قرآن کریم می فرماید: (إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آَیَةً، فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ)؛ اگر بخواهیم معجزه ای از آسمان بر آنان فرود می آوریم تا در برابر آن گردن هایشان خاضع گردد. این آیه از ضرورت تربیت آزاد می گوید. تربیت آزاد هم در محیط خانواده برای اعضای آن به ویژه کودک و نیز در جامعه برای افراد بسیار مهم است.
خداوند نمی خواهد بندگان وی ضعیف باشند و از سر ضعف و در محیطی استکباری و اختناق آمیز بندگی کنند، بلکه او بنده های آزاد می خواهد. بندگانی قوی که توان آن را داشته باشند آسمان را به زیر کشند و قدرت انجام هر گناهی را داشته باشند اما دست به گناه نیالایند.
در روانشناسی ما نیز این بحث مطرح است که تربیت خانوادگی نباید به گونه ای اختناق آمیز باشد که اعضای خانواده و کودکان سربه زیر و مانند (فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ) باشند وگرنه کودک شخصیتی ضعیف می یابد و فردی وامانده، بزدل، ترسو و گوشه نشین می گردد. پدر و مادری که همواره به کودک خود می گویند بنشین، تکان نخور، این کار را بکن و آن کار را نکن، نمازت را بخوان و ... روح آزادگی را در دل فرزند خود می میرانند و او را برای فردا، فردی عقده ای، چاقوکش و حتی آدم‌کش بار می آورند. این کودک کجا و و کودکی که در خانه سرِ حال است و شیشه ای را می شکند و ناآرامی های خود را با آزادی از خود بیرون می ریزد و خود را آزاد می کند کجا؟ این کودک وقتی که بزرگ می شود، صبور می گردد؛ چرا که عفونت های خویش را در کودکی تخلیه کرده است ولی کودک نخست با آن همه عفونت هایی که در دل دارد در بزرگ‌سالی روزی مشکلی می آفریند.
کسی که برای حفظ آبروی خود فرزندان خویش را بسیار مؤدب و باتربیت جلوه می دهد غافل است که فرزند اتو کشیده ی امروز وی ممکن است فردا کارد به دست گیرد و وی با این نوع تربیت، بدبختی فردای او را رقم زده است. کودک را باید رها کرد تا با دیگر کودکان شلوغ کند، دعوا نماید، فریاد بزند و بازی کند تا وقتی به نوجوانی و جوانی می رسد تخلیه شده باشد. آن‌گاه اگر وی فردی مؤمن و شایسته شود به واقع خوب می شود و اگر در مسیر خوبی نیز واقع نشود دست کم مقداری آرام می شود و در بدی تندروی ندارد.
شرارت های اندک در بچگی شرارت های بزرگ در بزرگ‌سالی را بیرون می ریزد؛ از این رو هر قدر شرارت در کودکی بیش‌تر بیرون بریزد در بزرگ‌سالی فرد راحت تر و سبک تر است. وقتی دو کودک با هم کشتی می گیرند یا دعوا می کنند و در نهایت دندان یکی می شکند، دل خویش را نرم می کنند و این نرمی دل خیلی مهم‌تر از جراحتی است که بر یکی وارد شده است.
تربیت مانع گرا که دست کودک را از هر چیزی می بندد تا بلکه وی آلوده نشود همان تربیت خضوعی است که خداوند از آن نام می برد و می فرماید من نمی خواهم شما را این گونه تربیت نمایم تا چنین خضوعی داشته باشید. کودکان آرام و گوشه نشین امروز در بزرگی سالوس باز، ریاکار و حیله گر می شوند.
منبع: پایگاه حضرت آیت الله العظمی نکونام (دامت برکاته)
