صابیین
صابئه ـ که جمع آن صابئان و صابئین است ـ از گروههای مذهبی می‌باشد که قرآن کریم از آنان نام برده است. [۱] [۲] [۳]
چرا صابئین (مندائی ها) زندگی در کنار رودخانه ها را می پسندند آیا غسل های آنها در این امر دخیل است؟
با توجه به اهمیت و نقش آب در اجرای مراسم مذهبی صابئین مندایی زندگی در سواحل رودخانه ها در واقع برگزیدن عملی ترین و کوتاهترین راه ممکن برای ادامه حیات دینی این اقلیّت مذهبی است. این قوم از دیر باز در جنوب ایران و عراق همواره مسکن خود را در سواحل پر آب ترین رودخانه ها حفظ نموده است استاد محیط طباطبائی می نویسد: (وجود صائبیان در منطقه دشت شیان که از دامنه جبال حمرین تا کنار رودهای کارون، کرخه و دجله گسترش داشته به روزگار حکومت ساسانیان مسلم است)[1] برای پی بردن به اهمیّت نقش آب در شریعت مندایی برخی از عمده ترین مناسک شرعی آنرا که ارتباط مستقیمی با آب جاری رودخانه ها دارد مورد توجه قرار می دهیم. تعمید: یکی از مراسم مهم دینی مندایی تعمید است که در زبان مندایی (مصوتا) گفته می شود و برای صابئی شدن لازم است که هر فرد که از پدر و مادر صابئی زاده شده،[2] این مراسم را انجام دهد و نام مخصوص صابئی بخود بگیرد و برای انجام واجبات دینی لازم است که در هر سال حداقل یکبار انجام شود مراسم تعمید عبارت است از شستشو در آب که طی مراسم ویژه ای که ذیلاً شرح داده می شود انجام می گیرد. شخص تعمید شونده لباس خاص آنرا که از پارچه سفید نخی است می پوشد در کنار رودخانه، مندایی دیگری لباسهای او را بررسی می کند و رو به شمال که قبله مندائیان است با نام خدا شروع به قرائت بوثه های[3] مربوط می کند و شاخه هایی که در دست دارد حلقه نموده و با اطمینان از درست پوشیدن لباس مخصوص از نام دینی او می پرسد و دعاهایی برای آمرزش روح او از طرف خدا می خواند سپس عالم روحانی همراه او شده وارد رودخانه می شوند که شخص تعمید شونده باید دعاهایی بخواند و رو به شمال در آب بنشیند تا آب به سینه اش برسد و دعای مخصوص آن را می خواند این کار سه بار تکرار شده و عالم روحانی نیز روی او آب می پاشد و پس از خواندن ادعیه، روحانی با دست راست خود آب برداشته به او می خوراند و دعای دیگری می خواند. تعمید از بعد از چهل و پنج روزگی نوزادان قابل اجراست ضمن اینکه زن زایمان کرده هم بعد از سی امین روز زایمان خود مجاز به تعمید است. تعمید برای عروس و داماد قبل و بعد از عروسی لازم و واجب است و کسانیکه مرتکب خلافهای دینی و شرعی شده اند نیز لازم است که تعمید را به جای آورند.[4] خانه عبادت مندائیان که در نصوص دینی مندائیان مندا یا مشکنه نامیده می شود از نی و گِل ساخته می شود و لازم است که همواره در آب جاری روان باشد و مراسم تعمید در آن انجام گیرد.[5] مندائیان علاوه بر غسل تعمید باید برای جنابت، حیض، مس میت و مارگزیدگی هم غسل هایی را انجام دهند. جدای از غسل های واجب فوق الذکر رشادمه هم از اعمالی است که لازم است با آب انجام شود اینکار از حیث شکلی شباهتی بسیار با وضوی اسلامی دارد و امری لازم برای انجام نماز مندایی است که برای انجام آن ابتدا دعایی می خوانند و دستان خود را از سر انگشتان تا آرنج می شویند سپس صورت را و بعد از آن پیشانی و زانوان و ساق خود را مسح نموده و در آخر پای خود را می شویند. پس به علت اینکه برخی از مناسک عمده و مهم صابئین باید در داخل آب جاری انجام گیرد در کنار رودخانه ها زندگی می کنند تا به آب جاری دسترسی داشته باشند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: پژوهشی درباره صابئین، یعقوب جعفری. [1] . یادنامه شهید مطهری، مقاله صائبان اهل کتابند، انتشارات انقلاب اسلامی، 1360، ج 2، ص 51. [2] . فردی که والدین صائبی مندایی ندارد نمی تواند صائبی شود زیرا این یک دین خاص برای یک نژاد خاص به شمار می رود. [3] . بوثه به معنی آیه می باشد، جملاتی از کتاب مقدس. [4] . برنجی، سلیم، قوم از یاد رفته، تهران، دنیای کتاب، تهران، چاپ اول، 1367، با تلخیص، ص186 تا 192. [5] . لیدی دراور، الصائبه المندائیون، ترجمة عربی نعیم بدوی غضبان رومی، بغداد، مکتبة اندلس، 1969، ص119. ( اندیشه قم )
با توجه به اهمیت و نقش آب در اجرای مراسم مذهبی صابئین مندایی زندگی در سواحل رودخانه ها در واقع برگزیدن عملی ترین و کوتاهترین راه ممکن برای ادامه حیات دینی این اقلیّت مذهبی است. این قوم از دیر باز در جنوب ایران و عراق همواره مسکن خود را در سواحل پر آب ترین رودخانه ها حفظ نموده است استاد محیط طباطبائی می نویسد: (وجود صائبیان در منطقه دشت شیان که از دامنه جبال حمرین تا کنار رودهای کارون، کرخه و دجله گسترش داشته به روزگار حکومت ساسانیان مسلم است)[1] برای پی بردن به اهمیّت نقش آب در شریعت مندایی برخی از عمده ترین مناسک شرعی آنرا که ارتباط مستقیمی با آب جاری رودخانه ها دارد مورد توجه قرار می دهیم. تعمید: یکی از مراسم مهم دینی مندایی تعمید است که در زبان مندایی (مصوتا) گفته می شود و برای صابئی شدن لازم است که هر فرد که از پدر و مادر صابئی زاده شده،[2] این مراسم را انجام دهد و نام مخصوص صابئی بخود بگیرد و برای انجام واجبات دینی لازم است که در هر سال حداقل یکبار انجام شود مراسم تعمید عبارت است از شستشو در آب که طی مراسم ویژه ای که ذیلاً شرح داده می شود انجام می گیرد. شخص تعمید شونده لباس خاص آنرا که از پارچه سفید نخی است می پوشد در کنار رودخانه، مندایی دیگری لباسهای او را بررسی می کند و رو به شمال که قبله مندائیان است با نام خدا شروع به قرائت بوثه های[3] مربوط می کند و شاخه هایی که در دست دارد حلقه نموده و با اطمینان از درست پوشیدن لباس مخصوص از نام دینی او می پرسد و دعاهایی برای آمرزش روح او از طرف خدا می خواند سپس عالم روحانی همراه او شده وارد رودخانه می شوند که شخص تعمید شونده باید دعاهایی بخواند و رو به شمال در آب بنشیند تا آب به سینه اش برسد و دعای مخصوص آن را می خواند این کار سه بار تکرار شده و عالم روحانی نیز روی او آب می پاشد و پس از خواندن ادعیه، روحانی با دست راست خود آب برداشته به او می خوراند و دعای دیگری می خواند. تعمید از بعد از چهل و پنج روزگی نوزادان قابل اجراست ضمن اینکه زن زایمان کرده هم بعد از سی امین روز زایمان خود مجاز به تعمید است. تعمید برای عروس و داماد قبل و بعد از عروسی لازم و واجب است و کسانیکه مرتکب خلافهای دینی و شرعی شده اند نیز لازم است که تعمید را به جای آورند.[4] خانه عبادت مندائیان که در نصوص دینی مندائیان مندا یا مشکنه نامیده می شود از نی و گِل ساخته می شود و لازم است که همواره در آب جاری روان باشد و مراسم تعمید در آن انجام گیرد.[5] مندائیان علاوه بر غسل تعمید باید برای جنابت، حیض، مس میت و مارگزیدگی هم غسل هایی را انجام دهند. جدای از غسل های واجب فوق الذکر رشادمه هم از اعمالی است که لازم است با آب انجام شود اینکار از حیث شکلی شباهتی بسیار با وضوی اسلامی دارد و امری لازم برای انجام نماز مندایی است که برای انجام آن ابتدا دعایی می خوانند و دستان خود را از سر انگشتان تا آرنج می شویند سپس صورت را و بعد از آن پیشانی و زانوان و ساق خود را مسح نموده و در آخر پای خود را می شویند. پس به علت اینکه برخی از مناسک عمده و مهم صابئین باید در داخل آب جاری انجام گیرد در کنار رودخانه ها زندگی می کنند تا به آب جاری دسترسی داشته باشند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: پژوهشی درباره صابئین، یعقوب جعفری. [1] . یادنامه شهید مطهری، مقاله صائبان اهل کتابند، انتشارات انقلاب اسلامی، 1360، ج 2، ص 51. [2] . فردی که والدین صائبی مندایی ندارد نمی تواند صائبی شود زیرا این یک دین خاص برای یک نژاد خاص به شمار می رود. [3] . بوثه به معنی آیه می باشد، جملاتی از کتاب مقدس. [4] . برنجی، سلیم، قوم از یاد رفته، تهران، دنیای کتاب، تهران، چاپ اول، 1367، با تلخیص، ص186 تا 192. [5] . لیدی دراور، الصائبه المندائیون، ترجمة عربی نعیم بدوی غضبان رومی، بغداد، مکتبة اندلس، 1969، ص119. ( اندیشه قم )
عنوان سوال:
چرا صابئین (مندائی ها) زندگی در کنار رودخانه ها را می پسندند آیا غسل های آنها در این امر دخیل است؟
پاسخ:
با توجه به اهمیت و نقش آب در اجرای مراسم مذهبی صابئین مندایی زندگی در سواحل رودخانه ها در واقع برگزیدن عملی ترین و کوتاهترین راه ممکن برای ادامه حیات دینی این اقلیّت مذهبی است.
این قوم از دیر باز در جنوب ایران و عراق همواره مسکن خود را در سواحل پر آب ترین رودخانه ها حفظ نموده است استاد محیط طباطبائی می نویسد: (وجود صائبیان در منطقه دشت شیان که از دامنه جبال حمرین تا کنار رودهای کارون، کرخه و دجله گسترش داشته به روزگار حکومت ساسانیان مسلم است)[1] برای پی بردن به اهمیّت نقش آب در شریعت مندایی برخی از عمده ترین مناسک شرعی آنرا که ارتباط مستقیمی با آب جاری رودخانه ها دارد مورد توجه قرار می دهیم.
تعمید:
یکی از مراسم مهم دینی مندایی تعمید است که در زبان مندایی (مصوتا) گفته می شود و برای صابئی شدن لازم است که هر فرد که از پدر و مادر صابئی زاده شده،[2] این مراسم را انجام دهد و نام مخصوص صابئی بخود بگیرد و برای انجام واجبات دینی لازم است که در هر سال حداقل یکبار انجام شود مراسم تعمید عبارت است از شستشو در آب که طی مراسم ویژه ای که ذیلاً شرح داده می شود انجام می گیرد. شخص تعمید شونده لباس خاص آنرا که از پارچه سفید نخی است می پوشد در کنار رودخانه، مندایی دیگری لباسهای او را بررسی می کند و رو به شمال که قبله مندائیان است با نام خدا شروع به قرائت بوثه های[3] مربوط می کند و شاخه هایی که در دست دارد حلقه نموده و با اطمینان از درست پوشیدن لباس مخصوص از نام دینی او می پرسد و دعاهایی برای آمرزش روح او از طرف خدا می خواند سپس عالم روحانی همراه او شده وارد رودخانه می شوند که شخص تعمید شونده باید دعاهایی بخواند و رو به شمال در آب بنشیند تا آب به سینه اش برسد و دعای مخصوص آن را می خواند این کار سه بار تکرار شده و عالم روحانی نیز روی او آب می پاشد و پس از خواندن ادعیه، روحانی با دست راست خود آب برداشته به او می خوراند و دعای دیگری می خواند. تعمید از بعد از چهل و پنج روزگی نوزادان قابل اجراست ضمن اینکه زن زایمان کرده هم بعد از سی امین روز زایمان خود مجاز به تعمید است. تعمید برای عروس و داماد قبل و بعد از عروسی لازم و واجب است و کسانیکه مرتکب خلافهای دینی و شرعی شده اند نیز لازم است که تعمید را به جای آورند.[4]
خانه عبادت مندائیان که در نصوص دینی مندائیان مندا یا مشکنه نامیده می شود از نی و گِل ساخته می شود و لازم است که همواره در آب جاری روان باشد و مراسم تعمید در آن انجام گیرد.[5]
مندائیان علاوه بر غسل تعمید باید برای جنابت، حیض، مس میت و مارگزیدگی هم غسل هایی را انجام دهند.
جدای از غسل های واجب فوق الذکر رشادمه هم از اعمالی است که لازم است با آب انجام شود اینکار از حیث شکلی شباهتی بسیار با وضوی اسلامی دارد و امری لازم برای انجام نماز مندایی است که برای انجام آن ابتدا دعایی می خوانند و دستان خود را از سر انگشتان تا آرنج می شویند سپس صورت را و بعد از آن پیشانی و زانوان و ساق خود را مسح نموده و در آخر پای خود را می شویند. پس به علت اینکه برخی از مناسک عمده و مهم صابئین باید در داخل آب جاری انجام گیرد در کنار رودخانه ها زندگی می کنند تا به آب جاری دسترسی داشته باشند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
پژوهشی درباره صابئین، یعقوب جعفری.
[1] . یادنامه شهید مطهری، مقاله صائبان اهل کتابند، انتشارات انقلاب اسلامی، 1360، ج 2، ص 51.
[2] . فردی که والدین صائبی مندایی ندارد نمی تواند صائبی شود زیرا این یک دین خاص برای یک نژاد خاص به شمار می رود.
[3] . بوثه به معنی آیه می باشد، جملاتی از کتاب مقدس.
[4] . برنجی، سلیم، قوم از یاد رفته، تهران، دنیای کتاب، تهران، چاپ اول، 1367، با تلخیص، ص186 تا 192.
[5] . لیدی دراور، الصائبه المندائیون، ترجمة عربی نعیم بدوی غضبان رومی، بغداد، مکتبة اندلس، 1969، ص119.
( اندیشه قم )
- [سایر] چرا صابئین را مندائی می خوانند؟
- [سایر] آیا درست است که صابئین در داخل آب رودخانه عقد ازدواج را جاری می کنند؟
- [سایر] آیا اعجاز قرآن از یک وجه بالخصوص است یا اینکه وجوه متعددی در این امر دخیل است؟
- [سایر] آیا امر به معروف و نهی از منکر، دخالت در زندگی خصوصی افراد نیست؟
- [آیت الله خامنه ای] حق استفاده از آب رودخانه و آبهای زیر زمینی در صورت نیاز مبرم و در حد نیاز در مناطق مرتفع با اهالی همان منطقه است یا اهالی مناطقی که ده ها کیلومتر دورتر زندگی می کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] متخصّصین علم جانورشناسی می گویند: در دریاهای جنوبی کشور نوعی خرچنگ دراز به نام شاه میگو و در آبهای شیرین مرداب انزلی و رودخانه های وابسته به آن و بعضی دیگر از آبهای شیرین داخلی نوعی خرچنگ دراز به نام خرچنگ آب شیرین زندگی می کند که شباهت ساختمانی بسیار زیادی با میگو دارد، از لحاظ ساختمان ظاهری (شاه میگو) و (خرچنگ آب شیرین) تفاوت فاحشی با خرچنگ معروف که دارای بدنی گرد و پهن است و در کنار دریا و یا رودخانه ها زندگی می کند دارد، آیا اینها حلال هستند یا حرام؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] متخصّصین علم جانورشناسی می گویند: در دریاهای جنوبی کشور نوعی خرچنگ دراز به نام شاه میگو و در آبهای شیرین مرداب انزلی و رودخانه های وابسته به آن و بعضی دیگر از آبهای شیرین داخلی نوعی خرچنگ دراز به نام خرچنگ آب شیرین زندگی می کند که شباهت ساختمانی بسیار زیادی با میگو دارد، از لحاظ ساختمان ظاهری (شاه میگو) و (خرچنگ آب شیرین) تفاوت فاحشی با خرچنگ معروف که دارای بدنی گرد و پهن است و در کنار دریا و یا رودخانه ها زندگی می کند دارد، آیا اینها حلال هستند یا حرام؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر در بین وضو مانعی ببیند، آیا باید مانع را برطرف کند و وضو را از سر بگیرد یا این که میتواند مانع را برطرف کند و وضو را ادامه دهد؟ در حکم این مسأله، آیا بررسی یا عدم بررسی قبل از وضو دخیل است؟ و آیا غسل هم مانند وضو است؟
- [سایر] مردی که می خواهد با پدر و مادر خود زندگی و از آنها مراقبت کند اما همسرش به این امر راضی نباشد چه باید بکند؟
- [سایر] آیا از نظر قرآن هدف ارسال انبیاء و رسل مربوط به امر آخرت است و یا اینکه به زندگی دنیوی انسانها نیز مربوط است؟
- [آیت الله بهجت] کسی که کشتن او به رجم یا قصاص و مانند اینها واجب شده است، در صورتی که قبل از اجرای حُکم، غسلهای سهگانه میّت را به امر حاکم شرع یا بدون امر او انجام داده باشد، غُسل دادنش واجب نیست، اگرچه بعد از غُسل، از او حدث اصغر یا اکبر سر زده باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر از جهت تنگی وقت وظیفه مکلف تیمم بوده ولی به خیال این که به اندازه غسل و نماز وقت دارد غسل کند در صورتی که به قصد طهارت از جنابت یا قرایت قران مثلا غسل نماید غسل او صحیح است و اگر قصد کند برای خواندن ان نماز به نحوی که اگر امر به نماز نباشد قصد غسل نداشته باشد ان غسل باطل است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر از جهت تنگی وقت وظیفه مکلف تیمم بوده ولی به خیال این که به اندازه غسل و نماز وقت دارد غسل کند در صورتی که به قصد طهارت از جنابت یا قرایت قران مثلا غسل نماید غسل او صحیح است و اگر قصد کند برای خواندن ان نماز به نحوی که اگر امر به نماز نباشد قصد غسل نداشته باشد ان غسل باطل است
- [آیت الله مکارم شیرازی] لازم نیست در موقع نیت معین کند که تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، همین اندازه که قصد اطاعت امر الهی را دارد کافی است، حتی اگر یکی را به جای دیگری نیت کند اما قصد او اطاعت امر واقعی الهی باشد صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بر او هم تیمم بدل از غسل واجب باشد هم تیمم بدل از وضو در موقع نیت باید معین کند که تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، و نیز اگر چند تیمم بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید و چنانچه اشتباهاً به جای بدل از وضو، بدل از غسل یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو نیّت کند، یا مثلاً در تیمم بدل از غسل جنابت، نیت تیمم بدل از غسل مس میّت نماید، اگر اشتباه او اشتباه در تشخیص نباشد تیمم، او باطل است و اگر بر او یک تیمم واجب باشد قصد امر فعلی را بنماید کافیست.
- [آیت الله اردبیلی] ولیّ زن که در غسل، کفن، نماز و دفن او دخالت می‌کند، شوهر اوست و اگر شوهر نداشته باشد، کسی که در زمان حیات او سرپرستی او را به عهده داشته بر دیگران در این امر مقدم است.
- [آیت الله علوی گرگانی] در موقع نیّت لازم نیست معیّن کند که تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، مگر در صورتی که تیمّم برای امور متعدّده داشته باشد مثل این که امر به تیمّم بدل از وضو وامر به تیمّم بدل از غسل داشته باشد در این صورت تعیین لازم است و حکم تداخل چند تیمّم مانند حکم تداخل اغسال است که در )مسأله 395) گذشت.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] ولیّ زن که در غسل و کفن و دفن او دخالت می کند شوهر اوست و بعد از او مردهایی که از میّت ارث می برند مقدم بر زنهای ایشانند و هر کدام که در ارث بردن مقدم هستند در این امر نیز مقدمند.
- [آیت الله مظاهری] ولیّ زن که در غسل و کفن و دفن او دخالت می‌کند شوهر اوست و بعد از او، مردهایی که از میّت ارث میبرند مقدم بر زنهای ایشانند و هر کدام که در ارث بردن مقدم هستند در این امر نیز مقدمند.
- [آیت الله نوری همدانی] ولی زن ، أه در غسل و کفن و دفن او دخالت می کند شوهر او است و بعد ازو او ، مردهائی أه ازو میت ارث می برند ، مقدم بر زنهای ایشانند و هر کدام أه در ارث بردن مقدم هستند ، در این امر نیز مقدمند .