وسواسی
شخصی كه زياد شك می‌كند.
خواهرم وسواسی است به هیچ عنوان خوب نمی‌شود باید چه کار کنیم که خوب بشود؟
با توجه به اینکه وسواس یکی از بیماریهایی است که خیلی زود از فرد مبتلا به دیگران منتقل می شود و اطرافیان باید خیلی مراقب باشند در اینجا به شما توصیه می کنیم که از خواهرتان بخواهید که با ما مکاتبه کنند و کاملا مشکلشان را توضیح دهند تا ما بهتر بتوانیم ایشان را راهنمایی کنیم. از اینکه خود مستقیما بخواهید مشکل خواهرتان را حل کنید اجتناب کنید چون احتمال این مطلب زیاد است که شما هم به این مشکل دچار شوید و از طرفی ، باید این مشکل به صورت گام به گام بر طرف شود. اما شما تنها کاری که می توانید بکنید اینست که مقداری یه صورت کلی در مورد وسواس و فرمایشات دین اسلام در این زمینه برایشان صحبت کنید و ایشان را برای حل مشکلشان تشویق کنید چون تا موقعی که خود ایشان نخواهند ، مشکلشان حل نخواهد شد . لذا برای اینکه آگاهی شما در این زمینه بیشتر شود مطالبی ارائه می گردد : در روایتی نقل شده که وقتی در نزد حضرت صادق (ع ) راجع به کسی گفتند عقل و بینش خوبی دارد، اما قدری در وضو و نمازش وسواس دارد، حضرت فرمودند: این چگونه آدم عاقلی است که پیروی از شیطان می کند. بعد فرمودند: ((ان الشیطان یحب ان یطاع ; شیطان دوست دارد که از او پیروی شود)), (چهل حدیث امام خمینی). در روایت دیگری امام صادق(ع) در پاسخ به سوال از تکلیف کسی که در تعداد رکعات نمازش زیاد شک می کند به طوری که اصلا نمی داند چند رکعت خوانده و چند رکعت باقی مانده است، فرمودند: باید نمازش را اعاده کند. سپس به امام عرض شد: زیاد شک می کند به طوری که هر چه هم اعاده کند باز شک می کند فرمود: به شک خود اعتنایی نکند (و به نمازش ادامه دهد). امام (ع) در ادامه فرمودند: با شکستن نماز،شیطان پلید را به خودتان عادت ندهید که با این کار او را به طمع اندازید. (که هر لحظه به سر وقت شما بیاید و وسوسه کند) زیرا شیطان خبیث است و بر هر چه عادتش دهند، عادت می کند پس هر یک از شما (که کثیرالشک باشد) به شک خود اعتنا نکند و نمازش را زیاد نشکند، چون اگر چند مرتبه به شک خود اعتنا نکرد دیگر دچار شک نخواهد شد. شیطان پلید می خواهد مطاع باشد لذا اگر نافرمانی شود دیگر به طرف کسی از شما نمی آید. همان طور که از این دو روایت و دیگر روایات استفاده می شود، وسواس نشانه جهل است و آدم وسواسی جاهل تلقی می شود. و نباید به شک های خود اعتنا کند و وظیفه دارد مانند معمول افراد در آنچه دچار وسواس است عمل کند. یعنی از هر چیزی که معمول مردم، نجس می دانند اجتناب کند نه بیشتر و در شستن لباس و بدن و یا وضو گرفتن و غسل کردن و غیره مانند معمول مردم از آب استفاده کند و بیشتر از آن اسراف است و جایز نیست . در واقع کسی که بیشتر از مقداری که شرع مقدس برای شستن و تطهیر محل نجس تعیین کرده آب می ریزد و یا در انجام دیگر اعمال عبادی یا غیر عبادی اش تکرار و افراط می کند نوعی دهن کجی به شارع مقدس و دستورات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است . زیرا همان طور که تفریط و بی مبالاتی و بی توجهی نشانه جهل است و غلط، افراط و زیاده روی نیز از نظر ائمه اطهار(ع) و شرع مقدس مردود است. حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می فرماید: ( افراط و تفریط هر دو نشانه جهل و بی عقلی است). شخص وسواسی نیز در فکر و یا عمل وسواسی اش دچار حساسیت بیش از اندازه و تکرار مزاحم است و از حد متعادل و آنچه تعیین شده، خارج شده است. آری شک و تردید های موجود چه در افکار و چه در اعمال ،ناخواسته و غیر اختیاری است و بدون اراده شخص به ذهن فرد می آید و یا در عمل و رفتارش ظاهر می شود و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است. و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است. ولی باید سعی شود با راهکارهای مختلف درمانی که متخصصین بیان کرده اند، به درمان و حل آن مشکل بپردازد که مطمئنا قابل درمان است و تجربه نیز این مطلب را تأیید می کند. و اگر آدم وسواسی مشکل خود را به عنوان یک روند مزاحم و یا بیماری تلقی کند و بپذیرد که رفتار یا فکر وسواسی اش غلط است، به دنبال راه حل منطقی آن خواهد رفت زیرا در بسیاری موارد چنین افرادی ، این مشکل را اصلا مشکل و بیماری تلقی نمی کنند و گمان می کنند که روش صحیح همان است که آنها دارند و دیگران را حتی بی مبالات و بی توجه می دانند بنابراین پذیرفتن بیماری و درد به عنوان یک واقعیت نامطلوب اولین گام برای درمان و حل مشکل است. از مقدمه فوق نتایج زیر حاصل می شود: 1. وسواس یک بیماری است و نشانه جهل است و باید از آن اجتناب کرد. 2. وسواس قابل درمان است. 3. اولین گام برای درمان بیماری و مشکل وسواس پذیرفتن مشکل از طرف خود فرد است. 4. از جمله ضررهایی که وسواس به دنبال دارد اختلال در امور زندگی، صرف زمان زیاد در انجام کاری خاص و باز ماندن از وظایف دیگر، بی توجهی به دستورات و احکام و قوانین شرعی و عقلی، و اسراف و ... 5. لزوم عدم اعتنای آدم وسواسی به گمان خود و اجتناب از هر گونه تکرار عمل. در پایان باز هم لازم به ذکر است که روش برخورد با آدم وسواسی و حل مشکل وی نیازمند آگاهی و شناخت کافی از علل و عوامل به وجود آورنده این بیماری و تخصص داشتن در زمینه چگونگی درمان آن است . بنابراین پس از ریشه یابی عوامل این مشکل باید به مشاور و روانشناس متخصص در این زمینه مراجعه کرد و به راهکارهای عملی ای که متخصص این رشته در جلسات مشاوره ای حضوری یا کتبی به درمانجو ارائه می کند توجه کافی داشت وبه درمان کامل آن پرداخت که مستلزم زمان کافی است. در پایان برای اطلاعات بیشتر به دو کتاب معرفی شده زیر مراجعه کنید و بهتر است کتابی در این زمینه برای ایشان بگیرید و در مناسبت خاصی به ایشان هدیه کنید. 1. وسواس، مرحوم مصطفی زمانی 2. وسوسه و وسواس در اسلام، محمود ارگانی حائری www.dte.ir
با توجه به اینکه وسواس یکی از بیماریهایی است که خیلی زود از فرد مبتلا به دیگران منتقل می شود و اطرافیان باید خیلی مراقب باشند در اینجا به شما توصیه می کنیم که از خواهرتان بخواهید که با ما مکاتبه کنند و کاملا مشکلشان را توضیح دهند تا ما بهتر بتوانیم ایشان را راهنمایی کنیم. از اینکه خود مستقیما بخواهید مشکل خواهرتان را حل کنید اجتناب کنید چون احتمال این مطلب زیاد است که شما هم به این مشکل دچار شوید و از طرفی ، باید این مشکل به صورت گام به گام بر طرف شود. اما شما تنها کاری که می توانید بکنید اینست که مقداری یه صورت کلی در مورد وسواس و فرمایشات دین اسلام در این زمینه برایشان صحبت کنید و ایشان را برای حل مشکلشان تشویق کنید چون تا موقعی که خود ایشان نخواهند ، مشکلشان حل نخواهد شد . لذا برای اینکه آگاهی شما در این زمینه بیشتر شود مطالبی ارائه می گردد : در روایتی نقل شده که وقتی در نزد حضرت صادق (ع ) راجع به کسی گفتند عقل و بینش خوبی دارد، اما قدری در وضو و نمازش وسواس دارد، حضرت فرمودند: این چگونه آدم عاقلی است که پیروی از شیطان می کند. بعد فرمودند: ((ان الشیطان یحب ان یطاع ; شیطان دوست دارد که از او پیروی شود)), (چهل حدیث امام خمینی). در روایت دیگری امام صادق(ع) در پاسخ به سوال از تکلیف کسی که در تعداد رکعات نمازش زیاد شک می کند به طوری که اصلا نمی داند چند رکعت خوانده و چند رکعت باقی مانده است، فرمودند: باید نمازش را اعاده کند. سپس به امام عرض شد: زیاد شک می کند به طوری که هر چه هم اعاده کند باز شک می کند فرمود: به شک خود اعتنایی نکند (و به نمازش ادامه دهد). امام (ع) در ادامه فرمودند: با شکستن نماز،شیطان پلید را به خودتان عادت ندهید که با این کار او را به طمع اندازید. (که هر لحظه به سر وقت شما بیاید و وسوسه کند) زیرا شیطان خبیث است و بر هر چه عادتش دهند، عادت می کند پس هر یک از شما (که کثیرالشک باشد) به شک خود اعتنا نکند و نمازش را زیاد نشکند، چون اگر چند مرتبه به شک خود اعتنا نکرد دیگر دچار شک نخواهد شد. شیطان پلید می خواهد مطاع باشد لذا اگر نافرمانی شود دیگر به طرف کسی از شما نمی آید. همان طور که از این دو روایت و دیگر روایات استفاده می شود، وسواس نشانه جهل است و آدم وسواسی جاهل تلقی می شود. و نباید به شک های خود اعتنا کند و وظیفه دارد مانند معمول افراد در آنچه دچار وسواس است عمل کند. یعنی از هر چیزی که معمول مردم، نجس می دانند اجتناب کند نه بیشتر و در شستن لباس و بدن و یا وضو گرفتن و غسل کردن و غیره مانند معمول مردم از آب استفاده کند و بیشتر از آن اسراف است و جایز نیست . در واقع کسی که بیشتر از مقداری که شرع مقدس برای شستن و تطهیر محل نجس تعیین کرده آب می ریزد و یا در انجام دیگر اعمال عبادی یا غیر عبادی اش تکرار و افراط می کند نوعی دهن کجی به شارع مقدس و دستورات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است . زیرا همان طور که تفریط و بی مبالاتی و بی توجهی نشانه جهل است و غلط، افراط و زیاده روی نیز از نظر ائمه اطهار(ع) و شرع مقدس مردود است. حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می فرماید: ( افراط و تفریط هر دو نشانه جهل و بی عقلی است). شخص وسواسی نیز در فکر و یا عمل وسواسی اش دچار حساسیت بیش از اندازه و تکرار مزاحم است و از حد متعادل و آنچه تعیین شده، خارج شده است. آری شک و تردید های موجود چه در افکار و چه در اعمال ،ناخواسته و غیر اختیاری است و بدون اراده شخص به ذهن فرد می آید و یا در عمل و رفتارش ظاهر می شود و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است. و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است. ولی باید سعی شود با راهکارهای مختلف درمانی که متخصصین بیان کرده اند، به درمان و حل آن مشکل بپردازد که مطمئنا قابل درمان است و تجربه نیز این مطلب را تأیید می کند. و اگر آدم وسواسی مشکل خود را به عنوان یک روند مزاحم و یا بیماری تلقی کند و بپذیرد که رفتار یا فکر وسواسی اش غلط است، به دنبال راه حل منطقی آن خواهد رفت زیرا در بسیاری موارد چنین افرادی ، این مشکل را اصلا مشکل و بیماری تلقی نمی کنند و گمان می کنند که روش صحیح همان است که آنها دارند و دیگران را حتی بی مبالات و بی توجه می دانند بنابراین پذیرفتن بیماری و درد به عنوان یک واقعیت نامطلوب اولین گام برای درمان و حل مشکل است. از مقدمه فوق نتایج زیر حاصل می شود: 1. وسواس یک بیماری است و نشانه جهل است و باید از آن اجتناب کرد. 2. وسواس قابل درمان است. 3. اولین گام برای درمان بیماری و مشکل وسواس پذیرفتن مشکل از طرف خود فرد است. 4. از جمله ضررهایی که وسواس به دنبال دارد اختلال در امور زندگی، صرف زمان زیاد در انجام کاری خاص و باز ماندن از وظایف دیگر، بی توجهی به دستورات و احکام و قوانین شرعی و عقلی، و اسراف و ... 5. لزوم عدم اعتنای آدم وسواسی به گمان خود و اجتناب از هر گونه تکرار عمل. در پایان باز هم لازم به ذکر است که روش برخورد با آدم وسواسی و حل مشکل وی نیازمند آگاهی و شناخت کافی از علل و عوامل به وجود آورنده این بیماری و تخصص داشتن در زمینه چگونگی درمان آن است . بنابراین پس از ریشه یابی عوامل این مشکل باید به مشاور و روانشناس متخصص در این زمینه مراجعه کرد و به راهکارهای عملی ای که متخصص این رشته در جلسات مشاوره ای حضوری یا کتبی به درمانجو ارائه می کند توجه کافی داشت وبه درمان کامل آن پرداخت که مستلزم زمان کافی است. در پایان برای اطلاعات بیشتر به دو کتاب معرفی شده زیر مراجعه کنید و بهتر است کتابی در این زمینه برای ایشان بگیرید و در مناسبت خاصی به ایشان هدیه کنید. 1. وسواس، مرحوم مصطفی زمانی 2. وسوسه و وسواس در اسلام، محمود ارگانی حائری www.dte.ir
پاسخ:
با توجه به اینکه وسواس یکی از بیماریهایی است که خیلی زود از فرد مبتلا به دیگران منتقل می شود و اطرافیان باید خیلی مراقب باشند در اینجا به شما توصیه می کنیم که از خواهرتان بخواهید که با ما مکاتبه کنند و کاملا مشکلشان را توضیح دهند تا ما بهتر بتوانیم ایشان را راهنمایی کنیم.
از اینکه خود مستقیما بخواهید مشکل خواهرتان را حل کنید اجتناب کنید چون احتمال این مطلب زیاد است که شما هم به این مشکل دچار شوید و از طرفی ، باید این مشکل به صورت گام به گام بر طرف شود. اما شما تنها کاری که می توانید بکنید اینست که مقداری یه صورت کلی در مورد وسواس و فرمایشات دین اسلام در این زمینه برایشان صحبت کنید و ایشان را برای حل مشکلشان تشویق کنید چون تا موقعی که خود ایشان نخواهند ، مشکلشان حل نخواهد شد . لذا برای اینکه آگاهی شما در این زمینه بیشتر شود مطالبی ارائه می گردد :
در روایتی نقل شده که وقتی در نزد حضرت صادق (ع ) راجع به کسی گفتند عقل و بینش خوبی دارد، اما قدری در وضو و نمازش وسواس دارد، حضرت فرمودند: این چگونه آدم عاقلی است که پیروی از شیطان می کند. بعد فرمودند: ((ان الشیطان یحب ان یطاع ; شیطان دوست دارد که از او پیروی شود)), (چهل حدیث امام خمینی).
در روایت دیگری امام صادق(ع) در پاسخ به سوال از تکلیف کسی که در تعداد رکعات نمازش زیاد شک می کند به طوری که اصلا نمی داند چند رکعت خوانده و چند رکعت باقی مانده است، فرمودند: باید نمازش را اعاده کند. سپس به امام عرض شد: زیاد شک می کند به طوری که هر چه هم اعاده کند باز شک می کند فرمود: به شک خود اعتنایی نکند (و به نمازش ادامه دهد).
امام (ع) در ادامه فرمودند: با شکستن نماز،شیطان پلید را به خودتان عادت ندهید که با این کار او را به طمع اندازید. (که هر لحظه به سر وقت شما بیاید و وسوسه کند) زیرا شیطان خبیث است و بر هر چه عادتش دهند، عادت می کند پس هر یک از شما (که کثیرالشک باشد) به شک خود اعتنا نکند و نمازش را زیاد نشکند، چون اگر چند مرتبه به شک خود اعتنا نکرد دیگر دچار شک نخواهد شد. شیطان پلید می خواهد مطاع باشد لذا اگر نافرمانی شود دیگر به طرف کسی از شما نمی آید.
همان طور که از این دو روایت و دیگر روایات استفاده می شود، وسواس نشانه جهل است و آدم وسواسی جاهل تلقی می شود. و نباید به شک های خود اعتنا کند و وظیفه دارد مانند معمول افراد در آنچه دچار وسواس است عمل کند. یعنی از هر چیزی که معمول مردم، نجس می دانند اجتناب کند نه بیشتر و در شستن لباس و بدن و یا وضو گرفتن و غسل کردن و غیره مانند معمول مردم از آب استفاده کند و بیشتر از آن اسراف است و جایز نیست . در واقع کسی که بیشتر از مقداری که شرع مقدس برای شستن و تطهیر محل نجس تعیین کرده آب می ریزد و یا در انجام دیگر اعمال عبادی یا غیر عبادی اش تکرار و افراط می کند نوعی دهن کجی به شارع مقدس و دستورات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است . زیرا همان طور که تفریط و بی مبالاتی و بی توجهی نشانه جهل است و غلط، افراط و زیاده روی نیز از نظر ائمه اطهار(ع) و شرع مقدس مردود است.
حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می فرماید: ( افراط و تفریط هر دو نشانه جهل و بی عقلی است). شخص وسواسی نیز در فکر و یا عمل وسواسی اش دچار حساسیت بیش از اندازه و تکرار مزاحم است و از حد متعادل و آنچه تعیین شده، خارج شده است. آری شک و تردید های موجود چه در افکار و چه در اعمال ،ناخواسته و غیر اختیاری است و بدون اراده شخص به ذهن فرد می آید و یا در عمل و رفتارش ظاهر می شود و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است. و به عبارتی یک نوع بیماری است که در وجود فرد رخنه کرده است.
ولی باید سعی شود با راهکارهای مختلف درمانی که متخصصین بیان کرده اند، به درمان و حل آن مشکل بپردازد که مطمئنا قابل درمان است و تجربه نیز این مطلب را تأیید می کند. و اگر آدم وسواسی مشکل خود را به عنوان یک روند مزاحم و یا بیماری تلقی کند و بپذیرد که رفتار یا فکر وسواسی اش غلط است، به دنبال راه حل منطقی آن خواهد رفت زیرا در بسیاری موارد چنین افرادی ، این مشکل را اصلا مشکل و بیماری تلقی نمی کنند و گمان می کنند که روش صحیح همان است که آنها دارند و دیگران را حتی بی مبالات و بی توجه می دانند بنابراین پذیرفتن بیماری و درد به عنوان یک واقعیت نامطلوب اولین گام برای درمان و حل مشکل است.
از مقدمه فوق نتایج زیر حاصل می شود:
1. وسواس یک بیماری است و نشانه جهل است و باید از آن اجتناب کرد.
2. وسواس قابل درمان است.
3. اولین گام برای درمان بیماری و مشکل وسواس پذیرفتن مشکل از طرف خود فرد است.
4. از جمله ضررهایی که وسواس به دنبال دارد اختلال در امور زندگی، صرف زمان زیاد در انجام کاری خاص و باز ماندن از وظایف دیگر، بی توجهی به دستورات و احکام و قوانین شرعی و عقلی، و اسراف و ...
5. لزوم عدم اعتنای آدم وسواسی به گمان خود و اجتناب از هر گونه تکرار عمل.
در پایان باز هم لازم به ذکر است که روش برخورد با آدم وسواسی و حل مشکل وی نیازمند آگاهی و شناخت کافی از علل و عوامل به وجود آورنده این بیماری و تخصص داشتن در زمینه چگونگی درمان آن است . بنابراین پس از ریشه یابی عوامل این مشکل باید به مشاور و روانشناس متخصص در این زمینه مراجعه کرد و به راهکارهای عملی ای که متخصص این رشته در جلسات مشاوره ای حضوری یا کتبی به درمانجو ارائه می کند توجه کافی داشت وبه درمان کامل آن پرداخت که مستلزم زمان کافی است.
در پایان برای اطلاعات بیشتر به دو کتاب معرفی شده زیر مراجعه کنید و بهتر است کتابی در این زمینه برای ایشان بگیرید و در مناسبت خاصی به ایشان هدیه کنید.
1. وسواس، مرحوم مصطفی زمانی
2. وسوسه و وسواس در اسلام، محمود ارگانی حائری
www.dte.ir
- [سایر] من تو شرایط خیلی سخت قرار گرفتم از یه طرف مشکلات جهیزیه خواهرم از طرف دیگه بی تفاوتی پدر و مادرم برای آینده خواهرم و خودم بدجوری عذابم میده طوری شده که فقط دنبال یه شغلم تا برای خواهرم همه چیز بخرم. شبا فقط به حال خودم و خواهرم گریه می کنم. به من راهنمایی کنید من باید چه کار کنم؟
- [سایر] چه راهکارهایی را به کار گیریم تا از فرد وسواسی پرهیز کنیم و خود دچار وسواس نشویم ؟اصولا چگونه باید با یک فردی که وسواس دارد برخورد کرد ؟
- [سایر] با سلام سوال من در مورد مشکل خواهرمه حدود11 سال از ازدواجشون میگذره و زندگی خوبی با شوهر خواهرم دارن ولی جدیدا یه مشکلی پیدا کردند اونم اینه که خواهرم میگه از صبح تا بعد از ظهر که سر کاره بعد از این که از سر کار میاد یکسره تا موقع خواب پای کامپیوتر میشینه و بازی میکنه خواهرم هم چون از صبح تنهاست از این کار خیلی ناراحت میشه و این موضوع باعث دلخوریشون میشه ضمنا به خواست خودشون فعلا بچه دار نشدن نمیدونم چطور میتونم کمکشون کنم..........چون به هیچ وجه قصد دخالت ندارم ولی دلم برا خواهرم میسوزه با تشکر
- [آیت الله مظاهری] حکم حضرتعالی در مورد وسواسی چیست؟
- [سایر] شخص وسواسی چه ویژگی هایی دارد؟
- [آیت الله سیستانی] آیا یقین فرد وسواسی در حکم شک می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وظیفه وسواسی چیست و راه نجات او چه می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا لازم است وسواسی را از وسوسه منع کرد؟
- [سایر] من از شوهرم چند سال بزرگتر هستم . مشکلات فراوانی هم دارم . حالا بعد از چند سال زندگی ، چه کار باید بکنم تا مشکلاتم کمتر بشود ؟
- [سایر] برای رها شدن از عشق واهی ، که کر و کورم کرده است و می خواهد به ازدواج منتهی بشود، چه کار باید کرد ؟
- [آیت الله مظاهری] برای رفع این رذیله چارهای نیست جز بیاعتنایی به شک بلکه به یقین، و عمل کردن به آنچه بر نفع اوست و به آنچه متعارف میان مردم است. مثلاً وسواسی در طهارت و نجاست اگر شک کرد بلکه یقین کرد که از زمین متنجّس یا از عین نجس به او ترشّح شده است، اعتنا نکند، و وسواسی در نماز اگر شک یا یقین کرد کلمهای را غلط گفته و یا چیزی را کم یا زیاد کرده است، اعتنا نکند، و وسواسی در حقّالنّاس اگر شک کرد که مدیون کسی است یا دین خود را ادا نکرده است، اعتنا نکند و وسواسی در کارهای اجتماعی اگر نمیتواند تصمیم بگیرد، فوراً یک طرف را انتخاب کند و به شکّ خود، بلکه به یقین خود عمل نکند.
- [آیت الله اردبیلی] باید مهریّه برای طرفین عقد (زن و شوهر) به نحوی که رفع جهالت بشود، معلوم باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مسجد خراب هم بشود نمی توانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] گفته شد بیدار شود و دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود و یا بیدار بشود و برای مرتبه سوم بخوابد و بیدار نشود باید قضای آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط مستحب برای مرتبه سوم کفاره نیز بدهد، ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل می کند عمداً انجام دهد، در صورتی که می دانسته آن کار روزه را باطل می کند، قضا و کفاره بر او واجب می شود و این حکم در ارتماس بنابر احتیاط واجب است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر عامل به اذن مالک سفر کند و شرط نشده باشد که هزینه سفر با عامل باشد هزینه سفر و انچه برای تجارت صرف بشود از سرمایه برداشت می شود و اگر عامل برای چند مالک کار می کند هزینه به نسبت عملی که برای هر یک از مالکها انجام می دهد تقسیم می شود
- [آیت الله مظاهری] اگر چیز نجسی نظیر لباس و دستمال گرچه بشود با آن عورت را پوشاند همراه نمازگزار باشد اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که در نماز وسواس دارد وفقط در صورتی که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحتمیشود، باید نماز را با جماعت بخواند در صورتی که وسواسی او بحدّی است که مبطل نماز باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اشخاص وسواسی باید به یقین و شک خود عمل نکنند بلکه مطابق اشخاص معمولی عمل کنند خواه یقین برای آنها حاصل شود یا نه، و الا در بسیاری از موارد نمازشان باطل خواهد بود.
- [آیت الله مظاهری] یکی از مهلکات که مفاسدی بر آن مترتّب می‌شود و غالباً گناهانی را در بر دارد، وسواس است، و چون وسوسه برای وسواسی یک رذیله است، از نظر ما حرام و مبارزه با آن از اوجب واجبات است، و فرقی نیست که در طهارت و نجاست باشد یا در عبادات، در اعتقادات باشد یا در اعمال، در حقّ اللَّه باشد یا در حقّالنّاس، در کارهای عبادی باشد یا در کارهای اجتماعی. و خلاصه کلام اینکه حالت افراطگری و وسواسی در هرچه باشد، حرام و باید با آن مبارزه شود تا ریشهکن شود، و علامت آن این است که زیاد شک کند و یا زود یقین کند و از متعارف مردم در شک و یقین بیرون باشد، و همین مقدار که از حالت متوسّط که در میان مردم در کارها متعارف است بیرون رفت و حالت افراط یا تفریط در کارها پیدا کرد، وسواسی است و باید دست از آن حالت بردارد و بر طبق آن حالت عمل نکند.
- [آیت الله علوی گرگانی] مرد نباید عکس زن نامحرم را بیندازد و اگر در بین قصد لذّت بشود، حرام است و اگر زن نامحرمی را بشناسد نباید به عکس او نگاه کند.