ویژگی‌های خواستگاری مطلوب چیست؟

پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
خواستگاری را مرد یا خویشان و دوستان نزدیکش انجام می دهند، و اگر توسط خویشان انجام بگیرد بهتر است، زیرا احترامی است به آنها و موجب صفا و الفت بین دو خانواده خواهد بود، به علاوه سنگین تر و آبرومندتر می باشد. خواستگاری جنس مذکر از جنس مؤنث طبق ناموس آفرینش می باشد و عکس آن مستهجن به شمار می رود. مرد همیشه خواهان است و زن خواسته. از مرد طلب و عشق مطلوب است و از زن حیا و ناز و کرشمه. در مراسم خواستگاری چنین مرسوم است که از جانب مرد چیزی از قبیل انگشتر یا حلقه یا زیورآلات یا لباس به زن تقدیم می شود، و این رسم خوبی است، زیرا در روح زن تأثیر نیکو می گذارد و این عمل را دلیل صدق و علاقه مرد می شمارد و بدین وسیله احساس شخصیت می کند و محبت و علاقه اش زیاده می گردد. در این مراسم مقداری هم شیرینی از طرف مرد به خانه عروس برده می شود که آن هم در ایجاد محبت تأثیر دارد. بعد از این مراسم، متقابلاً از خانواده عروس چیزی از قبیل ساعت یا حلقه یا لباس، و مقداری هم شیرینی به خانه داماد برده و تقدیم او می شود.
بعد از این مراسم، زن و مرد نامزد شده اند و به همدیگر وعده داده اند که در آینده ای نزدیک مراسم عقد و خطبه خوانی را انجام دهند و زن و شوهر باشند.
در دوران نامزدی و قبل از خطبه خوانی، پسر و دختر محرم نیستند و شرعاً حق تمتع و لذت جویی از یک دیگر را ندارند، در این مورد باید منتظر خطبه خوانی باشند. ولی باید توجه داشته باشند که دوران نامزدی دوران حساسی است که ممکن است در اثر بی توجهی کدورت حاصل شود و علاقه ها به دل سردی تبدیل گردد. رفت و آمد خانوادگی باید برقرار باشد. خوب است پسر گاه گاه هدیه ای برای دختر بفرستد و اگر به سفر رفت به وسیله نامه یا تلفن از نامزدش احوال پرسی کند و از سفر سوغاتی برایش بیاورد.در مقابل دختر و خانواده اش متقابلاً مقابله به مثل کنند و بدین وسیله مراتب وفاداری و علاقه خویش را اظهار نمایند.
مراسم نامزدی استحکام کافی ندارد و ممکن است در اثر حوادثی کوچک در معرض انحلال قرار گیرد. بنابراین خانواده پسر و دختر و خود آنها باید مراقب رفتار و گفتارشان باشند، مبادا وسیله دل سردی و انحلال فراهم گردد.
در دوران نامزدی گرچه پسر و دختر هنوز شرعاً و رسماً زن وشوهر نشده اند ولی وعده ازدواج داده اند، باید به وعده خویش وفادار باشند. پسر باید توجه به هر دختر دیگری را از مغز خود بیرون سازد و جز به نامزدش نیندیشد. دختر نیز باید از همه پسران چشم بپوشد و فقط در انتظار وصلت با نامزدش باشد.
بر عهد و پیمانی که در هنگام نامزدی بسته اید استوار و وفادار باشید و با بهانه های کوچک و جزیی این پیمان مقدس را بر هم نزنید. اگر خواستگار دیگری به سراغ شما آمد جواب رد به او بدهید. شما انسانید و انسان باید به وعده هایش وفادار باشد.
فقط در صورتی که عذر موجهی داشته باشید می توانید نامزدی را بر هم بزنید، و آن در صورتی است که پسر یا دختر احساس کند که نامزدش فاقد یک یا چند معیار ضروری و مهم ازدواج است؛ مثلاً در این دوران برایش کشف شود که نامزدش تقیّد به دین و احکام شرع ندارد، بداخلاق، یا مشروب خوار، یا قمارباز، یا تارک الصلاة، یا معتاد، یا سارق و جنایت کار است. معلوم است که چنین ازدواجی قرین سعادت و خوش بختی نخواهد بود پس چه بهتر که در همان آغاز به هم بخورد. در چنین فرضی به صرفه آنهاست که نامزدی را بر هم بزنند، چون جلو ضرر را هر جا بگیری نفع است.
ولی در همین صورت هم باید قضیه را به طور مسالمت آمیز و دوستانه و با رعایت کامل اخلاق و مقررات اسلامی حل و فصل نمود، و از هتک آبرو و بدگویی و کینه توزی و اذیت و آزار جداً خودداری کرد.
ناگفته نماند که چون هنوز صیغه عقد خوانده نشده هدایایی که زن و مرد به دیگری عطا کرده تعلق به خودش دارد و می تواند آن را مطالبه کند و پس بگیرد، زیرا هدیه معلق به ازدواج بود و چون ازدواجی واقع نشده قابل استرداد می باشد. البته این حکم مخصوص است به هدایایی که معمولاً باقی می ماند، مانند انگشتر و حلقه و لباس و زیورآلات و ساعت و امثال اینها، این قبیل چیزها را می توانند مطالبه کنند و بر دیگری واجب است تحویل دهد. اما چیزهایی که ماندنی نیستند و برای مصرف برده می شوند، مانند شیرینی و میوه، اینها قابل استرداد نیستند و نباید مورد مطالبه قرار گیرند. به هر حال در این موارد گذشت لازم است نباید سخت گیری کرد، تحمل ضررهای کوچک بهتر است از تحمل دشواری های ناگوار آینده.
منبع: makarem.ir