شینتو چگونه مذهبی است و اصول و عقایدش چگونه است؟

شینتو، نام مذهب بومی کشور ژاپن می باشد. که اصلاً از لغت چینی گرفته شده و مرکب از دو کلمة (شن+تائو) به معنی طریق خدایان می باشد این دین مجموعه ای است از اعتقادات باستانی که از آنیمیسم یا پرستش ارواح، نشأت گرفته است و تا پیش از قرن ششم میلادی نامی نداشته در آغاز مبتنی بر اصول و فروع کلامی نبوده است، بلکه بعدها برای مقابله با طریقه ی بودایی که به تازگی در ژاپن رواج گرفته بود، دارای مبادی اساسی شده.
تاریخ پیدایش این آئین مانند دیگر مذاهب ابتدائی معلوم نیست (چون در آن زمانها مبنائی برای تاریخ نبوده است. بنیاد گذار آن نیز معلوم نیست و احتمالا از چین و هند و دیگر عقاید و اقوام ابتدائی اقتباس شده است.
کتابهای مقدّس این آئین عبارتند از: 1 کوجیکی Kojiki = تاریخ دوران باستان.2 نیهونگی Nihongi =تاریخ ژاپن. 3 ینگی شیکی Yengi shiki = سرودها.

عقاید آئین شینتو:
اغلب ساکنین مجمع الجزایر ژاپن با این عقیده که موجودات طبیعی دارای روح و روان هستند، آنها را می پرستیدند، به همین جهت به این آئین (راه روانهای نیک) نیز گفته شده است. آنها معتقد بودند که آفتاب ماه خورشید، رودخانه و باران هر یک را روانی است که مورد پرستش و ستایش آنها قرار می گیرد.
درآئین شینتوی قدیم نوعی (پلی ته ایسم) یا تعدد آلهه (منو ته ایسم) یا خدایان طولی بود، آنها ارواح، نفوس، امپراطور، برخی درختان و گیاهان، صخره ها، طبیعت و حیواناتی چون مار، شیر، گرگ، کلاغ، روباه، خرس را مورد پرستش قرار می دادند.
به نظر معتقدین آئین شینتو، آلهه یا خدایان بی شماری برفراز خانه ها و ساکنان آن شناور بوده و در شعله و پرتو چراغ ها رقص می کردند، امّا در میان این آلهه گوناگون بعد از اخذ فن کتابت از چینیان، پرستش ارواح نیاکان و مرده پرستی درمیان ژاپنیها، رواج بیشتری پیدا کرد بطوری که آئین شینتو در نظر ژاپنیها در درجة اول آئین ارواح و مردگان میباشد که اجداد خانواده مورد پرستش قرار می گیرد و هر نوع حوائج خود را به کامی یا ارواح این مردگان ارجاع میدهند و بدبختی و خوشبختی را از آنها می‌دانند، فلذا اشیاء گرانبها را در گورها و کنار اجساد مردگان میگذاشتند و گاهی چون بزرگی در میگذشت، ملازمانش را نیز با او بخاک می‌سپردند.

افسانه شینتو:
در اساطیر قوم ژاپن، طی افسانه ای جالب، سرگذشت اصل و مبدأ آن سرزمین و آن مردم و پیدایش خاندان سلطنتی آن قوم بیان شده و در کتابی بنام کوجیکی، بسیاری از اساطیر باستانی مذکور است. خلاصة آن افسانه از این قرار است: در ابتدا عالم وجود به صورتی آشفته در هم آمیخته بود و در طول ایام، آسمان و بحر محیط از یکدیگر جدا شدند و خدایانی چند در کیهان مه آلود، مبهم و تیره نمایان گشتند و بتدریج نابود گردیدند تا سرانجام در صحنة هستی فقط دو خدای قادر توانا باقی ماندند که آنها جزایر ژاپن و ساکنان آن را آفریدند. این دو آلهه یکی مذکر بنام ایزاناگی و دیگری مؤنث موسوم به ایزانامی بودند که پلی متحرک بین زمین و آسمان (احتمالا به صورت قوس و قزح) خلق کردند. در آن هنگام جهان به صورت شورابه ای غلیظ بود و ایزاناگی از فراز پل فرود آمد و نیزة جواهر نشان خود را در آن شورابه فرو برد. آن را به هم آمیخت و آن قدر این عمل را ادامه داد تا غلظت یافته، جمود حاصل کرد، پس نیزة خود را از آن بیرون آورد، مایعی که از نوک آن فرو می ریخت بر روی هم گرد آمده به صورت جزیره ای درآمد، پس آن دو خدای نر و ماده برفراز آن جزیره رفته، ساکن گشتند. خدای ماده، ایزانامی در آنجا بزایید و از زهدان او هشت جزیرة دیگر به دنیا آمد... .
اسطورة شینتو بسیار در هم آمیخته و طولانی است و باید بدقت در آن نگریست،‌ وقایعی را که در حول و حوش مبدأ و منشأ آن به وقوع پیوسته و موجب و موجد وقایع و حوادث عظیم شده در نظرآورد.

فرقه های شینتو:
پس از تصویب و تأسیس قانون اساسی ژاپن، مورخ 1868م که بر طبق آن آزادی عقیدة مذهبی به تمام افراد مملکت عطا گردید، فرقه های شینتو به صورتهای چند، متشکل شدند و کیش شینتو مانند سایر مذاهب جهان چون بودایی و مسیحی و غیره به شعب و فرقه های چندی منشعب شد. هم اکنون تعداد این فرقه ها را تا 800 فرقه ثبت کرده اند که هر یک دارای عقاید و رسوم جداگانه می باشد، ولی همه در چارچوبة دین شینتو قرار دارند و به هزینة معتقدان خاص هر فرقه اداره می شود.

وضعیت شینتو در حال حاضر و تعداد معتقدین به آئین شینتو:
در سال 1947 میلادی هیروهیتو امپراطور ژاپن الوهیت یعنی خدایی خود را در آن کشور نفی کرد و حاکمیت ملّت را به رسمیت شناخت. دینهای رایج در ژاپن در حال حاضر در درجة اول دین ملی آن کشور شینتویی و در درجة دوم بودایی و در درجه سوم مسیحیت است.
شمارة پیروان آئین شینتو بالغ بر هفتاد میلیون نفر است. اما در عین حال پیروان آن می توانند پیرو دین بودا و مسیحیت یا تائویی نیز باشند.

شینتو از زبان مفسّرین خودشان:
(هیرانا) مفسر مذهب شینتو که در قرن 18 و 19 میلادی می زیسته می گوید: در این مذهب همة مردگان به صورت خدا جلوه گر می شوند و حوادث جهان طبیعت، معلول کار مردگان است این مردگان هستند که سرنوشتها را تعیین می کنند، جهان را مسکون می سازند و انسانها را پدید می آورند، مزارع و کشتزارها را حاصلخیز می سازند و موجب پیدایش فصول چهارگانه سال می گردند. و هم آنان هستند که بلا و قحطی و کارهای خوب و بد از آنان صادر می شود.
دین شینتو خدایان بیشماری داشته و خدای واحدی ندارد. برای همین این آیین را (راه خدایان) یا (طریق روان های پاک) نامگذاری کرده اند. در آئین شینتو عالم فیزیکی را سه بخش می دانستند: آسمان اثیری در بالا، جهان در سطح زمین و مناطق پست سایه گون در بطن خاک، در این عالم خدایان بیشماری بودند که همه را با هم، (کامی) می نامیدند که در لغت به معنای (بالا) یا (مهتر) است.
موتوئوری[1] نوری ناگا، دانشمند نام آور آیین شین تو، کامی را اینگونه تعریف می کند:
اصطلاح کامی به خدایان گوناگون آسمان و زمین که ذکرشان در گزارش های باستانی آمده است، و نیز به ارواح آنها (میتاما)، که ساکن ایزدکده هایی که آنها را در آنجا می پرستیدند اطلاق می شود. دیگر نه فقط انسان ها بلکه پرندگان، چهار پایان، درختان، دریاها، کوه ها و همه چیز های دیگر که به خاطر نیروهای فوق العاده و برجسته ای که دارند، و هراس انگیز و شایسته احترام اند، نیز کامی خوانده می شوند. هم چنین فرزند خورشید نیز پرستش می شود. ربّ النوع خورشید که طبق افسانه ای خود بوجود آمده است، حکومت ژاپن را در اختیار فرزندش که همان (میکادو) باشد، قرار داد. اصطلاح میکادو در فرهنگ ژاپنی به فرمانروایان و امپراطور اطلاق می شود. بنابراین میکادو فرزند خدای خورشید است و پرستش وی تا جنگ جهانی دوم متداول بود تا اینکه (هیروهیتو) امپراطور سابق ژاپن در سال 1947 میلادی الوهیت یعنی جنبه خدایی خود را لغو کرد و حاکمیت ملی را به رسمیت شناخت.
بنابر تحقیقات انجام شده، بنیانگذار آیین شین تو معلوم نیست و احتمالاً از چین و هند و دیگر عقاید و اقوام ابتدایی اقتباس شده است. بنابراین معلوم می شود که آیین شینتو پیامبری نداشته است و فرقه های مختلف آن هم که بیش از 800 فرقه می باشد، پیامبر به آن معنا که در ادیان آسمانی مطرح می باشد، نداشته است. البته مؤسسین برخی از فرقه ها، مخصوصاً آنهایی که اخیراً به وجود آمده اند معلوم است و جالب است که بدانیم برخی از به وجود آورندگان فرقه های نو، خانم می باشند که از حقوق زنان دفاع می کنند.
مردم ژاپن به بهشت و دوزخ معتقد نیستند و می گویند :(بهشت و دوزخ در دل ماست.) دین شینتو روانها (ارواح) را بدون مجازات و پاداش رها کرده و به بقای دائمی آنها معتقدند مهمترین متن مقدس دین شینتو دو کتاب است که اولی به نام (کوجیکی) که در سال 712 م نوشته شده و دومی به نام (نیسهون گی) خوانده می شود که به سال 720م به کتابت در آمده است.

اندرزهایی از کتاب های مقدس شینتویی:
1. سازش نیکو است و پرهیز از ستیزه مایه سرافرازی.
2. کسی که مطلقاً بد باشد، کمیاب است.
3. خوبی دیگران را مپوشان و اگر بدی دیدی آن را اصلاح کن.
4. کمتر کسی با خرد به دنیا می آید، فرزانگی حاصل اندیشه است.
5. هر کاری را از کوچک و بزرگ به صاحب فن بسپار تا به خوبی انجام شود.
6. در امور مهم، تصمیم باید از شورا باشد، نه از یک نفر.
7. وقتی در دل کینه داری به زبان مهر نورز.
8. تنها به فکر خود نباش.

عبادت مذهبی شینتو در معبد چهار بخش دارد که عبارتند از:
1. تطهیر (هارایی harai): کسی که برای عبادت به معبد می آید قبل از ورود به آن خود را در حوضچه ای که برای شستشو تعبیه گردیده، تطهیر می کند. دست ها را شسته و در دهان نیز آبی را مزمزه می کند و علاوه بر این با ریختن آب بر روی سر، تمامی بدن را غسل می دهد. سپس کاهن با مالیدن شاخه یا برگی از درخت ساکاکی بر روی سر، او را تطهیر می کند.
2. تقدیم هدایا (شینسن shinsen ) : که معمولاً از جنس حبوبات یا شراب بوده و اخیراً چنین متداول شده است که زائران هدایای خود را به صورت نقدی به معابد می دهند. چنانچه زائر توانایی مالی نداشته باشد، می تواند شاخه ای از درخت ساکاکی را به معبد هدیه کند.
3. نماز خواندن (نوریتو norito) : نماز در آئین شینتو منحصر به خواست های مادی و بشری می گردد. این نماز خواندن به صورت دعا و ایستاده و با احترام به خدایان به صورت زدن کف دو دست به همدیگر می باشد.
4. میهمانی سمبلیک (نیورای neorai) : که در آن زایران با (کامی) معبد، غذا تناول می کنند و معمولاً این پذیرایی به صورت نوشیدن چند قطره از عرق برنج است که آن را یکی از کاهنان معبد به زایران می دهد. زایران می توانند در هنگام زیارت، درخواست اجرای رقص مذهبی مخصوص معبد را بنمایند.

عبادت در منزل:
در هر بامداد و هر شامگاه پیروان آیین شینتو باید هدایایی را برای (خدایان روی طاقچه) که در حقیقت مجسمه های کوچکی هستند، و ارواح نیاکان خود تقدیم کنند. پیروان این آئین باید پس از گرفتن وضوء به شیوه خاص خود و تطهیر خویش در برابر خدایان خانگی خویش تعظیم کنند و برای مدت یک دقیقه ساکت شوند.
از میان عقاید متعدد شینتو، ریشه دارترین و مهم ترین آنها، تقدیس و بزرگداشت خورشید به عنوان منبع روشنایی و زندگی است که در شخصیت الهه بزرگ (اماتراسو) متجلی می شود. به همین علت ژاپنی ها معتقدند که معبد بزرگ (ایسیه) که مخصوص عبادت این الهه است، مقدس ترین معبد مذهب شینتو است. چنین اعتقادی به خورشید برای مردمی که اکثریت آنان را کشاورزان تشکیل می دهند، امری بسیار طبیعی است، اما ما امروزه شاهدیم که این عقیده با وجود گذشت قرن ها و علی رغم پیشرفت صنعتی ژاپن، هنوز هم در میان ژاپنی ها استوار است. شاهد ما بر این مطلب نقش خورشید سرخی است که بر پرچم ملی ژاپن قرار گرفته و نماینده سرزمین آفتاب تابان ژاپن است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. جهان مذهبی ادیان (ادیان در جوامع امروز، مذهب در ژاپن)، کنت دالر هاید، ترجمة دکتر عبدالرحیم گواهی.
2. تاریخ ادیان و مذاهب جهان، جلد 1، تالیف مبلغی آبادانی.
3. تاریخ جامع ادیان، جان بی ناس، مترجم علی اصغر حکمت.

پی نوشت:
[1]. جان ژاپنی، ویراسته چارلز ای مور، ترجمه ع پاشایی، نشر نگاه معاصر، چاپ اول، 1381 ه . ش، ص 24.