ابن حزم اندلسی، متوفای سال 456 هجری، در کتاب خویش نام صحابه را به ترتیب کثرت حدیث آورده و تعداد احادیث وارد شده از ناحیه حضرت علی را 537 حدیث ذکر کرده است،[1] در حالی که شواهد و قراین فراوانی وجود دارد که احادیث حضرت علی(علیه السلام) بیش از اینهاست.
عواملی که باعث کثرت حدیث می شود، عبارتند از:
1. ارتباط زود هنگام فراوان با پیامبر (کثرت و سبق در ارتباط با پیامبر):
مسلم است اولین مردی که به پیامبر(صلی الله علیه وآله)ایمان آورد، حضرت علی(علیه السلام)بوده است. هر چند در سن ایشان به هنگام اسلام آوردنشان تشکیک کرده اند، ولی این تشکیک اثری ندارد; زیرا اولاً کودک ده ساله ای که معنای اسلام آوردن را می فهمد، درک حدیث و تحمل آن برای او آسان تر است و ثانیاً احادیثی که از ابن عباس و حسنین(علیهم السلام) در زمان کودکی آنان نقل شده، در شمار احادیث معتبر است;
2. رها کردن سایر کارها برای فراگیری حدیث از پیامبر:
کسی که مشغول کارهای دیگر است، نمی تواند بیش تر از کسی که برای خدمت به پیامبر از کارهای دیگر دست کشیده است، حدیث داشته باشد. گفته اند که ابو هریره برای رفع اتهامات دیگران به او درباره کثرت حدیث، به همین مسأله استدلال کرده است;
3. ذهن خوب و حافظه قوی:
درباره حافظه و هوشیاری حضرت علی(علیه السلام) در تفسیر آیه (وَ تَعِیَها أُذُنٌ وَاعِیَةٌ);[2] آمده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود: (یا علیٌّ، قَد دَعوتُ اللهَ أَن یَجعلَها أُذُنَکَ) و حضرت علی(علیه السلام)فرمود: (فَما نَسیتُ شَیئاً)، و در جای دیگر می فرماید: (لَمّا نَزَلَت (وَ تَعِیَها أُذُنٌ واعِیَةٌ) إِلتَفَتَ رَسُولُ الله إِلَیَّ فَقالَ: إِنّ سَأَلتُ اللهَ أَنْ یَجَعَلَها أُذُنَکَ یا عَلیٌّ).[3] افزون بر این، پیامبر(صلی الله علیه وآله)پیش از آن که حضرت علی(علیه السلام)از چیزی سؤال کند، خودشان باب گفت گو را باز می نمود، در روایت آمده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله)فرمود: (یا علی، أَلا أعلمک);[4] یا علی! آیا نمی خواهی به تو آموزش دهم. همچنین در روایت آمده است از حضرت علی(علیه السلام)سؤال کردند: (مالَکَ أَکثرَ أَصحابِ رسولِ الله حَدیثاً); چرا شما از همه اصحاب بیش تر حدیث نقل می کنید. آن حضرت در جواب فرمودند: (إنّی کُنتُ إذا سألتُهُ أَنْبَأَنی وَ إِذا سَکَتُّ إِبتَدَ أَنِی);[5] من چنین بودم که هر گاه مطلبی را از پیامبر(صلی الله علیه وآله)می پرسیدم ایشان پاسخ می دادند، و هرگاه سکوت می کردم خود آن حضرت شروع به بیان حدیث برای من می نمود. این سؤال و جواب نشان می دهد که زیادی روایات حضرت علی(علیه السلام) از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) امری مشهور و مسلم بوده است.
پی نوشتها:
[1]. أَسماء الصحابة الرواة و ما لکلّ واحد منهم من العدد، سعید بن حزم اندلسی، ص 33، اصحاب المئین، (نشر مکتبة القرآن، قاهره).
[2]. سوره الحاقه، آیه 126: و گوش های شنوا آن را نگه داری می کنند.
[3]. مناقب الکوفی، محمد بن سلیمان الکوفی، ج 1، ص 158، ح 94، (مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه، 1412 ه ق); شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج 2، ص 361، ح 1007، (مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه، 1411 هق)، ذیل آیه 12 سوره حاقه.
[4]. مستدرک، حاکم نیشابوری، ج 3، ص 138، (دارالمعرفه بیروت، 1406ه. ق).
[5]. الطبقات الکبری، محمد بن سعد، ج 2، ص 338، (دارصادر، بیروت); وسایل الشیعه، الحرالعاملی، ج 1، ص 61، (مؤسسه آل البیت، 1414 ه ق).
www.mazaheb.ir
