زنان و فرزندان امام حسن علیه السلام چه کسانی بودند؟

بر اساس شرع مقدس اسلام و آیات قرآن کریم داشتن همسران متعدد برای مرد در صورتی که قادر به رعایت عدالت و تأمین معاش و اداره خانواده و تربیت فرزندان باشد، مجاز شمرده شده است. چون بر اساس قانون الهی انسان در قبال تمام موهبت‌های الهی مسئول و دارای وظیفه سنگینی است. لذا هرچه به محدوده مسئولیت‌ها افزوده شود وظیفه‌اش سنگین خواهد بود، داشتن همسران متعدد نیز از جمله مسئولیت‌هایی است که برای هرکس مقدور نیست که از عهده تمام حقوق همسران برآید و آنچه درباره معصومین درباره تعداد همسران آن‌ها وجود دارد دارای مصالح دینی یا سیاسی یا اجتماعی می‌باشد و چون آن‌ها دارای مقام معنوی رفیع هستند در هیچ یک از ابعاد زندگی با افراد عادی قابل مقایسه نیستند، برخی از گفته‌ها نیز درباره ائمه علیهم السلام بدور از واقعیات موجود تاریخی و تحریف می‌باشد.[1]
ذکر این نکته نیز لازم است چون ائمه منسوب به پیامبر و دارای فضایل بی‌شماری بودند، از هر جهت در مرتبه عالیه انسانی قرار داشتند. مردم نیز علاقه داشتند با ایجاد ارتباط سببی به آن حضرات نزدیک شوند لذا بسیاری از مردم معاصر آن‌ها دوست داشتند دخترانشان را به تزویج این بزرگواران درآورند، خصوصاً امام حسن و امام حسین علیهما السلام که صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله ، فضائل آن دو بزرگوار را از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله شنیده بودند و به دیگران نقل می‌کردند و مردم شیفته آنها بودند، اگر چه همین مردم شیفته، به این دو امام معصوم بی‌وفایی کردند و ائمه دیگر نیز از این قاعده خارج نیستند.
امام حسن علیه السلام بر خلاف آنچه که در اخبار و احادیث ضعیف آمده است بیش از چند زن دائم و چند کنیز نداشت که در دوره آن حضرت بسیاری از مردم و اعیان زنان متعدد و کنیزان فراوان داشتند، در حالی که هیچ یک از آنان از وجاهت و جایگاه امام برخوردار نبودند.
همسران امام:
1. ام بشیر دختر ابومسعود انصاری، مادر زید و ام الحسن و ام الحسین؛
2. خوله دختر منظور بن ریان، مادر حسن مثنی؛
3. ام الحق دختر طلحة بن عبیدالله، مادر حسین اترم، طلحه، فاطمه؛
4. ام کلثوم دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب؛
5. کنیزی به نام نفیله، مادر عمرو، قاسم و عبدالله که هرسه در کربلا در کنار امام حسین علیه السلام شهید شدند؛[2]
6. زینب دختر یسبع بن عبدالله بجلی؛
7. زنی از بنی ثقیف؛
8. کنیزی به نام صافیه، مادر عبدالرحمن. عبدالرحمن با امام حسین علیه السلام از مدینه تا مکه همراه بود که با لباس احرام در ابواء از دنیا رفت و نتوانست در کربلا حاضر شود.
9. جعده دختر اشعث بن قیس کندی که قاتل امام حسن علیه السلام است.
شیخ مفید عدد فرزندان امام علیه السلام را 15 تن نوشته است.[3]
زید و خواهرانش ام الحسن و ام الحسین، از ام بشیر دختر ابی مسعود خزرجی؛
حسن مثنی که چون همنام پدر بود به حسن مثنی به معنی حسن دوم معروف شده است، نام مادرش خوله دختر منظور از قبیله فزاریه؛
عمرو، قاسم و عبدالله که از مادری کنیز متولد شده بودند؛
عبدالرحمن نیز از مادری کنیز متولد شد؛
حسین اترم و طلحه و فاطمه از ام الحق دختر طلحة بن عبیدالله قیمی؛
و دخترانش ام عبدالله و فاطمه و ام سلمه و رقیه نیز از مادران متعدد بودند که بدین ترتیب آن حضرت 15 فرزند و 9 زن داشته است. بنابر اعتبار شیخ مفید همین عدد درباره آن حضرت معتبر است که مرحوم مجلسی و برخی دیگر از علمای شیعه این عدد را نقل نموده‌اند.[4]
معرفی منابع، جهت مطالعه بیشتر:
1 مهبرة انساب العرب، ابن حزم اندلسی.
2 الارشاد، شیخ مفید، ترجمه رسول محلاتی.
3 بحارالانوار (ج44)، علامه مجلسی.
4 حسن کسیت؟، فضل الله کمپانی.
چاپ دار الکتب الاسلامیه تهران.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مانند گفتار برخی نویسندگان اهل سنّت که در بحار، ج44، ص173، نقل شده و آنچه در قوت القلوب آمده درباره تعداد زنان امام حسن به خاطر ضعف سند قابل اعتماد نیست.
[2] . شیخ مفید، الارشاد، چ اول، قم: آل البیت، 1413، ج2،‌ص26.
[3] . شیخ مفید، پیشین، ص20.
[4] . علامه مجلسی، محمد تقی، بحار، چاپ سوم، تهران: اسلامیه، 63، ج44، ص163 الی 173.