در مورد شاخه ها و فرقه های مسیحیت توضیح دهید؟

تصویر رایج از مسیحیت اولیه این است که با یکپارچگی کامل آغاز شد و در ادامه به گروه هایی تقسیم شد اما بخلاف این تصویر رایج تصویر محققانه این است که مسیحیت از همان آغاز با تکثر آغاز کرد. چراکه از همان ابتدا بعضی موضوعات پیچیده موجب نزاعهایی میان مؤمنان به مسیح علیه السلام شد.[1]
بهمین خاطر می توان سدة اول مسیحیت را به سه بخش تقسیم کرد:
الف. عصر حیات زمینی مؤسس دین یعنی حضرت مسیح علیه السلام (1 تا 30 میلادی)[2]
ب. عصر گسترش مسیحیت. (30 تا 64 میلادی)
ج. عصر نزاعهای عقیدتی. (64 تا حدود 100 میلادی)
در مورد عصر گسترش مسیحیت این توضیح لازم است که در این دوره دو شخصیت پس از حضرت عیسی علیه السلام نقش آفرینی کرده اند. یکی پطرس[3] و دیگری پولس.[4] فلذا می توان به صراحت ادعا کرد که از همان آغاز عصر گسترش مسیحیت، بین مسیحیان انشعاب ایجادشده و آنها به دو گروه طرفداران پطرس و طرفداران پولس تقسیم شده بودند.
اما در عصر نزاعهای عقیدتی که پس از کشته شدن پطرس و پولس آغاز می شود غلبة اندیشه های پولسی بر پطرسی تا حدی نمایانگر است. فلذا شاید بتوان گفت که در اواخر قرن اول میلادی مسیحیان بعد از شکافی که بینشان ایجاد شده بود تقریباً به یک دسته یعنی طرفداران پولس تبدیل شدند.
از این به بعد دیگر شکاف عمده ای بین مسیحیان ایجاد نشد تا حدود قرن چهارم میلادی که اولین شکاف عمده در دنیای مسیحیت بین آنچه اکنون کلیسای کاتولیک رم و کلیسای ارتدکس شرقی نامیده می شود رخ داد.[5] علت این انشعاب تقسیم شدن امپراطوری روم به دو امپراطوری روم غربی که پایتخت آن روم بود و امپراطوری روم شرقی که پایتخت آن قسطنطنیه (استانبول) بود.[6]
وضع به همین منوال گذشت تا اینکه بخاطر سخت گیریهای بیش از اندازة کلیسای روم غربی (کاتولیک) مردم از کلیسا زده شدند و در نتیجه عده ای از مؤمنین به انجیل علیه کلیساشورش کردند و خواستار آزادی شدند.[7] و این آغاز دومین شکاف عمده در میان دنیای مسیحیت بود که از آن به دورة نهضت اصلاح دینی نیز تعبیر می کنند. این تلاشهای اصلاحی در داخل و خارج کلیسا منجر به چندین شکل جدید از مسیحیت شد که در حکومت، اعتقاد و عمل از یکدیگر متمایز بودند.[8]
پس می توان مذاهب مسیحیت را چنین تقسیم بندی کرد:
1. طرفداران پطرس: که در همان قرن اول میلادی مغلوب عقاید پولسی شدند.
2. طرفداران پولس: این دسته خود نیز با صرف نظر از انشعابات کوچکی که در طی قرون 1 تا 4 داشتند در قرن
چهارم به دو گروه عمده تقسیم شدند که آنها عبارتند از:
الف. ارتدکسها.
ب. کاتولیکها.
و اما ارتدکسها:
برای این دسته هم قبل از نهضت اصلاح دینی و هم بعد از آن، انشعابات و شاخه های فرعی ای وجوددارد که می توان آنها را چنین دسته بندی کرد:
1. مذاهب ایجاد شده در محدودة زمانی قرون 4 تا 16 میلادی که عبارتند از:
1. نساطره. 2. ارمنیه. 3. سریانیه.
2. قبطیه. 5. کلدانیه. 6. مارونیه.[9]
سریانه: آنها پیروان کلیسای سریانیه بودند و در سال 451 میلادی ایجاد شدند علت پیدایش آنها اختلاف عقیده در مورد طبیعت مسیح بوده است. این دسته بعدها به اسم کلیساهای خلقیدونیه شناخته می شده اند.
2. مذاهب ایجاد شده در محدودة زمانی قرون 16 تا 20
در این دوره مسیحیان ارتدکس در هر منطقه ای کلیسای مستقلی رابا بطریق (اسقف) مستقلی ایجادکردند که تقریباً تعداد آنها به 15 رسیده است.)[10]
و اما کاتولیکها:
بیشترین انشعابات در دنیای مسیحیت در میان کاتولیکها صورت گرفته است فلذا برای سهولت کارآنها را در سه بخش جدگانه معرفی می کنیم:
1. مذاهب کاتولیکی ایجادشده در محدودة زمانی قرون 2 تا6 میلادی که عبارتند از:
1. یعقوبیه 2. الیانیه 3. الیلیارسیه. 4. مقدانوسیه 5. سبالیوسیه
6. نوئتوسیه 7. بولسیه[11] 8. موارنه[12] 9. ملکانیه[13] 10.مونوفیزیه[14]
یعقوبیه: اسم دیگر این گروه یعاقبه است آنها گروهی از مسیحیان هستند که منادی طبیعت واحد برای حضرت عیسی علیه السلام می باشند.
عده ای از این گروه در قرن 18 به کلیسای روم پیوستند که امروزه به آنها بطریرکیه السریان الکاتولیک گویند.[15]
موارنة: این گروه را به شخصی به نام قدیس مارون نسبت می دهند که در قرن چهارم در سوریة شمالی زندگی می کرده است.[16]
ملکانیه: این گروه یکی از گروه های قدیمی مسیحیت می باشد و آنها پیروان شخصی به نام ملکا بودند. ملکا در روم زندگی می کرد و بیشتر مردم روم ملکانی مذهب هستند.[17]
این گروه جزء اولین کسانی هستند که قائل به تثلیث و اقانیم ثلاثه شدند.[18]
مونوفیزیه: این گروه نیز مانند یعقوبیه قائل به طبیعت واحد برای حضرت مسیح علیه السلام هستند بدین معنا که انسانیت مسیح ذوب در الوهیت او شده است. این فرقه در قرن 5 توسط شخصی به نام ایوتخوس نشر داده شد و در مصر و حبشه و سوریه و عراق نیز طرفدار دارد.[19]
2. مذاهب کاتولیکی ایجاد شده در محدوده زمانی قرون 6 تا 16 میلادی که عبارتند از:
1. مونوتولیة 2. یسوعیون. 3. الکاتاد.
مونوتولیه: این گروه توسط سرحیون اول در قرن 7 م ایجاد شد و هدفش جمع بین دو گروه مونوفیزیه و خلقیدونی بوده است. این گروه قائل به ارادة واحد بودند.[20]
یسوعیون: این فرقه توسط اغناطیوس دولویولا در سال 1534 میلادی تأسیس شده است. به این گروه در سال 1540 میلادی با بابولس ثالث نیز گویند.[21]
الکاتاد: نام دیگر این گروه انقیاء است که در قرون 12 و 13 میلادی بوده اند. این دسته اعتقاد به این داشته اند که خداوند اله خیر است و شطان اله شر و انسان از این دو جمع شده است.[22]
3. مذاهب کاتولیکی ایجاد شده در محدودة زمانی قرون 16 تا 20 میلادی:
در این دوران به خاطر بروز نهضت اصلاح دینی کاتولیکها خود به دو دستة بزرگ تقسیم شدند.[23]
1. کاتولیکها 2. پروتستانها
امّا کار به همین جا ختم نشد و درمیان هر کدام از این دو گروه (کاتولیک و پروتستان هم انشعاباتی به وجود آمد که به طور اختصار به معرفی آنها می پردازیم:
اول کاتولیکها
در این دوره در اثر نهضت اصلاح دینی از کاتولیکها شاخة دیگری جدا می شود به نام مورمونها.
مورمونها: مؤسس اول این فرقه شخصی به نام جوزف اسمیت (1805-1844 م) بوده است. این گروه مردم را دعوت می کردند که به اصل یعنی کتاب یهود برگردند و بدین وسیله تطهیر شوند.[24]
از عقاید آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
( خداوند شکل انسان است و دارای گوشت و استخواناست.
مسیح ابتدا مورد ضرب و شتم واقع شد سپس به دار آویخته شد، جسد او سه روز در قبر بود تا اینکه دوباره زنده شد و به آسمان صعود کرد.)[25]
دوم پروتستانها
این فرقه نه تنها از اطاعت رؤسا و پاپ ها در آمدند، بلکه در تعلیم انجیلی بکلی از اطاعت کلیسای روم سرباز زده، اعتنائی به دستورات صادره از آنان نکردند.[26]
با این همه خود این گروه نیز از اختلاف و چند دستگی مصون نماندند و به دسته جات مختلفی تقسیم شدند که برخی از آنها چنین نام دارند.
1. لوتریه 2. جیش الخلاص. 3. میتودیه
4. عنصریه 5. شهود یهوه
لوتریه: این گروه توسط مارتین لوتر (1483-1546 م) پایه ریزی شد و از مهمترین گروه های پروتستانی به شمار می آید.[27]
جیش الخلاص: این فرقه توسط ویلیام بوث در لندن (1875 میلادی) تأسیس شد.[28]
میتودیه: این فرقه در سال 1876 میلادی در آمریکا تأسیس شد.[29]
عنصریه: این شاخه نیز در آمریکا در سال 1901 میلادی ایجاد شد. البته این فرقه را با نام دین فقراء می شناسند.[30]
شهودیهوه: این فرقه در سال 1874 میلادی در آمریکا توسط شالرزتاز تأسیس شد و به اسم شاگردان کتاب مقدس معروف هستند. و اسم شهود یهوه را در سال 1931 میلادی برای خود برگرفتند.[31]
از اعتقادات آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
( دوران امتها به پایان رسیده و به زودی عهد ملکوت خدا آغاز می شود.
قائل به اب و ابن هستند و روح القدس را قدرت فعالة اب می دانند نه اقنوم سوم.
برگشت مسیح را با جسد و روح منکر و فقط قائل به رجعت روحانی او هستند.
آنها انتقال خون را حرام می دانند.)[32]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. الموجز فی الادیان و المذاهب المعاصره، ناصر بن عبدالله القفاری و ناصر بن عبدالکریم العقل.
2. موسوعة الادیان فی العالم (کلیساهای شرقی 1 و 2 مسیحیت، مورمونها).
3. تفسیر المیزان، ج 3، آل عمران، آیات 80-79.


[1] . مری جوویور، درآمدی به مسیحیت، ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص90.
[2] . سلیمانی، عبدالرحیم، فصلنامة هفت آسمان، عهد جدید، پاییز و زمستان 1378، ص74.
[3] . او بزرگترین حواری بوده و حضرت عیسی او را سنگ زیر بنای کلیسا نامیده و شبانی امت را به او سپرده بود.
[4] . او بعداً ایمان آورده و مدعی شده که حضرت عیسی را پس از به صلیب کشیدن دیده وآن حضرت به او مأموریت داده است.
[5] . درآمدی به مسیحیت، ص91.
[6] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمه المیزان، سیدمحمدباقر موسوی همدانی، انتشارات اسلامی، چاپ5، 1374ش، ج3، ص502، ذیل آیات 80-79/ آل‌عمران.
[7] . همان، ص 505.
[8] . درآمدی به مسیحیت، ص 91.
[9] . موسوعة الادیان فی العالم (المسیحیه)، ط اصلی، 2000 میلادی، ص 206.
[10] . همان.
[11] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمة المیزان، ج 3، ص 503، ذیل آیات 80-79، آل عمران.
[12] . جمعی، موسوعة الادیان، دارالنفائس، بیروت، چاپ اول،1422 ه، ص 466.
[13] . همان، ص 460.
[14] . همان، ص 472.
[15] . همان، ص502.
[16] . همان، ص466.
[17] . همان، ص460.
[18] . همان، ص460.
[19] . همان، ص472.
[20] . همان، ص1472.
[21] . همان، ص501.
[22] . همان، ص410.
[23] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمة المیزان، ج 3، ص 505، ذیل آیات 80-79 آل عمران.
[24] . موسوعة الادیان، ص470.
[25] . همان، ص471.
[26] . ترجمه المیزان، ج 3، ص 505 ذیل آیات 80-79، آل عمران.
[27] . موسوعة الادیان، ص431.
[28] . موسوعة الادیان العالم، (المسیحیه)، ص206.
[29] . همان.
[30] . همان.
[31] . موسوعة الادیان، ص319.
[32] . همان، ص 320.
( اندیشه قم )