http://rasekhoon.net

دیدگاه قرآن در مورد دین یهود چیست؟
در نگاه اوّل تعریف لغوی و اصطلاحی (یهود) سختی‌هایی دارد که ارائه تعریفی جامع و مانع از آن را دشوار می‌نماید. با این حال در تعریف این کلمه می‌توان گفت! (یهود) اسمی است که بر اولاد حضرت ابراهیم[1] به خصوص شاخه اسحاقی یعنی فرزندان حضرت اسحاق اطلاق می‌شود، این افراد که امروزه در سر تا سر جهان پراکنده می‌باشند به دلیل همین انتساب به حضرت اسحاق و ابراهیم علیهما السّلام ، خوانده می‌شوند؛ امّا از آنجا که علاوه بر نسب خونی و نژادی دارای آیین خاص و کتاب‌های مقدس می‌باشند و در مقابل سایر ادیان و مذاهب، پیرو دین مستقلی هستند، دین آنان را هم (یهودیت) می‌نامند، به تعبیر دیگر از آنجا که آیین یهود بر خلاف سایر ادیان آیینی نژادی بوده و مختص یهودیان می‌باشد، به همین دلیل نام یهود، هم دلالت بر نژاد فرد منتسب به آن دارد و هم از دین وی خبر می‌دهد، یعنی هر یهودی باید از نژاد اسحاق باشد و الّا به او یهودی گفته نمی‌شود. با توجه به این امر تفکیک بین تعریف یهودیت به عنوان یک دین و یهودیت به عنوان اصطلاح نژادی، سخت می‌باشد و می‌توان با اندک مسامحه در تعریف اصطلاحی یهود از این تعبیر استفاده کرد که: (یهودیت آیینی است مختص اولاد بنی اسرائیل). قرآن کریم برای تفکیک بین نژاد یهودیان و آیین یهودیت از دو اصطلاح (الیهود) و (بنی اسرائیل) استفاده می‌کند به این صورت که هر گاه می‌خواهد از اولاد حضرت اسحاق نام ببرد و آنان را از جهت نژادی و قبیلگی مورد اشاره قرار دهد، از نام بنی اسرائیل استفاده می‌کند[2] و هر گاه می‌خواهد از این افراد به عنوان پیروان یک آیین نام ببرد از اصطلاح (الیهود) بهره می‌گیرد.[3] بنابراین در قرآن مشکل اختلاط مباحث نژادی و دینی اولاد حضرت اسحاق وجود ندارد لکن به این نکته باید توجه کرد که آیین یهود از دو دیدگاه می‌تواند مورد توجه واقع شود. دیدگاه اول این است که دین یهود یا دینی که بر حضرت موسی علیه السّلام نازل شده و از سوی پیامبران دیگر تشریح گردیده، دینی آسمانی بود و قبل از نزول دین حضرت عیسی بر همگان واجب بود که از آن تبعیت کنند. دیدگاه دوم به این منظر توجه دارد که بعد از نزول دین اسلام و تبلیغ آن توسط حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله آیین یهود نمی‌توانست پاسخگوی بشر باشد و تحریف‌های به وجود آمده آن را بی اعتبار و بی ارزش ساخته بود. بنابراین ما سعی خواهیم کرد آیین یهود موجود را که یهودیان کنونی به آن اعتقاد دارند را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهیم. شاید بتوان ادعا کرد که پیروان هیچ آیینی به اندازه یهودیان مورد خطاب قرآن قرار نگرفته است، با این همه می‌توانیم تحقیق خود را محصور در آیاتی کنیم که صراحتاً به نام این قوم اشاره کرده است. در قرآن کریم حدود هشت بار کلمه (الیهود)، ذکر شده است و هم‌چنین سه بار نیز از کلمه (هوداً) استفاده شده، امّا پرشمارترین کلمه، نام (بنی اسرائیل) می‌باشد که حدوداً چهل و یک بار در قرآن آمده است. این موارد غیر از اشاره‌هایی است که قرآن نسبت به حضرت موسی، یوشع، جالوت، داود، سلیمان و سایر پیامبران بنی اسرائیل دارد و هم چنین غیر از مواردی است که به کتابهای مقدس یهود و احبار و بزرگان این قوم اشاره می‌کند. از جمع بندی اشاره‌ها و تصریحات قرآن می‌توان نتیجه گرفت که خداوند به قوم بنی اسرائیل دین و آیینی فرستاده بود که در آن احکام الهی بیان شده بود، ولی بنی اسرائیل به همه آن عمل نکرده آن را تحریف کردند.[4] این آیین و دین تحریف شده در آیات متعددی مورد اشاره قرار گرفته و تحریفات آن بیان شده است. در لا به لای این تبیین‌ها برخی از ویژگی‌های بنی اسرائیل و پیروان آیین یهود نیز بیان شده است که در ذیل به چند مورد اشاره می‌شود: 1. برتر دانستن آیین یهود: قرآن می‌فرماید: (یهودیان گفتند: مسیحیان هیچ موقعیتی (نزد خدا) ندارند و مسیحیان نیز گفتند: یهودیان هیچ موقعیتی ندارند ... خداوند روز قیامت دربارة آن‌چه در آن اختلاف داشتند داوری می‌کند.)[5] این آیه به وضوح نشان می‌دهد که یهودیان آیین خود را برترین آیین دانسته و ادیان بعد از خود را قبول نمی‌کردند. البته این امر در میان مسیحیان نیز رواج داشت. چنان که قرآن در جای دیگر می‌فرماید: (آنها گفتند: هیچ کس جز یهود و نصاری هرگز داخل بهشت نخواهند شد، این آرزوی آنها است. بگو: اگر راست می‌گویید دلیل خود را بیاورید) 2. اعتقاد به تفویض: قرآن می‌فرماید که یهودیان گمان می‌کنند خداوند مجبور است و تمام کارها را به مخلوقات تفویض کرده است و این پنداری غلط است، به همین دلیل در سورة مائده می‌فرماید: (و یهود گفتند: دست خدا بسته است، دست‌هایشان بسته باد و به خاطر این سخن از رحمت الهی دور شوند. بلکه دستان خدا گشاده است، هر گونه بخواهد می‌بخشد ...)[6] 3. فتنه انگیزی و فساد در زمین: قرآن یهودیان را فتنه‌انگیز معرفی کرده می‌فرماید: (... هر زمان آتش جنگی افروختند خداوند آن را خاموش ساخت و برای فساد در زمین تلاش می‌‌کنند و خداوند مفسدان را دوست ندارد.)[7] 4. دشمنی با مسلمانان: از دیگر ویژگی‌های یهودیان دشمنی آنان با مسلمانان است، قرآن کریم در این مورد می‌فرماید: (به طور مسلم دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهی یافت ...)[8] 5. مخالفت با توحید: یهودیان جزو اولین گروه‌هایی بودند که توحید را به شرک آلوده کردند و معتقد شدند (عُزیر) پسر خداوند است. قرآن در توضیح این باور آنان می‌فرماید: (یهود گفتند: عُزیر پسر خدا است و نصاری گفتند: مسیح پسر خدا است این سخنی است که با زبان خود می‌گویند که همانند کافران پیشین است. خدا آنان را بکشد چگونه از حق انحراف می‌یابند.)[9] 6. پیمان‌شکنی و مخالفت با احکام الهی: از دیگر خصوصیات قوم یهود عمل نکردن به اوامر و احکام الهی است قرآن در این مورد می‌فرماید: (و به یاد آورید زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و به مردم نیک بگوئید و نماز به پا دارید و زکات بدهید، پس همه شما جز عده کمی سرپیچی کردید و (از وفای به پیمان خود) رویگردان شدید.)[10] و در آیه دیگری نیز می‌فرماید: (... و رسولان ما دلایل روشنی برای بنی اسرائیل آوردند، امّا بسیاری از آنها پس از آن در روی زمین تعدی و اسراف کردند.)[11] البته این ویژگی‌ها تنها گوشه‌ای از خصوصیات قوم یهود است و قرآن کریم به ویژگی‌های بسیاری اشاره دارد که تفاسیر به آنها پرداخته‌اند، در اینجا می‌توانیم چنین نتیجه‌گیری کنیم که از دیدگاه قرآن، خداوند به قوم یهود نعمت‌های فراوانی اعطاء کرده بود،[12] لکن آنان به جای سپاس‌گذاری طغیان کرده، پیمان‌شکنی نموده و به فتنه‌انگیزی و فساد روی آوردند و با پیامبران الهی مخالفت کرده، دین اسلام را که آخرین و کامل‌ترین دین بود قبول نکردند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 تفسیر المیزان، علامه طباطبایی. 2 تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی. [1] . ر.ک: معین، محمّد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر، چ دهم، 1375 ه ش، ج 6، ص 2351. [2] . ر.ک: صف/6؛ و اعراف/105. [3] . ر.ک: بقره/113؛ و مائده/18؛ و توبه/30. [4] . ر.ک: بقره/83. [5] . بقره/113. [6] . مائده/64. [7] . مائده/64. [8] . مائده/82. [9] . توبه/30. [10] . بقره/83. [11] . مائده/32. [12] . جاثیه/16 و 17. ( اندیشه قم )
عنوان سوال:

دیدگاه قرآن در مورد دین یهود چیست؟


پاسخ:

در نگاه اوّل تعریف لغوی و اصطلاحی (یهود) سختی‌هایی دارد که ارائه تعریفی جامع و مانع از آن را دشوار می‌نماید. با این حال در تعریف این کلمه می‌توان گفت! (یهود) اسمی است که بر اولاد حضرت ابراهیم[1] به خصوص شاخه اسحاقی یعنی فرزندان حضرت اسحاق اطلاق می‌شود، این افراد که امروزه در سر تا سر جهان پراکنده می‌باشند به دلیل همین انتساب به حضرت اسحاق و ابراهیم علیهما السّلام ، خوانده می‌شوند؛ امّا از آنجا که علاوه بر نسب خونی و نژادی دارای آیین خاص و کتاب‌های مقدس می‌باشند و در مقابل سایر ادیان و مذاهب، پیرو دین مستقلی هستند، دین آنان را هم (یهودیت) می‌نامند، به تعبیر دیگر از آنجا که آیین یهود بر خلاف سایر ادیان آیینی نژادی بوده و مختص یهودیان می‌باشد، به همین دلیل نام یهود، هم دلالت بر نژاد فرد منتسب به آن دارد و هم از دین وی خبر می‌دهد، یعنی هر یهودی باید از نژاد اسحاق باشد و الّا به او یهودی گفته نمی‌شود. با توجه به این امر تفکیک بین تعریف یهودیت به عنوان یک دین و یهودیت به عنوان اصطلاح نژادی، سخت می‌باشد و می‌توان با اندک مسامحه در تعریف اصطلاحی یهود از این تعبیر استفاده کرد که: (یهودیت آیینی است مختص اولاد بنی اسرائیل).
قرآن کریم برای تفکیک بین نژاد یهودیان و آیین یهودیت از دو اصطلاح (الیهود) و (بنی اسرائیل) استفاده می‌کند به این صورت که هر گاه می‌خواهد از اولاد حضرت اسحاق نام ببرد و آنان را از جهت نژادی و قبیلگی مورد اشاره قرار دهد، از نام بنی اسرائیل استفاده می‌کند[2] و هر گاه می‌خواهد از این افراد به عنوان پیروان یک آیین نام ببرد از اصطلاح (الیهود) بهره می‌گیرد.[3] بنابراین در قرآن مشکل اختلاط مباحث نژادی و دینی اولاد حضرت اسحاق وجود ندارد لکن به این نکته باید توجه کرد که آیین یهود از دو دیدگاه می‌تواند مورد توجه واقع شود.
دیدگاه اول این است که دین یهود یا دینی که بر حضرت موسی علیه السّلام نازل شده و از سوی پیامبران دیگر تشریح گردیده، دینی آسمانی بود و قبل از نزول دین حضرت عیسی بر همگان واجب بود که از آن تبعیت کنند.
دیدگاه دوم به این منظر توجه دارد که بعد از نزول دین اسلام و تبلیغ آن توسط حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله آیین یهود نمی‌توانست پاسخگوی بشر باشد و تحریف‌های به وجود آمده آن را بی اعتبار و بی ارزش ساخته بود. بنابراین ما سعی خواهیم کرد آیین یهود موجود را که یهودیان کنونی به آن اعتقاد دارند را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهیم. شاید بتوان ادعا کرد که پیروان هیچ آیینی به اندازه یهودیان مورد خطاب قرآن قرار نگرفته است، با این همه می‌توانیم تحقیق خود را محصور در آیاتی کنیم که صراحتاً به نام این قوم اشاره کرده است.
در قرآن کریم حدود هشت بار کلمه (الیهود)، ذکر شده است و هم‌چنین سه بار نیز از کلمه (هوداً) استفاده شده، امّا پرشمارترین کلمه، نام (بنی اسرائیل) می‌باشد که حدوداً چهل و یک بار در قرآن آمده است. این موارد غیر از اشاره‌هایی است که قرآن نسبت به حضرت موسی، یوشع، جالوت، داود، سلیمان و سایر پیامبران بنی اسرائیل دارد و هم چنین غیر از مواردی است که به کتابهای مقدس یهود و احبار و بزرگان این قوم اشاره می‌کند.
از جمع بندی اشاره‌ها و تصریحات قرآن می‌توان نتیجه گرفت که خداوند به قوم بنی اسرائیل دین و آیینی فرستاده بود که در آن احکام الهی بیان شده بود، ولی بنی اسرائیل به همه آن عمل نکرده آن را تحریف کردند.[4] این آیین و دین تحریف شده در آیات متعددی مورد اشاره قرار گرفته و تحریفات آن بیان شده است. در لا به لای این تبیین‌ها برخی از ویژگی‌های بنی اسرائیل و پیروان آیین یهود نیز بیان شده است که در ذیل به چند مورد اشاره می‌شود:
1. برتر دانستن آیین یهود: قرآن می‌فرماید: (یهودیان گفتند: مسیحیان هیچ موقعیتی (نزد خدا) ندارند و مسیحیان نیز گفتند: یهودیان هیچ موقعیتی ندارند ... خداوند روز قیامت دربارة آن‌چه در آن اختلاف داشتند داوری می‌کند.)[5]
این آیه به وضوح نشان می‌دهد که یهودیان آیین خود را برترین آیین دانسته و ادیان بعد از خود را قبول نمی‌کردند. البته این امر در میان مسیحیان نیز رواج داشت. چنان که قرآن در جای دیگر می‌فرماید: (آنها گفتند: هیچ کس جز یهود و نصاری هرگز داخل بهشت نخواهند شد، این آرزوی آنها است. بگو: اگر راست می‌گویید دلیل خود را بیاورید)
2. اعتقاد به تفویض: قرآن می‌فرماید که یهودیان گمان می‌کنند خداوند مجبور است و تمام کارها را به مخلوقات تفویض کرده است و این پنداری غلط است، به همین دلیل در سورة مائده می‌فرماید: (و یهود گفتند: دست خدا بسته است، دست‌هایشان بسته باد و به خاطر این سخن از رحمت الهی دور شوند. بلکه دستان خدا گشاده است، هر گونه بخواهد می‌بخشد ...)[6]
3. فتنه انگیزی و فساد در زمین: قرآن یهودیان را فتنه‌انگیز معرفی کرده می‌فرماید: (... هر زمان آتش جنگی افروختند خداوند آن را خاموش ساخت و برای فساد در زمین تلاش می‌‌کنند و خداوند مفسدان را دوست ندارد.)[7]
4. دشمنی با مسلمانان: از دیگر ویژگی‌های یهودیان دشمنی آنان با مسلمانان است، قرآن کریم در این مورد می‌فرماید: (به طور مسلم دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهی یافت ...)[8]
5. مخالفت با توحید: یهودیان جزو اولین گروه‌هایی بودند که توحید را به شرک آلوده کردند و معتقد شدند (عُزیر) پسر خداوند است. قرآن در توضیح این باور آنان می‌فرماید: (یهود گفتند: عُزیر پسر خدا است و نصاری گفتند: مسیح پسر خدا است این سخنی است که با زبان خود می‌گویند که همانند کافران پیشین است. خدا آنان را بکشد چگونه از حق انحراف می‌یابند.)[9]
6. پیمان‌شکنی و مخالفت با احکام الهی: از دیگر خصوصیات قوم یهود عمل نکردن به اوامر و احکام الهی است قرآن در این مورد می‌فرماید: (و به یاد آورید زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و به مردم نیک بگوئید و نماز به پا دارید و زکات بدهید، پس همه شما جز عده کمی سرپیچی کردید و (از وفای به پیمان خود) رویگردان شدید.)[10] و در آیه دیگری نیز می‌فرماید: (... و رسولان ما دلایل روشنی برای بنی اسرائیل آوردند، امّا بسیاری از آنها پس از آن در روی زمین تعدی و اسراف کردند.)[11]
البته این ویژگی‌ها تنها گوشه‌ای از خصوصیات قوم یهود است و قرآن کریم به ویژگی‌های بسیاری اشاره دارد که تفاسیر به آنها پرداخته‌اند، در اینجا می‌توانیم چنین نتیجه‌گیری کنیم که از دیدگاه قرآن، خداوند به قوم یهود نعمت‌های فراوانی اعطاء کرده بود،[12] لکن آنان به جای سپاس‌گذاری طغیان کرده، پیمان‌شکنی نموده و به فتنه‌انگیزی و فساد روی آوردند و با پیامبران الهی مخالفت کرده، دین اسلام را که آخرین و کامل‌ترین دین بود قبول نکردند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 تفسیر المیزان، علامه طباطبایی.
2 تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی.


[1] . ر.ک: معین، محمّد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر، چ دهم، 1375 ه ش، ج 6، ص 2351.
[2] . ر.ک: صف/6؛ و اعراف/105.
[3] . ر.ک: بقره/113؛ و مائده/18؛ و توبه/30.
[4] . ر.ک: بقره/83.
[5] . بقره/113.
[6] . مائده/64.
[7] . مائده/64.
[8] . مائده/82.
[9] . توبه/30.
[10] . بقره/83.
[11] . مائده/32.
[12] . جاثیه/16 و 17.
( اندیشه قم )





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین