امر یا نهی، به دو گونه است:
الف) گاهی مولوی است؛ یعنی امر کننده یا نهی کننده، از مقام ولایت، امر یا نهی می کند، که مخالفت با آن معصیت است و کسی که مخالفت کند، کیفر می بیند.
ب) امر کننده یا نهی کننده، از مقام پند و نصیحت سخن می گوید و کوشش می کند تا از این راه، آثار طبیعی و نتیجه ی اعمال را بیان کند؛ در چنین شرایطی، امر و نهی مولوی نیست و به آن امر یا نهی ارشادی می گویند. مخالفت با این امر و نهی، تنها نتیجه ی طبیعی آن را در پی دارد و مجازات دیگری به دنبال ندارد.
با توجه به این نکته که حضرت آدم(علیه السلام) در بهشت بوده و آن جا محل تکلیف و امر و نهی نمی باشد و با قراینی که در آیات قرآن یافت می شود، خطاب به حضرت آدم از نوع دوم بوده، مخالفت، نتیجه ی طبیعی خود، یعنی اخراج از بهشت را به دنبال داشته است و جزع و فزع حضرت آدم(علیه السلام) نیز به جهت عدم توجه به نصایح پروردگار و محرومیّت از بهشت و مبتلا شدن به رنج و زحمت دنیا بوده است.
این گونه رفتار در اصطلاح دانشمندان، (ترک اَوْلی) نامیده می شود؛ بنابراین، حضرت آدم(علیه السلام) گناه نکرده و معصوم است.
زمان تقریبی خروج حضرت آدم(علیه السلام) از بهشت، چند هزار سال پیش بوده است؟
چون این گونه مسائل، مربوط به ما قبل تاریخ است، اظهار نظر ممکن نیست؛ به ویژه که در قرآن و روایات، در این باره سخنی به صراحت نیامده است؛ لذا در این باره بین مورّخان اختلاف است. برخی از مورّخان، زمان هبوط[1] حضرت آدم(علیه السلام) را پنج هزار و پانصد و هشتاد سال قبل از میلاد حضرت مسیح(علیه السلام) نوشته اند[2] که بر اساس آن، هبوط آدم(علیه السلام)حدود هفت هزار و پانصد و هشتاد سال قبل بوده است.
پی نوشتها:
[1]. در قرآن از اخراج آدم از بهشت، به هبوط تعبیر شده است. بقره، 36 و 38.
[2]. ناسخ التواریخ، جزء اول، ص2.
منبع: سرگذشت ها و عبرت ها در آیینه ی وحی، سید مرتضی قافله باشی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1383).
