در موضوع تعداد فرزندان حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام اقوال مختلفی نقل شده است.
با توجه به اختلاف قابل توجهی که در بین مورخان و نسب شناسان موجود است و بعضی از آنان شمار فرزندان آن بزرگوار را تا پنجاه و سه (53) فرزند رسانده‌اند،[1] بحث را در دو بخش پی می‌گیریم:
بخش اول: آن چه که مشهور بین اصحاب است و تقریباً اکثریّت قریب به اتفاق آن را بیان کرده‌اند.
بخش دوم: بیان موارد اختلافی.
بخش اول: مشهور میان مورخان تعداد فرزندان حضرت علی علیه السّلام را بیست و هشت (28) گفته‌اند، دوازده پسر و شانزده دختر، به ترتیب زیر:
الف. حضرات امام حسن و امام حسین علیهم السّلام و محسن و زینب کبری و زینب صغری که کنیة او أم کلثوم می‌باشد، مادر آنان حضرت زهرا سلام الله علیها است.
ب. محمد حنفیّه، مادر وی خوله بنت جعفر بن قیس حنفیّه است.
ج. عمر و رقیه که دوقلو به دنیا آمدند، مادرشان ام حبیب (ام حبیبة) بنت ربیعه است.
د. عباس و جعفر وعثمان و عبدالله، هر چهار برادر کربلا در رکاب حضرت سید الشهداء علیه السّلام به شهادت رسیدند، مادرشان أمّ البین سلام الله علیها دختر خرام بن خالد کلابیّه است.
ه . ابوبکر محمد اصغر و عبیدالله،[2] هر دو نفر در کربلا شهید شدند، مادر آنان لیلی دختر مسعود نهشلی از تیرة تمیم است.
و. یحیی مادر وی اسماء بنت عمیس است.
ز. أم الحسن و رملة، مادرشان أم مسعود (أم سعید) دختر عروة بن مسعود ثقفی است.
ح. نفیسه، زینت صغری و رقیه صغری و امّ هانی و أمّ الکرام و جمانة (أمّ جعفر) و اُمامة و امّ سلمه و خدیجه و فاطمه از چند مادر.[3]
لازم به یاد آوری است که شیخ مفید(ره) در آغاز کلام خود، تعداد فرزندان حضرت علی علیه السّلام را بیست و هفت (27) فرزند ذکر کرده و وجود پسری به نام (محسن) سقط شده را به نظر گروهی از شیعیان نسبت می‌دهد.[4]
نتیجه: از آمار ارایه شده روشن شد که: فرزندان حضرت علی علیه السّلام یقیناً دوازده پسر و شانزده دختر بوده‌اند.
بخش دوم: بیان موارد اختلاقی
برخی از مورخان فرزندان دیگری را از همسرانی دیگر برای آن حضرت نوشته‌اند، از جمله:
1. محمد اوسط، مادر وی اُمامة دختر أبی العاص بن ربیع، که مادرش دختر رسول الله صلّی الله علیه و آله است.[5]
2. دختری که در سنین کودکی از دنیا رفت، مادرش محیاة دختری امری القیس کلبی است.[6]
3. بنا به قولی اسماء بنت عمیس از حضرت علی علیه السّلام پسری به نام (عون) نیز به دنیا آورده است.[7]
4. تمیمه و میمونه را هم از دختران حضرت علی علیه السّلام به شمار آورده‌اند، مادران این دو دختر أمّ ولد (کنیز) بوده‌اند.[8]
5. نسّابه عمری چهار پسر به نام‌های (عباس اصغر، عبدالرحمان عمر اصغر، عثمان اصغر و جعفر اصغر) و یک دختر به نام (امة الله) بدون بیان نام مادر برای حضرت علی علیه السّلام آورده است.[9]
این اختلاف را با یکی از دو روش زیر می‌توان برطرف کرد:
الف. ممکن است بعضی از فرزندان آن حضرت به دو اسم مشهور و خوانده شده باشند.
ب. محتمل است مورخانی که آمار کمتری برای شمار فرزندان آن امام گفته‌اند، برخی از فرزندان حضرت علی علیه السّلام را که در دوران کودکی و حیات ظاهری آن حضرت از دنیا رفته‌اند، به حساب نیاورده باشند.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود:
انا و علی ابوا هذه الامة؛ من و علی پدران این امت هستیم.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . العمری، النسابة، علی بن محمد بن علی، المجدی فی انساب الطالبیین، متوفای قرن 5، مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، مطبعة سید الشهداء، چ اول، 1409 ه ، ص 11.
[2] . ابی أبی الحدید از (عبیدالله) به نام (عبدالله) یاد کرده است؛ ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغه، متوفای 655 ه، دار احیاء التراث العربی، چ دوم، 1386 ه، جزء 9، ص 242.
[3] .الشیخ المفید، الارشاد، متوفای 413 ه ، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، چ اول، 1413 ه، ج 1، صص 355 354؛ ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغه، متوفای 655 ه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چ دوم، 1386 ه، جزء 9، صص 242 243؛ طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری، متوفای 310 ه، دار المعارف، مصر، چ دوم، ج 5، صص 153 154.
[4] . الشیخ المفید، همان، همان صفحه.
[5] . ابن شهر آشوب، همان، ص 305؛ طبری، همان، ص 154.
[6] . ابن شهر آشوب، همان، ص 305؛ طبری، همان، ص 154.
[7] . طبری، همان، ص154؛ ابن شهر آشوب، همان، ص 304.
[8] . ابن شهر آشوب، همان، ص 305؛ البغدادی، ابن خشاب، عبدالله بن نصر؛ تاریخ موالید الائمه و وفاتهم (مجموعة نفیسه)، متوفای 567 ه، مکتبه آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1406 ه، ص 171.
[9] . العمری النّسابه، همان، ص 12.
