پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
مشورت در اسلام از ارزش والایی برخوردار است و در قرآن و احادیث بدان سفارش شده است. خداوند متعال در قرآن به پیامبرش می فرماید: (وَشاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلی اللّهِ)؛ ای پیامبر در کارها با مؤمنین مشورت کن و هنگامی که تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن.
و درباره مؤمنین می فرماید: (وَأَمْرُهُمْ شُوری بَیْنَهُمْ) مؤمنین کارهایشان را با مشورت انجام می دهند.
در احادیث نیز درباره مشورت سفارش شده است. از باب نمونه:
به رسول خدا صلی الله علیه و آله گفته شد: احتیاط در چیست؟ فرمود: مشورت کردن با صاحب نظران و پیروی از آنها.(1)
در وصیت های پیامبر به حضرت علی چنین آمده است: (هیچ پشتیبانی استوارتر از مشورت و هیچ عقلی مانند عاقبت اندیشی نیست.)(2)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: (مشورت با شخص عاقل و خیرخواه موجب برکت و هدایت خواهد شد و توفیقی است از جانب خداوند متعال. پس هنگامی که شخصی عاقل و خیرخواه در مورد مشورت تو را راهنمایی کرد مواظب باش بر خلاف نظرش عمل نکنی که اسباب هلاکت خواهد شد.)(3)
با مشورت کردن با افراد عاقل و آزموده می توان از نتایج گران بهای تجربیات آنها استفاده نمود. کسانی که در کارهای مهم با دیگران مشورت می کنند کمتر دچار لغزش و ندامت می شوند. ولی با هرکسی هم نمی توان مشورت کرد. با افرادی باید مشورت کرد که اولاً: عاقل و چیزفهم باشند، زیرا افراد جاهل و ناآزموده نمی توانند مصالح واقعی را درک کنند تا در اختیار مشورت کننده قرار دهند. ثانیاً: دین دار باشد، زیرا به افراد بی دین نمی توان اعتماد کرد. به علاوه مصالح را از دیدگاه دین نمی سنجند و ممکن است مشورت کننده را به پرتگاه ضد دین و ضد اخلاق هدایت نمایند. ثالثاً: دوست و خیرخواه انسان باشد، زیرا اگر دوستی و خیرخواهی او به اثبات نرسد نمی توان به نظرهای او اعتماد کرد، و ممکن است مشورت کننده را گمراه سازد و اسرارش را منتشر سازد.
حضرت صادق علیه السلام می فرماید: (در مورد مشورت چهار شرط را باید رعایت کرد وگرنه ضرر آن از منفعتش زیادتر خواهد بود: طرف مشورت عاقل، آزاده، دین دار و دوست و برادر باشد و این که تمام اطلاعات خودت را در اختیارش بگذاری به طوری که اطلاعات او به مقدار اطلاعات تو باشد و راز تو را مخفی بدارد.
زیرا اگر عاقل بود از مشورت با او می توانی استفاده کنی و اگر آزاده و دین دار بود در خیراندیشی برای تو جدیت خواهد کرد و اگر دوست و برادر بود اسرار تو را پنهان خواهد کرد. و اگر تمام اطلاعات خودت را در اختیارش قرار دادی بهتر می تواند مورد مشاوره قرار گیرد و مصالح تو را بازگو کند.)(4)
بنابراین انسان باید در کارهای مهم، با افراد دانا و باتجربه و دین دار و امین و خیرخواه مشورت نماید، بالاخص در امر ازدواج که بسیار مهم و سرنوشت ساز است. بهترین افرادی که می توانند مورد مشاوره جوانان برای ازدواج قرار گیرند پدر و مادر می باشند، مشروط بر این که دانا و اهل اطلاع باشند. پدر و مادر خیرخواه ترین و امین ترین افراد نسبت به فرزندانشان هستند. این درست نیست که پسر و دختر در امر ازدواج با پدر و مادر خود مشورت نکنند. پدر و مادر در این امر حساس و حیاتی می توانند برای فرزندانشان راهنما و مشاور خوبی باشند زیرا هم اطلاعات و تجربه دارند هم امین و خیرخواهند. ولی مشروط بر این که نقش مشاور و راهنما را ایفا کنند و
تصمیم گیری را بر عهده خود دختر یا پسر قرار دهند، نه این که تصمیم گیرنده باشند و ازدواج را بر آنها تحمیل نمایند.
بعد از پدر و مادر، جد و جده و برادر و خواهر و عمو و دایی و عمه و خاله نیز در صورتی که واجد شرایط باشند می توانند مورد مشورت قرار گیرند. مشروط بر این که نقش مشاور و راهنما را ایفا کنند نه تصمیم گیرنده. بعد از اینها از کلیه افراد مطلع و دین دار و امین به ویژه از دوستان و آشنایان مورد اعتماد می توان استفاده نمود.
در این جا لازم است به مشاوران نیز توصیه کنیم کسی که با شما مشورت می کند به شما اعتماد کرده و شما را امین دانسته است، وظیفه دینی و وجدانی و انسانی شما ایجاب می کند که در موضوع مورد مشورت، خوب دقت کنید و با کمال صداقت و امانت داری آن چه را به نظرتان می رسد، بدون کوچک ترین خلاف گویی و کتمان، در اختیار او قرار دهید، که اگر در مشورت خیانت نمایید مورد بازخواست خدا قرار خواهید گرفت. مشاور وظیفه دارد حق را بگوید؛ گرچه به ضرر خودش یا خویشانش یا دوستانش تمام شود.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: (هرکس که با مسلمین در مشورت خیانت کند من از او بیزارم).(5)
پی‌نوشت‌ها:
1. مکارم الاخلاق ، ص 261: قیل لرسول اللّه صلی الله علیه و آله ، ما الحزم؟ (قال مشاورة ذوی الرأی و اتباعهم).
2. همان ، ص 368: و مما اوصی النبی به علیاً قال: (لا مظاهرة اوثق من المشاورة و لا عقل کالتدبیر).
3. همان ، ص 367: (مشاورة العاقل النّاصح یمن و رشد و توفیق من اللّه فاذا اشار علیک الناصح العاقل فایّاک و الخلاف فانّ فی ذلک العطب).
4. همان ، (انّ المشورة لا تکون الاّ بحدودها الاربعة، فمن عرفها بحدودها و الاّ کانت مضرتها علی المستشیر اکثر من منفعتها: فاولها ان یکون الذی تشاوره عاقلاً و الثانی ان یکون حرّاً متدیناً و الثالث ان یکون صدیقاً مواخیاً و الرابع ان تطلعه علی سرّک فیکون علمه کعلمک ثمّ یسرّ ذلک و یکتمه. فانّه اذا کان عاقلاً انتفعت بمشورته و اذا کان حرّاً متدیناً اجهد نفسه فی النصیحة و اذا کان صدیقاً مواخیاً کتم سرّک اذا اطلعته علیه فاذا اطلعته علی سرّک فکان علمه کعلمک تمّت المشورة و کملت النصیحة).
5. بحار الانوار ، ج 75، ص 99: (من غشّ المسلمین فی مشورة فقد برئت منه).
منبع: makarem.ir
