زن و شوهر چه وظایفی نسبت به یکدیگر بر عهده دارند؟

زندگی مشترک یک ارتباط دو سویه بین دو نفر است که زن وشوهر در تمامی ابعاد جسمانی و روانی شریک یکدیگرند. اگر چه( وظایف ) محدوده عمل آدم ها را مشخص می کند ولی یک زندگی گوارا و دلنشین را نمی توان تنها بر حسب تذکر وظایف افراد، شکل داد. وظایف برای پیشگیری از تخطی افراد است نه شکل دهنده یک زندگی زیبا و دلچسب. یک زندگی مشترک مناسب، مهر و ارادت دارد، ایثار و گذشت دارد، احترام به احساس و خواهش همراه دارد، خوشرویی و خوشگویی می خواهد، آغوش و نوازش و شور و مهر و عشق دارد. گذشتن از خواسته های خود در مسیر رضایت و رفاه و راحتی شریک زندگی خود دارد و ... خیلی خوبی های دیگر.
لذا نمی شود به زن و مرد گفت: نوازش کن چون موظف به این کار هستی، بلکه باید گفت اساس زندگی مشترک (مودت) و (رحمت) است، سعی کن که به چنین قدرت و عظمتی نایل شوی.توضیح بیشتر این که در یک تقسیم بندی اولیه می توان وظایف همسر را به دو دسته وظایف شرعی و وظایف اخلاقی تقسیم کرد.
- وظایف شرعی: از نظر شرع بر هر یک از زن مرد واجب است که علاوه بر قراردادهایی که ضمن عقد دائم بین زوجین به عنوان شروط مهر و عقد ذکر می گردد همچون مقدار مهریه و امثال اینها، بر مرد پرداخت نفقه زن واجب است و نفقه شامل خوراک، پوشاک، منزل و مأوی و همچون اینهاست .
و زن مکلف است به :
- تمکین که عبارت است از اجازه تمتع مرد از زن و رعایت شئون لازم آن همچون پرهیز نکردن از مرد،مخالفت نکردن با دستوراتی که حق تمتع مرد را از بین می برد.
- اجازه برای خروج از منزل.
- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.
- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرفتن و...
وظایف اخلاقی همسران: که هر چند از نظر فقهی و شرعی واجب نمی باشد ولی بدون انجام آنها زندگی سرد و بی روح می شود و معنای خود را از دست خواهد داد. لذا برای رسیدن به یک زندگی آرامش بخش و شیرین باید به این وظایف ملتزم بود.این وظایف به سه گروه عمده قابل دسته بندی است :
1- وظایف مشترک زن و شوهر
2- وظایفی که برای شوهر در اولویت است یا خاص اوست .
3- وظایفی که برای زن در اولویت است یا خاص اوست .
1- وظایف مشترک :
این وظایف ، آنهایی هستند که انسجام عاطفی و معنوی بیشتری در خانواده ایجاد می کنند. عمده ترین این وظایف عبارت است از :
1- 1: مهر ورزی دو همسر نسبت به یکدیگر زن و شوهر باید نسبت به هم مهر و محبت داشته باشند و به ویژه این احساس را به یکدیگر ابراز کنند .
2- 1 :احترام و تکریم یکدیگر – همسران بایستی خود را عادت دهند در هر شرایطی ،رفتارشان از چارچوب احترام و حفظ حرمت طرف مقابل خود خارج نشود .
3- 1 :بردباری و شکیبایی در برابر ناملایمات – زندگی خانوادگی ، به ویژه در اوایل آن همراه با مشکلات و مسائل بسیاری است . برای مقابله با این مشکلات ، زوجین بایستی تدابیر لازم را بیندیشند و به کار ببرند . یکی از اقدامات اساسی که در برابر همه مشکلات لازم است ، برخورداری از روحیه بردباری و صبر در مقابل محرومیت ها و سختی هاست . ظرفیت روحی زوجین باید در حدی باشد که حتی به رغم ناتوانی در حل بعضی از آنها ،تعادل روحی و رفتاری خود را از دست ندهند . هر یک از دو همسر باید در مواقعی که احساس می کنندطرف مقابلشان در برابرمسائلی دچار اضطراب و نگرانی است ، او را به صبر و شکیبایی دعوت کند . چنین رویه ای برای جمع کردن قوای روانی و فکری تازمان یافتن راه حل های مناسب برای مشکلات ، ضروری است .
4- 1 :احترام به وابستگان همسر : هر زن و شوهر جوانی قبل از ازدواج،با آشنایان و نزدیکان زیادی ارتباط و وابستگی فامیلی و عاطفی دارند . این روابط بعد از ازدواج به صورت های مختلف حفظ می شود و ادامه می یابد . بخشی از روابط خانوادگی زوج های جوان در ارتباط با بستگان آنها تنظیم می شود و به صورت سنت ها و آداب و رسوم اجتماعی ، احترامات متقابل ، پذیرایی ها ، دعوت ها و دید و بازدیدها نمود می یابد . از وظایف بسیار مهم همسران آن است که وابستگان همسرخود را احترام کنند و آنها را در نظر داشته باشند . بعضی مواقع دیده می شود که مردی اظهار می کند زن خود را دوست دارد یا زن اظهار علاقه به شوهر می کند ، ولی در مقابلِ بستگان وی واکنش منفی و حاکی از عدم استقبال و محبت نشان می دهد و توجه ندارد که همسرش به خاطر دارا بودن این روابط فامیلی ممکن است در مقابل هر نوع بی توجهی و یا توهین احتمالی نسبت به آنان ، حتی اگر از طرف همسرش باشد ، آزرده دل و ناراحت شود .
سایر وظایف نیز به صورت مختصر از این قرار است:
- تأمین نیاز جنسی و روحی و روانی یکدیگر.
- اجتناب از سوء ظن‌های بی‌مورد.
- پرهیز از تندخویی، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشرویی ؛و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.
- اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر.
- تندخویی و گاهی بداخلاقی همدیگر را تحمل نمودن.
- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکاری و گذشت.
- بازگو نکردن عیوب یکدیگر نزد دیگران و به رخ هم نکشیدن
- در حق همدیگر دعا کردن
2 - وظایف شوهر نسبت به زن :
1-2: محبت ابتدایی نسبت به همسر – محبت بین زن و مرد در صورتی مطلوب و کامل است که ابتدا توسط شوهر اظهار شود . در مقابل این اظهار محبت ، معمولاً عکس العمل زن، یک ارتباط متقابل توأم با محبت فراوان و گسترده است . اگر شوهری انتظار داشته باشد که همسرش نسبت به او ابراز محبت و علاقه بکند ، بدون آنکه خود او در این کار پیشقدم شود ، در ایجاد یک زندگی مطلوب و توأم با صمیمیت عاطفی موفق نخواهدبود .
2-2: احترام به همسر – مرد بایستی به همسر خود ، بخصوص در حضور دیگران احترام بگذارد.این احترام باید توأم با صمیمیت و مهربانی باشد . زن نیازمند دریافت محبت و احترام از شوهر است ، به ویژه هنگامی که در حضور دوستان و آشنایان قرار داشته باشد . این امر باعث می شود که زن از داشتن شوهر احساس افتخار و سربلندی کند و این احساس ، شوق او را به زندگی زناشویی،و آمادگی وی را برای گذشت و بردباری در برابر محرومیت ها و سختی های احتمالی بیشترمیکند .
3-2 : خوشرویی و خوش خلقی – مرد چون از قدرت جسمی و فیزیکی بیشتری نسبت به زن برخوردار است باید مراقبت کند در مواقع ناراحتی و خشم ، تندی ها و سخت گیری های بیجا نداشته باشد . بر عکس،او باید در ایجاد یک فضای آرام ، صمیمی و اطمینان بخش در محیط خانواده خود بکوشد . بدخلقی شوهر در خانواده باعث دلزدگی همسر و دیگر اعضای خانواده خواهد شد . این امر کاهش نفوذ گفته ها و دستورهای مرد بر روی آنان را به همراه دارد و در روند شکل گیری خصوصیات روانی و تربیتی که از وظایف بسیار مهم خانواده است ، ایجاد اختلال و مشکل می کند .
4-2 :ایجاد آسایش و توجه به نیازهای خانواده از وظایف مهم شوهر آن است که نسبت به وسع و توان خود برای اعضای خانواده گشایش ایجاد کند . شوهر بایستی روحیه توجه به نیازهای زن و فرزندان را در محیط خانه داشته باشد و در بین کارهای خود برای رسیدگی به امور مختلف خانه برنامه ریزی کند . توجه به امور خانه از قبیل تهیه مایحتاج و خواسته های احتمالی همسر یا فرزندان از خصوصیاتی است که هم حکایت از توجه شوهر به کانون خانواده دارد و هم در همسر اطمینانی نسبت به شوهر به وجود می آورد که حتی در مواقع تنگدستی و مشکلات مالی او وظیفه خود می داند مراعات حال شوهر را بکند ، چون از این نکته آگاه است که اگر چیزی در دسترس شوهر باشد از خانه و خانواده دریغ نخواهد کرد .
5-2 :احساس غیرت نسبت به همسر مرد باید همچون حصاری زن را در حمایت و مراقبت قرار دهد . این حالت، همباید در مراقبت نسبت به عفاف و پاکدامنی زن باشد و هم در توجهبه نیازهای عاطفی او . توجه مرد به عفاف همسر خویش شرط اولیه حفظ حریم خانواده و حفظ سلامت اخلاقی آن است . حالت غیرت و حمیت مرد اثر دیگری نیز در روحیه و رفتار زن دارد ، به این صورت که در او احساس امنیت و اعتماد در پناه شوهر به وجود می آورد که یک احساس لذت بخش و مطلوب برای اوست و در افزایش عشق و محبت وی به شوهر مؤثر است .
6-2 . عدالت را در همة شئون زندگی رعایت کند، به خصوص در آن‌جا که مرد دارای دو همسر باشد.
7-2 . از اشتباه‌ها و لغزش‌های زن صرف نظر کند; و او را مورد عفو قرار دهد; زن را احترام و تجلیل کند; در کارهای خانه به وی کمک نماید و هرگز او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد، قرآن در این‌باره می‌فرماید: "فَأَمْسِکُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ أَوْ سَرِّحُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ وَلاَ تُمْسِکُوهُن‌َّ ضِرَارًا;(1) یا به نیکی و خوشی آنان را نگه‌دارید و یا به نیکی رها کنید و روا نیست که آنان را آزار دهید."
3- وظایف زن نسبت به شوهر
وظایف نیز وجود دارد که از طرف زن بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد . در صورتی که زن نسبت به این وظایف توجه داشته باشد و آنها را انجام دهد ،به ایجاد استحکام در خانواده کمک کرده است. این وظایف عبارت است از :
1- 3:احترام و تکریم شوهر با توجه به این که در زندگی زناشویی نقش محبت و اظهار عواطف بیشتر مناسب ساختار روانی و جسمی زن است و احساس دلگرمی و اطمینان خاطر را شوهر باید در فضای خانواده ایجاد کند ، زن بایستی دقت داشته باشد که احترام او نسبت به شوهر هم یک نیاز روانی و عامل علاقه و محبت بیشتر شوهر نسبت به اوست .
2- 3 :همدلی و همراهی با شوهر زن بایستی در مسائل و مشکلاتی که شوهر در اداره زندگی در پیش روی خود دارد با او همدلی کند و این همدلی را به صورت های مختلف ابراز نماید . احساس همدلی که شوهر در همسر خود مشاهده می کند ، جرئت و شهامت برای مقابله با سختی ها و نیروی روانی او را افزایش می دهد .
3- 3 :شاکر بودن و قناعت پیشگی معمولاً تأمین زندگی به عهده مرد است و گاه اتفاق می افتد که کمبودها و نارسایی هایی از این نظر در زندگیبهوجودآید . این که زن در ضمن همراهی با شوهر،برای بهبود وضع زندگی ، روحیه شکر ، قناعت و سپاسگزاری داشته باشد ، در بنای خانواده ای صمیمی و مستحکم بسیار مؤثر خواهد بود .
4- 3 :پرهیز از عیب جویی زن و شوهر در عین حال که بایستی عیوب و نارسایی های یکدیگر را شناسایی کرده به یکدیگر تذکر دهند و برای رفع آنها تلاش مشترک داشته باشند ، بایستی مراقب باشند روحیه عیب جویی نسبت به یکدیگر را پیدا نکنند . این حالت به ویژه برای زن در مقابل شوهر بایستی مد نظر باشد .زیرا زن ممکن است به واسطه محدودیت هایی که در زندگی خانوادگی دارد ، گاه به صورت عیب و ایراد گرفتن از شوهر عکس العمل نشان دهد . چنین روشی باعث ایجاد تنش و کشمکش مستمر در زندگی خانواده و تزلزل در بنیان آن خواهد شد .
5- 3 :عفت و چشم پوشی از غیر یکی از وظایف اساسی زن، که هم از نظر حساسیت و نیاز روحی شوهر حائز اهمیت است و هم با توجه به موازین شرعی و اجتماعی بایستی آن را رعایت کرد عفت زن ، حفظ خویش در مقابل افراد نامحرم و وفاداری کامل نسبت به شوهر است . در زندگی خانوادگی ، کمال روحی شوهر غیرت،و کمال روحی زن، عفت است و این دو صفت در کنار یکدیگر،خانواده را در درون به سوی وحدت روحی ، صمیمیت و عشق دو جانبه سوق می دهد و از آلودگی های اخلاقی خانواده و جامعه جلوگیری می کند . وظیفه اساسی خویشتنداری و عفت به عهده زن است و بایستی در زندگی مشترک ، حتی در روابط معمول با آشنایان و افراد فامیل که نامحرم هستند ، مورد توجه باشد .
6- 3 :مدیریت و تدبیر امور خانه مدیریت و اداره خانواده بیشتر به عهده زن است . این مدیریت،هم در جنبه عاطفی و روانی است و هم در اداره امور جاری منزل . هر چند شوهر نیز در هر دو جنبه باید شریک و سهیم باشد ، لیکن ابتکار عمل و تدبیر اساسی را باید زن به عهده گیرد. زن باید برای ایجاد فضای مناسب عاطفی و روانی و نیز ایجاد محیط زیبا و نشاط بخش در خانه ، برنامه ریزی کند و حتی در صورت نیاز ، آموزش های لازم را ببیند تا بهتر بتواند در خانه یک" مدیر" خوب و موفق باشد .
سایر وظایف نیز به صورت مختصر عبارتند از:
- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم در نزد شوهر.
- خود را برای شوهر آرایش کردن.
- هنگامی که همسرتان می‌خواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهی کنید.
- هنگام ورود او به خانه سعی کنید خود را از قبل آماده و مهیا نموده و با خونسردی و خوش‌بویی به استقبال او بروید.
البته بحث وظایف و حقوق همسران بسیار گسترده است که برای آگاهی بیشتر می توانید به این کتابها رجوع کنید.
- آیین همسرداری , ابراهیم امینی , انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی
- جوانان و انتخاب همسر, علی اکبر مظاهری , انتشارات پارسایان
- اخلاق در خانواده، نوشته حسین مظاهری
- بهشت خانواده، مصطفوی
پی نوشت:
1- بقره‌،231
www.morsalat.com