بنابه نقل مفسرین و مورخین عامه و خاصه آیات زیادی (بیش از سیصد آیه) درباره ولایت علی(علیه السلام) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است که نقل همه آنها از عهده این پاسخ خارج است لذا ما در اینجا فقط به نقل چند مورد از کتب معتبره اهل سنّت اشاره می نمائیم: 1 آیه تبلیغ: ابو اسحاق ثعلبی در تفسیر خود و طبری در کتاب الولایة و ابن صبّاغ مالکی و همچنین دیگران نوشته اند که آیه تبلیغ یعنی آیه 67 سوره مائده (یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ...) درباره علی(علیه السلام) نازل شد و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) دست علی(علیه السلام) را گرفت و فرمود: (مَنْ کُنْتَ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ اَللّهُمَّ و الِ مَنْ والاهُ...[1]). 2 آیه ولایت: عموم مفسّرین و محدّثین مانند فخر رازی و نیشابوری و زمخشری و دیگران از ابن عباس و ابوذر و سایرین نقل کرده اند که روزی سائلی در مسجد از مردم سؤال نمود و کسی چیزی به او نداد علی(علیه السلام) که مشغول نمار و در حال رکوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل نمود و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست او خارج نمود و آیه 55 سوره مائده (إِنّما وَلِیُّکُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ امَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلوةَ و یُؤتُونَ الزَّکوةَ وَ هُمْ راکِعُون) نازل گشت یعنی ولی و صاحب اختیار شما فقط خدا و رسول او و مؤمنینی هستند که نماز را بر پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند. در آن حال رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) از سائل پرسید: آیا کسی به تو چیزی داد؟ سائل ضمن اشاره به علی(علیه السلام) عرض کرد: این انگشتر را او به من داد[2]. 3 آیه اطاعت: یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اَطیعُوا الله و اَطیعُوا الرَّسُولَ وَ اوُلی الاَْمْرِ مِنْکُمْ یعنی ای مؤمنین خدا و رسول او و صاحبان امر از خودتان را اطاعت کنید[3]. شیخ سلیمان بلخی و دیگران نوشته اند که این آیه درباره امیرالمؤمنین نازل شده و منظور از اولی الامر، ائمّه از اهل بیت اند[4]. 4 آیه تطهیر: در تفسیر طبری و فخر رازی و همچنین در کتب دیگر اهل سنّت نقل شده است که آیه تطهیر: (اَنَّما یُریُد اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً[5])، در خانه ام سلمه بر پیغمبر اکرم(علیه السلام)نازل شده و آن حضرت فاطمه و حسنین و علی(علیهم السلام) را جمع کرد پس گفت: (اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَیْتی فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تطهیرا)، یعنی خدایا اینها اهل بیت من هستند پلیدی را از اینها دور گردان و به تطهیر خاصی پاکشان فرما. ام سلمه گفت: یا رسول الله من هم جزو آنها هستم؟ حضرت فرمود: تو جای خود داری و زن خوبی هستی (اما مقام اهل بیت مرا نداری)[6]. 5 آیه مَوَدّت: (قُلْ لا اَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی[7])، یعنی ای پیغمبر در برابر زحمات تبلیغ رسالت بمردم بگو من از شما اجر و مزدی نمی خواهم مگر دوستی نزدیکانم را. زمخشری در تفسیر کشّاف و گنجی شافعی در کفایة الطالب و دیگران نوشته اند که چون آیه مزبور نازل شد به پیغمبر(صلی الله علیه وآله) گفتند یا رسول الله: (وَ مَنْ قَرابَتُکَ هؤُلاءِ الَّذینَ وَجَیَتْ عَلَیْنا مَوَدَّتُهُمْ؟ قالَ عَلِیٌّ و فاطِمَةُ وَ ابْناهُما)، یعنی نزدیکان شما که دوستی آنها بر ما واجب است چه کسانی اند؟ فرمود علی و فاطمه و دو پسرشان[8]. همان طوری که ذکر کردیم آیات زیادی درباره ولایت و امامت حضرت علی(علیه السلام) وجود دارد که ما به طور خلاصه به ذکر چند نمونه بسنده نمودیم. پی نوشتها: [1]. شواهد التنزیل، ج 1، ص 189 و فصول المهمّه، ص 27). [2]. کفایة الطالب، ص 250، تفسیر طبری، ج 6، ص 165، تفسیر رازی، ج 3، ص 431. [3]. سوره نساء، 59. [4]. ینابیع المودة، ص 114 شواهد التنزیل، ج 1، ص 149 غایة المرام، باب 58. [5]. سوره احزاب، 33. [6]. کفایة الطالب، ص 372 تفسیر فخر رازی، ج 6، ص 783. [7]. سوره شوری، 23. [8]. کفایة الطالب، ص 91 تفسیر کشاف، ج 2، ص 339 ذخائر العقبی، ص 25. www.mazaheb.ir
بنابه نقل مفسرین و مورخین عامه و خاصه آیات زیادی (بیش از سیصد آیه) درباره ولایت علی(علیه السلام) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است که نقل همه آنها از عهده این پاسخ خارج است لذا ما در اینجا فقط به نقل چند مورد از کتب معتبره اهل سنّت اشاره می نمائیم:
1 آیه تبلیغ: ابو اسحاق ثعلبی در تفسیر خود و طبری در کتاب الولایة و ابن صبّاغ مالکی و همچنین دیگران نوشته اند که آیه تبلیغ یعنی آیه 67 سوره مائده (یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ...) درباره علی(علیه السلام) نازل شد و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) دست علی(علیه السلام) را گرفت و فرمود: (مَنْ کُنْتَ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ اَللّهُمَّ و الِ مَنْ والاهُ...[1]).
2 آیه ولایت: عموم مفسّرین و محدّثین مانند فخر رازی و نیشابوری و زمخشری و دیگران از ابن عباس و ابوذر و سایرین نقل کرده اند که روزی سائلی در مسجد از مردم سؤال نمود و کسی چیزی به او نداد علی(علیه السلام) که مشغول نمار و در حال رکوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل نمود و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست او خارج نمود و آیه 55 سوره مائده (إِنّما وَلِیُّکُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ امَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلوةَ و یُؤتُونَ الزَّکوةَ وَ هُمْ راکِعُون) نازل گشت یعنی ولی و صاحب اختیار شما فقط خدا و رسول او و مؤمنینی هستند که نماز را بر پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند. در آن حال رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) از سائل پرسید: آیا کسی به تو چیزی داد؟ سائل ضمن اشاره به علی(علیه السلام) عرض کرد: این انگشتر را او به من داد[2].
3 آیه اطاعت: یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اَطیعُوا الله و اَطیعُوا الرَّسُولَ وَ اوُلی الاَْمْرِ مِنْکُمْ یعنی ای مؤمنین خدا و رسول او و صاحبان امر از خودتان را اطاعت کنید[3].
شیخ سلیمان بلخی و دیگران نوشته اند که این آیه درباره امیرالمؤمنین نازل شده و منظور از اولی الامر، ائمّه از اهل بیت اند[4].
4 آیه تطهیر: در تفسیر طبری و فخر رازی و همچنین در کتب دیگر اهل سنّت نقل شده است که آیه تطهیر: (اَنَّما یُریُد اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً[5])، در خانه ام سلمه بر پیغمبر اکرم(علیه السلام)نازل شده و آن حضرت فاطمه و حسنین و علی(علیهم السلام) را جمع کرد پس گفت: (اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَیْتی فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تطهیرا)، یعنی خدایا اینها اهل بیت من هستند پلیدی را از اینها دور گردان و به تطهیر خاصی پاکشان فرما.
ام سلمه گفت: یا رسول الله من هم جزو آنها هستم؟ حضرت فرمود: تو جای خود داری و زن خوبی هستی (اما مقام اهل بیت
مرا نداری)[6].
5 آیه مَوَدّت: (قُلْ لا اَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی[7])، یعنی ای پیغمبر در برابر زحمات تبلیغ رسالت بمردم بگو من از شما اجر و مزدی نمی خواهم مگر دوستی نزدیکانم را.
زمخشری در تفسیر کشّاف و گنجی شافعی در کفایة الطالب و دیگران نوشته اند که چون آیه مزبور نازل شد به پیغمبر(صلی الله علیه وآله) گفتند یا رسول الله: (وَ مَنْ قَرابَتُکَ هؤُلاءِ الَّذینَ وَجَیَتْ عَلَیْنا مَوَدَّتُهُمْ؟ قالَ عَلِیٌّ و فاطِمَةُ وَ ابْناهُما)، یعنی نزدیکان شما که دوستی آنها بر ما واجب است چه کسانی اند؟ فرمود علی و فاطمه و دو پسرشان[8].
همان طوری که ذکر کردیم آیات زیادی درباره ولایت و امامت حضرت علی(علیه السلام) وجود دارد که ما به طور خلاصه به ذکر چند نمونه بسنده نمودیم.
پی نوشتها:
[1]. شواهد التنزیل، ج 1، ص 189 و فصول المهمّه، ص 27).
[2]. کفایة الطالب، ص 250، تفسیر طبری، ج 6، ص 165، تفسیر رازی، ج 3، ص 431.
[3]. سوره نساء، 59.
[4]. ینابیع المودة، ص 114 شواهد التنزیل، ج 1، ص 149 غایة المرام، باب 58.
[5]. سوره احزاب، 33.
[6]. کفایة الطالب، ص 372 تفسیر فخر رازی، ج 6، ص 783.
[7]. سوره شوری، 23.
[8]. کفایة الطالب، ص 91 تفسیر کشاف، ج 2، ص 339 ذخائر العقبی، ص 25.
www.mazaheb.ir
- [سایر] نحوه دلالت آیه ولایت بر امامت امیر مومنان علیه السلام را توضیح دهید.
- [سایر] نحوه دلالت آیه ولایت بر امامت امیر مومنان علیه السلام را توضیح دهید.
- [سایر] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کدام آیه از قرآن را در افشای طومار ننگین مخالفان ولایت حضرت علی علیه السلام قرائت کردند؟
- [سایر] آیه ولایت چیست؟ آیا این آیه در ولایت حضرت علی علیه السلام نازل شده است؟ نظر اهل سنت در این باره چیست؟
- [سایر] آیا امیرالمؤمنین(علیه السلام) برای اثبات امامت و ولایت خود، یادی از حدیث غدیر کرده است؟
- [سایر] اگر منظور از آیه ولایت حضرت علی(ع) است، چرا آیه به صورت جمع بیان شده است؟
- [سایر] در اثبات امامت و ولایت امام علی ع چه دلایل عقلی وجود دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در قرآن آیهای برای اثبات امامت حضرت علی 7 و فرزندان علی 7 داریم یا خیر؟
- [سایر] آیا از آیات قرآن می شود امامت امام علی(علیه السلام) را اثبات کرد؟
- [سایر] آیا آیه «ابلاغ» مربوط به امامت حضرت علی علیه السلام است؟ این مسأله چگونه اثبات می شود؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلِیُّ اللَّه) جزء اذان و اقامه نیست؛ البته ولایت امیر المؤمنین و ائمه معصومین علیهمالسلام از ارکان ایمان است و اسلام بدون آن ظاهری بیش نیست و قالبی از معنی تهیست و خوب است که پس از (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه)، به قصد تیمن و تبرّک، شهادت به ولایت و امامت بلافصل حضرت امیر المؤمنین و سایر معصومین علیهمالسلام به گونهای که عرفاً از اجزاء اذان و اقامه به حساب نیاید؛ ذکر گردد.
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من میباشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من میباشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان, هجده جمله است : (االله اکبر ) چهار مرتبه، (أشهد أن لا إله الاّ االله )، (أشهد أنّ محمداً رسول االله )، (حیّ علی الصلاة )، (حیّ علی الفلاح)، (حیّ علی خیر العمل )، (االله اکبر )، (لا إله الاّ االله )، هر کدام دو مرتبه، و اقامه , هفده جمله است : دو مرتبه (االله اکبر )، از اول اذان و یک مرتبه (لا إله الاّ االله ) از آخر آن , کم می شود و دو مرتبه (قد قامت الصلاة ) بعد از (حیّ علی خیر العمل) افزوده میشود.
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اذان هیجده جمله است: اَلله اکبرُ چهار مرتبه اَشهدُ اَنْ لا الهَ اِلاّاللهُ، اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسولُ الله حیَّ عَلَی الصَّلوةِ حَیَّ عَلَی الفَلاحِ حَیَّ عَلی خیرِ العملِ، الله اکبرُ لااِلَه اِلاّالله هر یک دو مرتبه و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اوّل اذان و یک مرتبه لااِلهَ اِلاّالله از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خیرِ العَمَل باید دو مرتبه قَد قامَتِ الصَّلوةُ اضافه نمود.
- [آیت الله خوئی] اذان هیجده جمله است:" الله اکبر" چهار مرتبه،" اشهد ان لا اله الا الله، أشهد ان محمداً رسول الله، حی علی الصلاة، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه" الله اکبر" از اوّل اذان، و یک مرتبه" لا اله الا الله" از آخر آن کم میشود، و بعداز گفتن" حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه" قد قامت الصلاه" اضافه نمود.
- [امام خمینی] اذان هیجده جمله است: "الله اکبر" چهار مرتبه، "اشهد ان لا اله الا الله،اشهد ان محمدا رسول الله، حی علی الصلاه، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه"الله اکبر" از اول اذان، و یک مرتبه "لا اله الا الله" از آخر آن کم می شود، و بعداز گفتن "حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه "قد قامت الصلاه" اضاضه نمود.
- [آیت الله بهجت] اذان هیجده جمله است: (اللّه اَکبَر) چهار مرتبه؛ (اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه)؛ (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه)؛ (حَی عَلَی الصَّلاة)؛ (حَی عَلَی الفَلاح)؛ (حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل)؛ (اللّه اَکبَر)؛ (لا اِلهَ اِلاَّ اللّه) هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است؛ یعنی دو مرتبه (اللّه اکبر) از اول اذان و یک مرتبه (لا اِلهَ الاَّ اللّه) از آخر آن کم میشود، و بعد از گفتن (حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل) باید دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصَّلاة) اضافه نمود.