اولًا، خود حالت تباکی و حزن و اندوه داشتن در هنگام ذکر مصیبت، امری ارزشمند است چنان که در روایات بدان تصریح شده است.(1)
ثانیاً، منشأ گریه ارزشی، معرفت است ازاین‌رو اگر احساس می‌کنیم که در هنگام ذکر مصیبت، حالت گریه نداشته و اشکی از چشمانمان جاری نمی‌شود، حتی قلبمان نیز متأثر و اندوهگین نمی‌گردد- البته به شرط آن که مطمئن باشیم نداشتن اشک ریشه در عوارض جسمانی ندارد- باید زمینه‌های ایجاد و توسعه معرفت به اهل‌بیت (ع) را در خود تقویت کرده و موانع معرفت را از میان برداریم.
زمینه‌های ایجاد و توسعه معرفت به اهل‌البیت (ع) عبارت است از:
1. مطالعه تاریخ زندگانی آنان،
2. مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان،
3. شناخت خدا زیرا آنان تجلی‌گاه اوصاف الهی‌اند وبا شناخت خدا و اوصاف او، می‌توان فضایل آنان را دریافت.(2)
موانع معرفت عمدتاً به عملکرد ما برگشته، موجب قساوت قلب میشود(3) و موجب می‌گردد که حتی احساسات و عواطف ما در سیطره عقل ما نباشد. این موانع عبارتند از:
1. زیاد سخن گفتن درغیر ذکر خدا(4)،
2. گناه زیاد(5)،
3. آرزوی زیاد(6)،
4. گوش سپاری به امور لهو(7)،
5. جمع کردن مال(8)،
6. ترک عبادات(9)،
7. همنشینی با افراد گمراه و ستمگر(10)،
8. همنشینی با افراد فرومایه و پست(11)،
9. خنده زیاد(12).
برای از بین رفتن قساوت قلب، در روایات اموری ذکر شده که مهمترین آنها عبارت است از:
1. یاد مرگ(13)،
2. پند و اندرز(14)،
3. تفکر در آیات الهی، قیامت و حال خویشتن(15)،
4. همنشینی با اندیشمندان(16)،
5. معاشرت با اهل فضل(17)،
6. گفت و گوی علمی(18)،
7. اطعام تهی‌دستان(19)،
8. مهربانی و محبت به ایتام(20)،
9. ذکر خدا(21)،
10. ذکر فضایل و مناقب و مصائب اهل‌بیت (ع)(22)،
11. قرائت قرآن(23)،
12. استغفار(24).
مهم‌تر از تمامی این امور، آن است که از خداوند متعال عاجزانه بخواهیم: به ما چشم اشک‌بار عنایت کند و در این میان، اهل‌بیت (ع) را واسطه قرارداده و از خود آنان نیز استمداد جوییم.
چون زتنهایی تو نومیدی شوی
زیر سایه یار خورشیدی شوی
رو بجو یار خدایی را تو زود
چون چنان کردی خدا یار تو بود(25)
پی نوشت :
(1) خصائص الحسینیه، ص 142 و وسائل‌الشیعة، ج 4، ص 1121، ص 1124.
(2) نگا: آیین مهرورزی، بخش محبت به اهل‌بیت) ع (.
(3)) من علامات الشقاء جمود العین (] حضرت رسول) ص ([، میزان‌الحکمه، ج 1، ص 455، روایت 1845 و قال علی) ع (:) ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب (.] همان، ص 455، روایت 18406].
(4) بحارالانوار، ج 71، ص 281.
(5) همان، ج 70، ص 55.
(6) همان، ج 78، ص 83.
(7) بحارالانوار، ج 75، ص 370.
(8) مستدرک‌الوسائل، ج 2، ص 341.
(9) تنبیه الخواطر، ص 360.
(10) بحارالانوار، ج 1، ص 203.
(11) همان، ج 77، ص 45.
(12) همان جا.
(13) همان، ج 14، ص 309.
(14) همان، ج 77، ص 199.
(15) همان، ج 78، ص 115.
(16) همان، ص 308.
(17) معجم الفاظ غررالحکم، ص 863.
(18) بحارالانوار، ج 1، ص 203.
(19) مشکاةالانوار، ص 107.
(20) همانجا.
(21) نهج‌البلاغه، خ 222.
(22) همانجا.
(23) همان، خ 176.
(24) بحارالانوار، ج 93، ص 284.
(25) مثنوی، دفتر 2، ابیات 22 و 23.
