فسخ عقد
به هم زدن و باطل كردن عقد و معامله
عیوب موجب جواز فسخ عقد در زن، اگر قابل درمان باشد، هزینه ی آن بر عهده ی زن است یا بر عهده ی شوهر می باشد؟
بر عهده ی زن است.
بر عهده ی زن است.
عنوان سوال:
عیوب موجب جواز فسخ عقد در زن، اگر قابل درمان باشد، هزینه ی آن بر عهده ی زن است یا بر عهده ی شوهر می باشد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مواردی که مرد می تواند عقد را به هم بزند؛ مثل بیماری برص و تیمنگر نقص مادرزادی افضاء و موانع مقاربت، امروزه با درمان قابل رفع می باشد. حال چنان چه مردی پس از ازدواج متوجّه موارد مذکور گردد، آیا باز هم اختیار حقّ فسخ عقد را دارد یا خیر؟ چنان چه نیاز به درمان باشد، به عهده ی زن است که به درمان آن اقدام کند یا بر عهده ی شوهر است؟
- دختری که هنگام عقد نقص و عیبی دارد غیر عیوبی که موجب فسخ می شود و زوج نمی دانسته و ضمن عقد، سلامت از آن عیب ذکر نشده، هر چند عقد مبنی بر سلامت از این عیوب است که شرط لبّی است ، آیا زوج حقّ خیار فسخ دارد؟
- آیا در جنایت هایی که موجب دیه می شود، هزینه معالجه، درمان و بهبودی مجنیّ علیه به عهده جانی است؟ حکم دیه در صورت بهبودی و درمان جراحت را نیز بیان نمایید.
- در صورتی که اطرافیان دختر بعضی از عیوب دختر را مثل پیسی، سوختگی، کچلی بیان نکنند، آیا به مجرّد نگفتن تدلیس می باشد و شوهر حقّ پیدا می کند عقد را فسخ کند؟
- آیا نبودن بکارت در دختر، باعث جواز فسخ عقد می شود؟
- اگر بکارت زنی با عمل جراحی از بین رود، آیا این موجب جواز فسخ نکاح می شود؟
- در مواردی که سبب جواز فسخ نکاح است آیا ملاک جواز، وجود داشتن آن ها می باشد؟ یا این که آن عیب باید به گونه ای باشد که موجب عسر و حرج طرف مقابل شود؟
- اگر زنی به علت آزار و اذیت هایی که شوهرش نسبت به او روا داشته است اقدام به خودسوزی کند، آیا هزینه ی درمان او بر عهده شوهر است؟ اگر آتش سوزی به دلیل دیگری باشد، بر عهده چه کسی است؟
- اگر عقد نکاح مشروط به باکره بودن دختر باشد، در صورت باکره نبودن دختر، آیا شوهر حقّ فسخ دارد؟
- هر گاه پس از ازدواج، زن بفهمد شوهر دیوانه بوده، حقّ فسخ دارد یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر عیوب موجب فسخ نکاح، پس از عقد عارض گردد آیا فسخ نکاح به واسطه آنها جایز است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] در حال حاضر بعضی از عیوب موجب فسخ نکاح قابل درمان است. آیا به محض اطلاع از این عیوب در یکی از زوجین، طرف دیگر می تواند نکاح را فسخ کند یا به شخص دارای عیب فرصت داده می شود خود را درمان کند؟
- [سایر] در رابطه با هزینه درمان زوجه مراجع فرمودند که هزینه بالا و بیماری صعب العلاج به عهده شوهر نیست. پس به عهده کیه؟
- [آیت الله نوری همدانی] در عیوب موجب فسخ نکاح اگر عیب از جانب مرد باشد و زن قبل از دخول نکاح را فسخ نماید آیا نصف مهریه به زن تعلق میگیرد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا نبودن بکارت در دختر، باعث جواز فسخ عقد می شود؟ و معنای فسخ چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که اطرافیان دختر بعضی از عیوب دختر را مثل پیسی، سوختگی، کچلی، بیان نکنند، آیا به مجرد نگفتن تدلیس می باشد؟ و شوهر حق پیدا می کند عقد را فسخ کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر یکی از زوجین که مبتلای به یکی از عیوب موجد حقّ فسخ نکاح می‌باشد معالجه و درمان شده و عیب برطرف گردد، آیا حقّ فسخ نکاح همچنان برای طرف مقابل وجود دارد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شوهر دیوانه شده است و همسر او عقد را فسخ نکرده است، ولی حال که شوهر بهبودی یافته، آیا همسرش حق دارد با ادعای اینکه نمی دانسته می تواند عقد را فسخ کند، فعلا عقد را فسخ کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر طرف فضولی غایب باشد و یا از او خبری نباشد، آیا موجب جواز فسخ معامله میگردد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بعد از ازدواج معلوم شود که شوهر بدون خصیتین بوده است، آیا زن حق فسخ عقد را دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مرد یا زن، بهسبب یکی از عیوب که در دو مسئله قبل گفته شد عقد را بههم بزند، از هم جدا میشوند و طلاق لازم نیست.
- اگر زنی را دوبار طلاق داد و بعد از طلاق دوباره رجوع کرد یا عقد مجدّد نمود، و یا بعد از یک طلاق رجوع و بعد از طلاق دیگر او را عقد کرد، در هر صورت بعد از طلاق سوّم، آن زن بر او حرام می‌شود؛ ولی اگر زن بعد از طلاق سوم به مرد دیگری شوهر کند، با شرایط ذیل به شوهر اول حلال می‌شود، یعنی شوهر اول می‌تواند دوباره او را عقد نماید: 1 شوهر دوم باید بالغ باشد؛ 2 شوهر دوم از جلو با او نزدیکی کند که موجب غسل باشد، و بنابر احوط باید انزال شود؛ 3 عقد شوهر دوّم دائمی باشد؛ 4 شوهر دوم طلاقش بدهد یا بمیرد؛ 5 عدّه طلاق یا وفات شوهر دوم تمام شود.
- ولیّ یا وکیل زن یا مرد که صیغه عقد را میخوانند، باید زن و شوهر را به قصد و لفظ معین کنند و در صورتی که زن یا شوهر به لفظ یا قصد معین نشود، چه از روی غفلت باشد یا با قصد خلاف، عقد باطل است.
- اگر زن در بین عدّه طلاق خلع یا مبارات، از بخشش خود برگردد، شوهر می‌تواند رجوع کند و بدون عقد دوباره او را زن خود قرار دهد.
- اگر انسان بداند زنی شوهر دارد و با او ازدواج کند، باید از او جدا شود و بعداً هم نمیتواند او را برای خود عقد کند، مگر اینکه نداند زن شوهر دارد و با او هم نزدیکی نکرده باشد، که در این صورت فقط عقد باطل است، ولی بعد از طلاق او و تمام شدن ایام عدّه، ازدواج با آن زن، بنابر اظهر مانعی ندارد.
- اگر زن از شوهر قبلی دختری داشته باشد، شوهر فعلی می‌تواند آن دختر را برای پسر خود که از آن زن نیست عقد کند، و نیز اگر دختری را برای پسر خود عقد کند، می‌تواند با مادر آن دختر ازدواج نماید.
- اگر مرد در عقد شرط کند که زن باکره باشد و بعد از عقد معلوم شود که باکره نبوده، بنابراظهر، می‌تواند عقد را بههم بزند، ولی اگر به گمان باکره بودن با زنی ازدواج کرد و بعداً معلوم شود که باکره نیست، اختیار فسخ ندارد، مگر در صورتی که تَدلیسی در کار باشد.
- اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهر او دیوانه است، یا آلت مردی ندارد، یا عِنّین است و نمیتواند نزدیکی نماید، یا بیضههای او را کشیدهاند، می‌تواند عقد را بههم بزند.
- اگر هنگام خواندن عقد دائم برای دادن مهر، مدتی معین نکرده باشند، زن می‌تواند قبل از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی دادن مهر را داشته باشد، چه نداشته باشد. ولی اگر قبل از گرفتن مهر به نزدیکی راضی شود و شوهر با او نزدیکی کند، دیگر نمیتواند بدون عذر شرعی از نزدیکی شوهر جلوگیری نماید.
- در عقد مساقات اگر نسبت به تقسیم امور چیزی را تعیین نکنند، آنچه از کارهای مساقات که در هر سال تکرار می‌شود به عهده عامل است؛ از قبیل: کشت و وسایل کار و اصلاح درختها و آنچه موجب میوه دادن و ازدیاد آن است، و آنچه از مقدمات که در یک سال ایجاد می‌شود و برای سالها باقی میماند، مثل دیوارکشی و وسایل آبیاری و احداث جدولها، به عهده مالک است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهر او پیش از عقد دیوانه بوده است یا آنکه بعد از عقد چه پیش از نزدیکی یا بعد از آن دیوانه شود یا آلت مردی نداشته، یا بعد از عقد پیش از نزدیکی بریده شود یا مرضی دارد که نمیتواند وطی و نزدیکی نماید هرچند آن مرض بعد از عقد و پیش از نزدیکی عارض شده باشد در تمام این صور بیطلاق می‌تواند عقد را به هم بزند. ولی درصورتی که شوهر نمیتواند نزدیکی نماید لازم است که زن رجوع به حاکم شرع یا وکیل او نماید. حاکم شوهر را یک سال مهلت میدهد و چنانچه شوهر نتوانست به آن زن یا زنی دیگر نزدیکی کند پس از آن زن می‌تواند عقد را به هم بزند و اگر آلت مردی بعد از نزدیکی بریده شود و زن عقد ازدواج را فسخ کند فسخ اثری ندارد اگرچه احتیاط مستحب این است که شوهر او را طلاق دهد.
- [آیت الله اردبیلی] حقّ به هم زدن عقد در موارد نام برده غیر از مورد عنّین بودن مرد، فوری است؛ پس اگر زن یا مرد بر یکی از عیوب ذکر شده اطّلاع پیدا کند و عقد را به هم نزند، بنابر احتیاط واجب حقّ او ساقط می‌شود، مگر این که به اصل حق فسخ یا به فوریّت آن جاهل بوده باشد که در این صورت پس از آگاهی و اطّلاع، باز هم حقّ فسخ او فوری است.
- [آیت الله اردبیلی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد، در صورتی که جزیی از هزینه معمول زندگی به حساب نیاید، بر عهده شوهر نیست، مگر این که سفر او لازم باشد یا رفتن به چنین سفری جزیی از مخارج معمول زندگی یا جزیی از شئون زن باشد که در این صورت مخارج آن بر عهده مرد است و همچنین اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زن نیز می تواند در چهار صورت عقد را به هم بزند: اوّل: دیوانه بودن شوهر، اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش پیش از عقد دیوانه بوده یا آنکه بعد از عقد چه پیش از نزدیکی یا بعد از آن دیوانه شود می تواند عقد را بهم بزند. دوّم: نداشتن آلت مردی، چنانچه زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش پیش از عقد آلت مردی نداشته یا بعد از عقد پیش از نزدیکی آلت او بریده شده می تواند عقد را بهم بزند. سوّم: ناتوانی از نزدیکی جنسی، اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش مرضی دارد که نمی تواند وطی و نزدیکی نماید هر چند آن مرض بعد از عقد و پیش از نزدیکی عارض شده باشد می تواند عقد را بهم بزند. چهارم: بیضه های او را کشیده باشند، چنانچه زن بعد از عقد بفهمد که بیضه های شوهرش را قبل از عقد کشیده اند می تواند عقد را بهم بزند. در تمام چهار صورتی که ذکر شد زن می تواند بدون طلاق عقد را بهم بزند. ولی در صورت سوّم که ناتوانی جنسی دارد لازم است که زن به مجتهد جامع الشرائط یا به وکیل او مراجعه نماید و مجتهد جامع الشرائط شوهر را تا یک سال مهلت می دهد چنانچه شوهر نتوانست به آن زن یا زنی دیگر نزدیکی کند، پس از آن زن می تواند عقد را بهم بزند، و اگر آلت مردی بعد از نزدیکی بریده شود و زن عقد ازدواج را فسخ کند، فسخ اثری ندارد اگر چه احتیاط مستحب آنستکه شوهر او را طلاق دهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر هر یک از زن یا مرد از قبل از عقد دارای بیماری واگیرداری باشند که غیر قابل درمان بوده و برای طرف مقابل خطر جانی قابل توجهی ایجاد بکند، چنانچه طرف مقابل هنگام عقد علم به بیماری وی نداشته باشد، پس از آن که متوجه بیماری وی شد، می‌تواند عقد را فسخ نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن پس از عقد بفهمد شوهر او یکی از عیوب چهار گانه زیر را داراست، می‌تواند عقد را به هم بزند: اوّل:دیوانه باشد یا پس از عقد دیوانه شود، هرچند بعد از آمیزش باشد.دوم:آلت مردانگی نداشته باشد.سوم:بیضههای او را کشیده باشند.چهارم:عِنیّن باشد و به طور کلّی نتواند عمل زناشویی را انجام دهد، هرچند این بیماری بعد از عقد و پیش از آمیزش حادث شده باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهر او پیش از عقد دیوانه بوده است یا آنکه بعد از عقد چه پیش از نزدیکی یا بعد از آن دیوانه شود یا آلت مردی نداشته؛ یا بعد از عقد پیش از نزدیکی بریده شود یا مرضی دارد که نمی تواند وطی و نزدیکی نماید؛ هر چند آن مرض بعد از عقد و پیش از نزدیکی عارض شده باشد. در تمام این صور بی طلاق می تواند عقد را به هم بزند؛ ولی در صورتی که شوهر نتواند نزدیکی نماید؛ لازم است زن به حاکم شرع یا وکیلش رجوع نماید و او به شوهر یک سال مهلت می دهد و چنانچه نتوانست با آن زن یا زنی دیگر نزدیکی نماید؛ زن پس از آن می تواند عقد را به هم بزند. و اگر آلت مردی بعد از نزدیکی بریده شود؛ فسخ عقد از طرف زن اثری ندارد و احتیاط مستحب این است که شوهر او را طلاق دهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان بداند زنی شوهر دارد و با او ازدواج کند این عقد باطل است و باید از او جدا شود و بعداً هم او را برای خود عقد نکند و اگر نداند که زن شوهر دارد و با او ازدواج کند عقد باطل است و اگر با او همبستر نشده باشد موجب حرمت ابدی نمی شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر شوهر در عقد شرط کند که زن باکره باشد و بعد از عقد معلوم شود و یا به اقرار زن یا بینه ثابت شود که بکارتش قبل از عقد به نزدیکی از بین رفته هرچند ثبوت خیار فسخ برای مرد خالی از وجه نیست ولی احتیاط واجب ان است که اگر فسخ کرد طلاق هم بدهد و مرد می تواند با ملاحظه نسبت تفاوت بین مهر باکره و غیر باکره را از مهری که قرار داده اند بگیرد چه عقدرا فسخ کند یا بر ان باقی بماند
- [آیت الله سبحانی] اگر به واسطه آن که مرد عنّین است و نمی تواند نزدیکی کند; زن عقد را به هم بزند، شوهر باید نصف مهر را بدهد. ولی اگر به واسطه یکی از عیب های دیگری که گفته شد مرد، یا زن عقد را به هم بزند، چنانچه مرد با زن نزدیکی نکرده باشد، چیزی بر او نیست و اگر نزدیکی کرده، باید تمام مهر را بدهد. از آنجا که مسائل مربوط (فسخ عقد) از جانب مرد و یا زن، شرایط خاصی دارد، لازم است هر نوع فسخ زیر نظر حاکم شرع صورت پذیرد.