عادت ها چند گونه اند و کدام یک، از عوامل خارجی تأثیر می پذیرد؟

عادت ها (دو نوع است) عادت های انفعالی و عادت های جسمانی (فعلی). عادت های انفعالی، عادت هایی است که انسان تحت تأثیر یک عامل خارجی، [کاری] را انجام می دهد. در عادت های جسمانی (فعلی) یا هنرها، ایجاد انس نمی شود، مثل همان خط نوشتن یا راه رفتن که این هم خود یک نوع هنر است. البته هنری است که چون انسان آن را از اول بچگی یاد گرفته، زیاد به چشم نمی آید.
برای شخصی شعر و نثر را تعریف می کردند. ابتدا نظم را تعریف کردند و بعد گفتند آن طور که ما صحبت می کنیم، نثر است. گفت: عجب! ما تا حالا نثر می گفتیم و نمی دانستیم؟! غرض اینکه عادت های فعلی، عادت هایی است که به عامل خارجی ارتباط ندارد، ولی عادت های انفعالی، عادت هایی است که انسان تحت تأثیر یک عامل بیرونی است، مثل اینکه سیگار کشیدن برای انسان عادت می شود؛ یعنی انسان همیشه می خواهد این دود سیگار به او برسد. عادت های انفعالی معمولاً حالت انس برای انسان ایجاد می کند و انسان را اسیر خود می کند. تن پروری ها به آن معنی که قبلاً ذکر شد، غالبا عادت های انفعالی است. مثلاً انسان عادت می کند که روی تشک پرِ قو بخوابد یا مثلاً به غذای خاصی عادت می کند، به [گونه ای] که اگر آن غذا به او نرسد، هرچند غذای دیگر مقوّی باشد، نمی تواند بخورد. این ها عادت های انفعالی است که در هر موردی بد است، ولی عادت های فعلی را نمی شود به [این] دلیل که عادت است، بد دانست. البته ممکن است به دلیل دیگری بد باشد، ولی به دلیل اینکه عادت است، نمی توان گفت بد است.
منبع: تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 88 و 89.