آیا درست است که می گویند کسی که نماز را ترک کند کافر است؟!

در این باره روایات متعدّدی نقل شده است که تارک نماز، کافر است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده اند: (مَنْ تَرَکَ صَلاَتَهُ مُتَعَمِّداً فقد کفر)1؛ (هرکس عمدا نمازش را ترک کند، کفر ورزیده است) و در روایت دیگری که از امام صادق علیه السلام نقل شده ایشان بیان داشته اند: (إِنَّ تَارِکَ الصَّلاَةِ کَافِر)2؛ (همانا ترک کننده نماز واجب، کافر است).
البته باید دانست، کفر در فرهنگ قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به پنج معنا آمده است:
1. کسی که اعتقاد به خدا و رسول و معاد ندارد مانند مشرکان.
2. کسی که حق را می پوشاند.
3. کفر نعمت (کفران نعمت).
4. کفر به معنای ترک دستور خداوند و مخالفت کردن با او.
5. کفر به معنای برائت و بیزاری جستن.
مرحوم مجلسی بزرگ (ره) می فرماید: (کفر) در روایات نماز به معنای چهارم - یعنی ترک دستور خداوند و مخالفت با اوست - می باشد.3
به عبارت دیگر دو نوع کفر مطرح است؛ یکی کفر اعتقادی و دیگری کفر عملی. با این تفاوت که در شرک و کفر اعتقادی، کافر به طور کلّی از دایره دین الهی و مسلمانی خارج است و از نظر فقهی نجس می باشد اما در کفر عملی، برخی رفتارهای او مانند مشرکان است مثل ترک کننده نماز که رفتار او شبیه کافران است. اما اعتقاد به خدا دارد در نتیجه مشرک و نجس نیست.
به همین جهت، از لحاظ فقهی (کافر، کسی است که خدا را منکر شود یا برای خدا شریک قرار دهد یا پیغمبری حضرت خاتم الأنبیاء محمدبن عبداللّه صلی الله علیه و آله را قبول نداشته باشد. هم چنین اگر در یکی از اینها شک داشته باشد و نیز کسی که ضروری دین، یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه، مسلمانان جزء دین اسلام می دانند، منکر شود، کافر و نجس است، البته اگر چنان چه بداند آن چیز ضروری دین است و انکار آن چیز به انکار خدا یا توحید یا نبوّت برگردد، نجس است و اگر نداند، احتیاطاً باید از او اجتناب کرد...)4.
کسی که نماز را ترک نموده چند قسم است:
1. ترک نماز به جهت انکار دین به طوری که معتقد به خدا نیست و با لجاجت می گوید: اگر چه خدا گفته اما من انجام نمی دهم! در این صورت منکر ضروری دین شده و کافر است و از لحاظ فقهی نیز محکوم به نجاست می باشد و چنین فردی به عذاب ابدی دچار می گردد.
2. ترک نماز به دلیل مسامحه کاری و کم اعتنایی به امور اخروی و اشتغال به سرگرمی های دنیوی. این قسم از ترک نماز موجب فسق است و گناه کبیره شمرده می شود اما چنین فردی مسلمان می باشد و از لحاظ فقهی نیز حکم به طهارت چنین فردی می شود.
3. ترک نماز در برخی اوقات: فردی در اثر ضعف ایمان و کم اعتنایی به امر آخرت گاهی نماز می خواند و گاهی ترک می کند و یا در اثر اهمیت ندادن به اوقات نماز، گاهی آن را در وقتش ترک می کند به خیال آن که در خارج وقت آن را قضا کند.
این قسم سوّم هر چند مانند دو قسم قبل نیست ولی چنین فردی از ضایع کنندگان نماز و سبک شمارندگان آن است و در روایات آمده است که چنین کسی مشمول شفاعت اهل بیت علیهم السلام قرار نمی گیرد و به شفاعت محمّد و آل محمد علیهم السلام نائل نمی گردد.
ترک نماز آثار و نتایج شوم فراوانی دارد؛ که به گوشه هایی از آن اشاره می شود:
دور ماندن از امان
رسول خدا صلی الله علیه و آله: (من ترک الصلوة متعمدا من غیر علة فقد برء من ذمة الله و ذمة رسوله)5؛ (کسی که نماز را عمدا و بدون علّت ترک کند از امان خدا و رسولش دور خواهد بود).
تسلط شیطان
امام صادق علیه السلام از پدرش از پدرانش از امیر مؤمنان علیه السلام نقل کرده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: (شیطان همواره از پسر آدم وحشت دارد و فاصله می گیرد تا زمانی که نمازهای پنج گانه اش را در وقتش بجا می آورد. پس هرگاه آنها را ضایع کرد بر او جرأت پیدا می کند و او را بر گناهان بزرگ وادار می سازد)6.
محرومیت از دین
شخصی که عبادت الهی را ترک نماید، در واقع دین خود را منهدم نموده است از همین رو پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده اند: (فَمَنْ تَرَکَ صَلاَتَهُ مُتَعَمِّداً فَقَدْ هَدَمَ دِینَه)7؛ (کسی که عملاً نمازش را ترک کند، به تحقیق که دینش را منهدم کرده است) و لذا به فرموده امام صادق علیه السلام: (اَلاَ حَظَّ فِی الاْءِسْلاَمِ لِمَنْ تَرَکَ الصَّلاَة)8؛ (تارک نماز، حظّ و بهره ای از اسلام ندارد). چرا که فاصله بین کافر و مسلمان، نماز است.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده اند: (بَینَ الْعَبْدِ وَ بَینَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلاَةِ)9؛ (فاصله کفر و بندگی ترک نماز است). و در فراز دیگر از آن حضرت نقل شده است: (من ترک الصلوة متعمدا فقد کفر)10؛ (هر کس عمداً نمازش را ترک کند، کفر ورزیده است) زیرا در نماز به توحید در خالقیت و الوهیت اعتراف می شود.
سزاوار لعن
رسول خدا صلی الله علیه و آله: (تارک الصلاة ملعون فی التوراة ملعون فی الانجیل ملعون فی الزبور ملعون فی القران ملعون فی لسان جبرئیل ملعون فی لسان میکائیل ملعون فی لسان اسرافیل ملعون فی لسان محمد)11؛ (ترک کننده نماز در تورات و انجیل و زبور و قرآن مورد لعنت قرار گرفته و به زبان جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و محمد صلی الله علیه و آله ملعون است).
زیان دنیا و آخرت
ترک نماز موجب می شود که اعمال شایسته دیگری که انجام می دهد نیز نابود گردد: (مَنْ تَرَکَ صَلاَتَهُ حَتَّی تَفُوتَهُ مِنْ غَیرِ عُذْرٍ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ)12؛ (کسی که نمازش را بدون عذر ترک کند (نخواند) تا وقت آن بگذرد، عمل او نابود شده است).
بی نماز در دنیا زندگی پرمشقّتی دارد و در قیامت کور محشور می شود: خدای متعال تصریح نموده هرکس از یاد الهی رویگردان شود زندگی سختی داشته و در قیامت کور محشور می شود:
(وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی)13؛ (و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می کنیم!)
رسول خدا صلی الله علیه و آله: (مَنْ تَرَکَ صَلاَةً لاَ یرْجُو ثَوَابَهَا وَ لاَ یخَافُ عِقَابَهَا فَلاَ أُبَالِی أَیمُوتُ یهُودِیاً أَوْ نَصْرَانِیاً أَوْ مَجُوسِیا)14؛ (کسی که نماز را ترک کند، در حالی که امید به پاداش نماز نداشته و از عذاب آن نیز نمی ترسیده، پس باکی نیست که یهودی بمیرد، یا نصرانی، یا مجوسی).
افراد بی نماز با حقارت و ذلیلانه وارد جهنم می شوند همان گونه که خداوند متعال فرموده است:
(إِنَّ الَّذینَ یسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ)15؛ (آنان که از عبادت کردن به خداوند تکبّر می ورزند، هر چه زودتر ذلیلانه به جهنم فرو خواهند رفت).
در قرآن کریم آمده: در قیامت یکی از سؤال هایی که بهشتیان از جهنمیان می پرسند در خصوص علّت جهنمی شدن آنها می باشد که آنها جواب می دهند ما به خاطر این جهنمی شدیم که نماز نمی خواندیم. خداوند متعال این مکالمه را چنین بیان داشته:
(فی جَنَّاتٍ یتَساءَلُونَ. عَنِ الْمُجْرِمینَ. ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ. قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ)16؛ (آنها (مؤمنان) در باغ های بهشتند، و سؤال می کنند... از مجرمان: چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟!) می گویند: (ما از نمازگزاران نبودیم).
لذا عاقبت بی نماز گرفتار شدن به عذاب الهی است مگر این که توبه نموده و به جبران گذشته خود بپردازد. این سرنوشت شوم اختصاص به تارکین نماز ندارد بلکه دامن گیر آنان که به بی نمازها کمک کرده و آنان را از این مسیر انحراف باز نداشتند نیز خواهد شد17.
پی نوشت:
1. عوالی اللآلی، ج2، ص 224.
2. وسائل الشیعة، ج4، ص 42.
3. محمد وحیدی، دانستنی های لازم از نماز، قم: مؤسسه بوستان کتاب مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1387ش، چهارم، ص 33.
4. توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظّم تقلید، ج1، ص84، مسئله 106 از رساله امام.
5. عیون أخبارالرضا علیه السلام، ج 1، ص 285.
6. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 230.
7. بحارالأنوار، ج79، ص 202.
8. بحارالأنوار، ج79، ص 232.
9. بحارالأنوار، ج79، ص 202.
10. عوالی اللآلی، ج2، ص 224.
11. الحکم الزاهرة، ترجمه انصاری، ص 294.
12. بحارالأنوار، ج79، ص 202.
13. طه 20، آیه 124.
14. بحارالأنوار، ج79، ص 202.
15. غافر 40، آیه 60.
16. مدثر 74، آیات 40 تا 43.
17. ر.ک: جامع الأخبار، ص 74.
منبع: www.porseman.org