حسین علیه السلام
امام حسین (علیه‌السلام) سومین امام شیعیان می‌باشد.
آیا شهادت امام حسین(علیه السلام) بعد از ظهر عاشورا، پس از به جای آوردن نماز ظهر، اتفاق افتاده است یا پیش از ظهر؟
مرحوم شیخ مفید (ره) در (ارشاد)[1] و مرحوم طبرسی در (اعلام‌الوری)[2] آورده‌اند: و قاتل الحسین(ع) القوم اشد قتال حتی انتصف النهار ... و اشتد القتال و کثر القتل و الجراح فی اصحاب ابی عبد الله الحسین(ع) الی ان زالت الشمس فصلی الحسین(ع) باصحابه صلاة الخوف. از کلام شیخ مفید و مرحوم طبرسی استفاده می‌شود که، وقت زوال آفتاب، امام حسین(ع) هنوز در قید حیات بوده‌اند و جنگ قبل ظهر شروع شده و تا عصر ادامه داشته است. سید بن طاووس در (لهوف) می‌نویسد: ( وقتی نماز ظهر فرا رسید حسین(ع) به زهیر بن قین و سعید بن عبدالله حنفی دستور داد تا پیش روی آن حضرت بایستند، پس حضرت با نیمی از باقی مانده‌ی یارانش (به ترتیب نماز خوف) به نماز ایستاد: در این حال تیری به جانب حضرت پرتاب شد، پس سعید بن عبدالله خود را در مسیر تیر قرار داد و آن را به جان خرید و به همین ترتیب خود را سپر تیرهای دشمن نمود تا آن که از پای درآمد و بر زمین افتاد ....)[3] مرحوم سید محسن امینی (ره) در (لواجع الاشجان) می‌آورد: زمانی که وقت نماز ظهر رسید، ابوثمامه صیداوی به امام حسین(ع) عرض کرد: ای اباعبدالله فدایت شوم، این‌ها به تو نزدیک شده‌اند ولی تا وقتی ما را نکشند به تو دست نخواهند یافت ولی من دوست دارم خدایم را ملاقات کنم در حالی که این نماز را خوانده باشم امام سرش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: نماز را به یاد ما انداختی خدا تو را از نمازگزاران قرار دهد. آری اول وقت نماز است آن‌گاه فرمود: (از آنها بخواهید که از ما دست بردارند تا نماز بخوانیم).[4] بنابراین، از کلمات این بزرگان و کلام سید در (اقبال) که تصریح کرده‌اند: (شهادت آن حضرت در اواخر روز عاشورا اتفاق افتاده است)[5]، باور برخی دیگر (شهادت قبل از زوال) را مخدوش می‌کند. اما این که شیخ طوسی در (تهذیب)[6] و مرحوم علامه در (تحریر الاحکام)[7] تصریح فرموده‌اند که شهادت سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا قبل از زوال خورشید واقع شده است و بعید نیست که اشتباه از قلم شیخ و علامه یا ناسخان، واقع شده باشد و عبارت (بعد الزوال) به (قبل الزوال) تبدیل شده است. پی نوشتها: [1]. الارشاد، شیخ مفید، ص 252، چاپ تبریز. [2]. اعلام الوری، شیخ طبرسی، طبع تهران، مطبعه حیدری، ص 241. [3]. اللهوف، ص 62، طبع صیدا، مقتل ابی مخنف، ص 172، نشر مؤسسه امام خمینی (ره). [4]. لواجع الاشجان، علامه امین عاملی (ره)، ص 155، 156، طبع صیدا. [5]. الاقبال، سید ابن طاووس، ص 589. [6]. شیخ طوسی، تهذیب، طبع نجف، ج 6، ص 42. [7]. تحریر الاحکام، ص 131، طبع تهران. منبع: نهضت عاشورا (تحریف‌ها و شبهه‌ها)، مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه‌ی علمیه (1381)
مرحوم شیخ مفید (ره) در (ارشاد)[1] و مرحوم طبرسی در (اعلام‌الوری)[2] آورده‌اند: و قاتل الحسین(ع) القوم اشد قتال حتی انتصف النهار ... و اشتد القتال و کثر القتل و الجراح فی اصحاب ابی عبد الله الحسین(ع) الی ان زالت الشمس فصلی الحسین(ع) باصحابه صلاة الخوف. از کلام شیخ مفید و مرحوم طبرسی استفاده می‌شود که، وقت زوال آفتاب، امام حسین(ع) هنوز در قید حیات بوده‌اند و جنگ قبل ظهر شروع شده و تا عصر ادامه داشته است. سید بن طاووس در (لهوف) می‌نویسد: ( وقتی نماز ظهر فرا رسید حسین(ع) به زهیر بن قین و سعید بن عبدالله حنفی دستور داد تا پیش روی آن حضرت بایستند، پس حضرت با نیمی از باقی مانده‌ی یارانش (به ترتیب نماز خوف) به نماز ایستاد: در این حال تیری به جانب حضرت پرتاب شد، پس سعید بن عبدالله خود را در مسیر تیر قرار داد و آن را به جان خرید و به همین ترتیب خود را سپر تیرهای دشمن نمود تا آن که از پای درآمد و بر زمین افتاد ....)[3] مرحوم سید محسن امینی (ره) در (لواجع الاشجان) می‌آورد: زمانی که وقت نماز ظهر رسید، ابوثمامه صیداوی به امام حسین(ع) عرض کرد: ای اباعبدالله فدایت شوم، این‌ها به تو نزدیک شده‌اند ولی تا وقتی ما را نکشند به تو دست نخواهند یافت ولی من دوست دارم خدایم را ملاقات کنم در حالی که این نماز را خوانده باشم امام سرش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: نماز را به یاد ما انداختی خدا تو را از نمازگزاران قرار دهد. آری اول وقت نماز است آن‌گاه فرمود: (از آنها بخواهید که از ما دست بردارند تا نماز بخوانیم).[4] بنابراین، از کلمات این بزرگان و کلام سید در (اقبال) که تصریح کرده‌اند: (شهادت آن حضرت در اواخر روز عاشورا اتفاق افتاده است)[5]، باور برخی دیگر (شهادت قبل از زوال) را مخدوش می‌کند. اما این که شیخ طوسی در (تهذیب)[6] و مرحوم علامه در (تحریر الاحکام)[7] تصریح فرموده‌اند که شهادت سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا قبل از زوال خورشید واقع شده است و بعید نیست که اشتباه از قلم شیخ و علامه یا ناسخان، واقع شده باشد و عبارت (بعد الزوال) به (قبل الزوال) تبدیل شده است. پی نوشتها: [1]. الارشاد، شیخ مفید، ص 252، چاپ تبریز. [2]. اعلام الوری، شیخ طبرسی، طبع تهران، مطبعه حیدری، ص 241. [3]. اللهوف، ص 62، طبع صیدا، مقتل ابی مخنف، ص 172، نشر مؤسسه امام خمینی (ره). [4]. لواجع الاشجان، علامه امین عاملی (ره)، ص 155، 156، طبع صیدا. [5]. الاقبال، سید ابن طاووس، ص 589. [6]. شیخ طوسی، تهذیب، طبع نجف، ج 6، ص 42. [7]. تحریر الاحکام، ص 131، طبع تهران. منبع: نهضت عاشورا (تحریف‌ها و شبهه‌ها)، مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه‌ی علمیه (1381)
عنوان سوال:
آیا شهادت امام حسین(علیه السلام) بعد از ظهر عاشورا، پس از به جای آوردن نماز ظهر، اتفاق افتاده است یا پیش از ظهر؟
پاسخ:
مرحوم شیخ مفید (ره) در (ارشاد)[1] و مرحوم طبرسی در (اعلام‌الوری)[2] آورده‌اند:
و قاتل الحسین(ع) القوم اشد قتال حتی انتصف النهار ... و اشتد القتال و کثر القتل و الجراح فی اصحاب ابی عبد الله الحسین(ع) الی ان زالت الشمس فصلی الحسین(ع) باصحابه صلاة الخوف.
از کلام شیخ مفید و مرحوم طبرسی استفاده می‌شود که، وقت زوال آفتاب، امام حسین(ع) هنوز در قید حیات بوده‌اند و جنگ قبل ظهر شروع شده و تا عصر ادامه داشته است.
سید بن طاووس در (لهوف) می‌نویسد: ( وقتی نماز ظهر فرا رسید حسین(ع) به زهیر بن قین و سعید بن عبدالله حنفی دستور داد تا پیش روی آن حضرت بایستند، پس حضرت با نیمی از باقی مانده‌ی یارانش (به ترتیب نماز خوف) به نماز ایستاد: در این حال تیری به جانب حضرت پرتاب شد، پس سعید بن عبدالله خود را در مسیر تیر قرار داد و آن را به جان خرید و به همین ترتیب خود را سپر تیرهای دشمن نمود تا آن که از پای درآمد و بر زمین افتاد ....)[3]
مرحوم سید محسن امینی (ره) در (لواجع الاشجان) می‌آورد:
زمانی که وقت نماز ظهر رسید، ابوثمامه صیداوی به امام حسین(ع) عرض کرد: ای اباعبدالله فدایت شوم، این‌ها به تو نزدیک شده‌اند ولی تا وقتی ما را نکشند به تو دست نخواهند یافت ولی من دوست دارم خدایم را ملاقات کنم در حالی که این نماز را خوانده باشم امام سرش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: نماز را به یاد ما انداختی خدا تو را از نمازگزاران قرار دهد. آری اول وقت نماز است آن‌گاه فرمود: (از آنها بخواهید که از ما دست بردارند تا نماز بخوانیم).[4]
بنابراین، از کلمات این بزرگان و کلام سید در (اقبال) که تصریح کرده‌اند: (شهادت آن حضرت در اواخر روز عاشورا اتفاق افتاده است)[5]، باور برخی دیگر (شهادت قبل از زوال) را مخدوش می‌کند. اما این که شیخ طوسی در (تهذیب)[6] و مرحوم علامه در (تحریر الاحکام)[7] تصریح فرموده‌اند که شهادت سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا قبل از زوال خورشید واقع شده است و بعید نیست که اشتباه از قلم شیخ و علامه یا ناسخان، واقع شده باشد و عبارت (بعد الزوال) به (قبل الزوال) تبدیل شده است.
پی نوشتها:
[1]. الارشاد، شیخ مفید، ص 252، چاپ تبریز.
[2]. اعلام الوری، شیخ طبرسی، طبع تهران، مطبعه حیدری، ص 241.
[3]. اللهوف، ص 62، طبع صیدا، مقتل ابی مخنف، ص 172، نشر مؤسسه امام خمینی (ره).
[4]. لواجع الاشجان، علامه امین عاملی (ره)، ص 155، 156، طبع صیدا.
[5]. الاقبال، سید ابن طاووس، ص 589.
[6]. شیخ طوسی، تهذیب، طبع نجف، ج 6، ص 42.
[7]. تحریر الاحکام، ص 131، طبع تهران.
منبع: نهضت عاشورا (تحریف‌ها و شبهه‌ها)، مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه‌ی علمیه (1381)
- [سایر] چه ضرورتی داشت امام حسین(علیه السلام) درمیان سپاه دشمن، روز عاشورا نماز ظهر بخواند تا عدهای از یارانشان به این خاطر شهید شوند؟
- [سایر] اولین شخصی که در نماز ظهر روز عاشورا جلوی امام حسین(علیه السلام) ایستاد و به شهادت رسید، چه نام داشت؟
- [سایر] اولین شخصی که در نماز ظهر روز عاشورا جلوی امام حسین(علیه السلام) ایستاد و به شهادت رسید، چه نام داشت؟
- [سایر] چه ضرورتی داشت امام حسین(علیه السلام) درمیان سپاه دشمن، روز عاشورا نماز ظهر بخواند تا عدهای از یارانش به این خاطر شهید شوند؟
- [سایر] می‌گویند امام حسین علیه‌السلام ظهر عاشورا نماز خوف خواند؟ نماز خوف چیست؟
- [سایر] تاسوعا و عاشورا به چه معنا است وآیا قبل از شهادت امام حسین (ع)تاسوعا و عاشورا وجود داشت؟
- [سایر] آیا نماز ظهر عاشورا توسط امام حسین(ع) در میدان نبرد که خطر جانی بسیار داشت،عمل صحیحی بود؟
- [سایر] با این که امام حسین علیه السلام و یارانشان در صحرای کربلا به شهادت رسیدند، چگونه حادثه عاشورا باعث زنده نگه داشتن اسلام شده است؟
- [سایر] آیا در جنگ کربلا روز عاشورا امام حسین(علیه السلام) فرزندانی به نامهای عمر و عثمان و ابوبکر داشته‌اند که شهید شده‌اند؟
- [سایر] در ظهر عاشورا امام حسین(ع) بر سر بالین تمام یاران خود در حین شهادت حضور داشته و بنی هاشم بدنهای آنها را به خیمهگاه میبردند و حتی تمام جنگ‌ها نیز تن به تن بوده است. آیا می‌شود تمام این اتفاقات در زمانی بین نماز ظهر تا غروب آفتاب اتفاق بیافتد؟
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله سیستانی] (أَشْهَدُ أنَّ عَلِیّاً وَلیُّ اللّهِ) جزء اذان و اقامه نیست ، و لی خوب است بعد از (أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهَ) به قصد قربت گفته شود . ترجمه اذان و اقامه اللّه اکبر : یعنی خدای تعالی بزرگتر از آنست که او را وصف کنند . أَشْهَدُ أَن لا إِلهَ إِلاّ اللّهُ : یعنی شهادت میدهم که کسی جز خدا سزاوار پرستش نیست . أَشْهَدُ أَنّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ : یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبداللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم پیغمبر و فرستاده خداست . أَشْهَدُ أنَّ عَلیّاً أمْیر المُؤمنِین وَلیُّ اللّهِ : یعنی شهادت میدهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . حَیَّ عَلَی الصّلاةِ : یعنی بشتاب برای نماز . حَیَّ عَلَی الْفَلاحِ : یعنی بشتاب برای رستگاری . حَیَّ عَلَی خَیْر الْعَمَلِ : یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است . قَدْ قَامَتِ الصَّلاةُ : یعنی بتحقیق نماز برپا شد . لا إِله إِلاّ اللّهُ : یعنی کسی جز خدا سزاوار پرستش نیست .
- [آیت الله سبحانی] اللّه اکبر یعنی خدای بزرگ تر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، یعنی شهادت می دهم که خدایی جز اللّه نیست. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله(صلی الله علیه وآله)پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمیرالمؤمنینَ وَلِیُّ اللّه، یعنی شهادت می دهم که حضرت علی(علیه السلام)امیرالمؤمنین، و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، یعنی بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الفَلاَح، یعنی بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قًد قامَتِ الصَّلاةُ، یعنی نماز برپا شده است. لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، یعنی خدایی جز اللّه نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] ) .االله اکبر) یعنی خدای سبحان بزرگتر از آن است که وصف شود. (أشهد أن لا إله الاّ االله ), یعنی شهادت می دهم که غیر خدای یکتا و یگانه خدای دیگری نیست . (أشهد أنّ محمداً رسول االله ); یعنی شهادت میدهم که حضرت محمدبن عبداالله(ص) پیامبر و فرستاده خداست . (أشهد أنّ علیاً امیرالمؤمنین و ولیّ االله)؛ یعنی شهادت میدهم که حضرت علی(ع)امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . (حیّ علی الصلاة )؛ یعنی بشتاب برای اقامه نماز، (حیّ علی الفلاح)؛ یعنی بشتاب برای رستگاری، (حیّ علی خیر العمل )؛ یعنی بشتاب برای بهترین کار که نماز است، (قد قامت الصلاة)؛ یعنی به تحقیق نماز برپا شد، (لا إله الاّ االله )؛ یعنی خدایی؛ جز خدای یکتا و یگانه, سزاوار پرستش نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است انسان در عید قربان بعد از ده نماز که اوّل آنها نماز ظهر روز عید وآخر آنها نماز صبح روز دوازدهم است، تکبیرهایی را که در مسأله پیش گفته شد بگوید و بعد از آن بگوید: )اللّهُ أکْبَرُ عَلی مارَزَقَنا مِن بَهیمَِْ الأنْعامِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی ما أبْلانا( ولی اگر عید قربان را در منی باشد، مستحبّ است بعد از پانزده نماز که اوّل آنها نماز ظهر روز عید وآخر آنها نماز صبح روز سیزدهم ذی حجّه است، این تکبیرها را بگوید.
- [امام خمینی] ترجمه اذان و اقامه اَللّههُ اَکْبَرُ یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. اَشْهَدُ اَنْ لاه اِلههَ اِلاَّ اللّههُ یعنی شهادت میدهم که غیرخدایی که یکتا وبیهمتا است خدای دیگری سزاوار پرستش نیست. اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهه یعنی شهادت میدهم که حضرت محمد بن عَبْداللّهه صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم پیغمبر و فرستاده خداست. اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّاً امیرُالمُؤْمنینَ وَلِیُّ اللّههِ یعنی شهادت میدهم که حضرت علی علیه الصّلاة والسّلام امیرالمؤمنین و ولیّ خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلوة یعنی بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاهحِ یعنی بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلیه خَیْرِ الْعَمَلِ یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَدْ قهامَتِ الصّلوة یعنی به تحقیق نماز برپا شد. لاه اِلههَ اِلاَّ اللّههُ یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله اردبیلی] در بجا آوردن قضای نمازهای واجب شبانهروزی مراعات ترتیب لازم نیست، مگر در قضای نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء از یک روز؛ بنابر این کسی که مثلاً یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، لازم نیست اوّل نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] الله اکبر یعنی الله بزرگتر از ان است که وصف شود اشهد ان لا اله الا الله یعنی شهادت می دهم که نیست خدایی معبودی به غیر از الله اشهد ان محمدا رسول الله یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه واله وسلم فرستاده خداست حی علی الصلاه یعنی بشتاب برای نماز حی علی الفلاح یعنی بشتاب برای رستگاری حی علی خیر العمل یعنی بشتاب برای بهترین کارها قد قامت الصلاه یعنی به تحقیق که نماز بر پا شد لا اله الا الله یعنی نیست معبودی مگر الله
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در بین نماز عصر یقین کند که نماز ظهر را نخوانده است و نیت را به نماز ظهر برگرداند چنان چه یادش بیاید که نماز ظهر را خوانده بوده، بنابر احتیاط واجب باید نیت را به نماز عصر برگرداند و بعد از تمام کردن نماز، دوباره نماز عصر را بخواند مگر آن که پیش از به جا آوردن جزئی از اجزا به قصد ظهر یادش بیاید، که در این صورت نماز را به نیت عصر تمام می کند و اعاده لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] وقت نماز ظهر و عصر بعد از زوال (ظهر شرعی) (4) تا غروب آفتاب است ، ولی چنانچه نماز عصر را عمداً قبل از نماز ظهر بخوانند باطل است ، مگر اینکه از آخر وقت بیش از آوردن یک نماز مجال نباشد ، که در این فرض اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده ، نماز ظهر او قضا است و باید نماز عصر را بخواند ، و اگر کسی پیش از این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند ، نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بخواند ، و احتیاط مستحب آن است که چهار رکعت دوم را به قصد ما فی الذمّه بجا آورد .