از نظر شیعیان اهمیت و ارزش روایات در دو چیز است، یکی وثاقت راوی و دیگری استناد روایت به معصوم علیه السّلام . و ما در دو محور ذکر شده بحث می‌کنیم:
الف. وثاقت راوی: از نظر مشهور علمای شیعه، روایت ثقه حجت می‌باشد و در این میان صحابه گرامی رسول الله، اگر واجد وثاقت باشند، روایت‌شان مقبول و دارای حجیت شرعی است.[1] و فرد موثق کسی است که مسلمان و توسط افراد خبره و معتبر مورد اعتماد، وثاقت وی تأیید شده باشد.[2] مراد از وثاقت اجتناب از دروغ و جعل احادیث می‌باشد ولو از نظر اندیشه، مخالف با عقیده حقة امامیه باشد.[3] بنابراین آن دسته از صحابة پیامبر اسلام که عادل یا موثق می‌باشند، اگر خبرشان مستند به قول یا عمل پیامبر اسلام و یا یکی از ائمه اهل بیت عصمت باشد، مورد قبول است و نمونة آن در کتابهای روایی شیعه زیاد است که از جمله عمار یاسر، جابر بن عبدالله انصاری، ابوذر غفاری و سلمان فارسی و... نمونه‌های روشن این مطلب است. پس اگر گفته شود که شیعیان روایات صحابه را قبول ندارند، سخن نادرستی است.
ب. استناد خبر به معصوم: درباره استناد خبر به قول یا عمل معصوم لازم است که مستند به معصوم باشد، پیامبر اسلام به استناد آیات زیادی از قرآن گفتار و رفتارش، برای همه مسلمین حجت است. هیچ سخنی از او صادر نمی‌شود، مگر این که بیانگر حکم الهی باشد.[4] و نیز رفتار آن حضرت در تمام امور اجتماعی و فردی، عبادی و ... مطابق حکم خداوند و مورد رضایت الهی است.[5] زیرا پیامبر علاوه بر این که از گناه و معصیت مصون است از خطا و اشتباه نیز مصون و معصوم است.[6] به همین دلیل اگر روایتی از حیث سند صحیح باشد و به پیامبر منتهی شود، مطلقا حجت است. و اهل بیت او به شهادت قرآن از تمام آلودگی‌های رفتاری و فکری پاک و پاکیزه است.[7] و به استناد سخنان پیامبر اسلام مثل حدیث ثقلین و امثال ائمه اهل البیت همگی از عصمت الهی برخوردارند.[8] لذا اگر روایتی منتهی به ائمه اهل بیت شود، چون به اعتقاد شیعه آنها دارای عصمت هستند و علوم آنها از منبع وحی سرچشمه می‌گیرد، گفتار و رفتار آنان حجت شرعی برای همه مسلمانان است.
حاصل سخن این که اگر روایت صحابی به معصوم منتهی شود و راویان آن موثق باشند، مشهور شیعه آن را می‌پذیرد و اگر به معصوم منتهی نشود، هیچ گونه حجیتی ندارد. و اگر شیعه احادیث امامان خود را می‌پذیرد به دلیل اعتقاد آنها به عصمت ائمه اهل بیت است و علوم آنها از منبع وحی سرچشمه می‌گیرد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. آیت الله العظمی خویی، سید ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، ج 1.
2. الخراسانی الآخوند، محمد کاظم، کفایة الاصول، ص 303 به بعد.
3. سبحانی، شیخ جعفر، کلیات فی علم الرجال، ج اوّل، ص 22 به بعد.
4. واعظ، سید محمد سرور، مصباح الاصول، ج 2، از ص 199 به بعد.
[1] . العاملی، زین الدین بن علی، الرعایه فی علم الدرایة، نشر کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اوّل، 1408 ه .ق، ص84.
[2] . الطوسی، الشیخ ابوجعفر محمد بن الحسن، عدة الاصول، نشر موسسه آل البیت، چاپ اوّل، 1403 ه .ق، ج1، ص350.
[3] . همان.
[4] . النجم/2 4.
[5] . احزاب/21.
[6] . جن/28.
[7] . احزاب/33.
[8] . مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابه، فضائل علی، ج 15 16، ص 179 تا 181، حدیث زید بن راقم.
( اندیشه قم )
