چه ملاک و معیارهایی برای ازدواج باید در نظر گرفت؟

در رابطه با سؤال شما باید گفت که ازدواج تأمین کنندة بخش عمده ای از نیازهای مادی و معنوی انسان است. بنابراین باید کمال دقت را در انتخاب همسری شایسته که بتواند فرد را در امر دین و دنیا یاری دهد بکار گرفت.
باید دو گونه ملاک را برای انتخاب همسر مدّ نظر قرار دهیم:
1. ملاکهای اصلی و کلیدی: این ها ملاکها ویژگیهایی هستند که تأثیر بسیار مهمّی در سلامت زندگی مشترک و رسیدن به سعادت و کمال ایفا می کنند که شامل:
الف. ایمان: انسان بی دین، در حقیقت (مردة متحرک) است و هیچ تضمینی وجود ندارد که پایبند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان متدیّن به علّت ترس از خدا و عاقبت کارش دست تعدّی به همسر خویش دراز نمی کند، مگر اینکه متدیّن حقیقی نباشد یا ویژگیهای بعدی را نداشته باشد یا اینکه دچار عقده های روانی باشد.
ب. اخلاق نیک: بسیاری از ویژگیهای همسر همچون زیبایی، سنّ و... با وجود اهمیت خاصّ خود، پس از چندی نقش کمتری در زندگی ایفا می کنند (مثل اینکه زیبایی با گذشت سن از بین برود) ولی اخلاق حسنه تا آخرین لحظات عمر در طراوت و نشاط و شیرینی زندگی مؤثر است. البته منظور از خلاق نیک (صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع) می باشد. مردی به نام حسین بشّار می گوید: خدمت امام رضا علیه‌ السلام نام نوشته و پرسیدم که یکی از بستگانم برای خواستگاری دخترم نزد من آمده است ولی او جوانی بداخلاق است. نظر مبارک شما دربارة‌زن دادن به او چیست؟ حضرت فرمودند: اگر بداخلاق است به او زن نده.[1]
ج. اصالت و شرافت خانوادگی: منظور شهرت و ثروت و موقعیّت اجتماعی نیست بلکه نجابت و تدیّن و پاکی و روحیّات خانوادة همسر می باشد، چرا که همسر شما شاخه ای از همان درخت می باشد. که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: (تزوجوا فی الحجر الصالح، فان العرق دساس؛ در دامن و خانوادة شایسته ازدواج کنید، زیرا عِرق (نطفه و ژن) تأثیر می گذارد.)[2]
د. عقل: امیرالمؤمنین علیه‌ السلام فرمودند: (بپرهیزید از ازدواج با احق، زیرا مصاحبت و زندگی با او بلا است و فرزندانش نیز تباه می شوند.)[3] هستند کسانی که با شخص کم عقل ازدواج می کنند که دارای زیبایی و جمال هم می باشد بعد متوجه می شوند که آن فرد نه یار و یاور خوبی برای او می باشد و نه پدر یا مادر خوبی برای فرزندش.
2. ملاک های فرعی: این ملاک ها گرچه مهم اند ولی به اهمیت معیارهای اول (اصلی) نمی رسند.
الف. سلامت جسم و روح: بعضی از مشکلات جسمی و روانی اهمیت چندانی ندارند و لطمه ای به زندگی نمی زنند و شدید نیستند ولی اگر نقصها و معلولیتهای جسمی و روحی، عمیق و غیرقابل درمان باشد، نباید برخورد احساساتی و غیرعقلائی کرد که لطمه های سنگین به زندگی انسان می زند. اینکه معلولین و بیماران در مورد ازدواج چه کنند بحث دیگری است.
ب. زیبایی: اوّلاً: زیبایی صفتی نسبی است، یعنی کسی ممکن است در نظر شخصی زیبا و در نظر دیگری زشت باشد. ثانیاً: گرچه زیبایی مهمّ است ولی لازم نیست در حدّ بسیار عالی باشد و چه خوب است که میزان زیبایی خود را نیز مد نظر قرار دهیم. ضمناً به نقش زیبایی نباید بی توجهی کرد چون ممکن است در آینده ناخواسته موجب بهانه گیری و اختلاف شود.
ج. تحصیلات: این شرط امتیازی برای همسر می باشد و در تکامل و رشد زندگی و انجام وظایف همسری تربیت فرزند و... نقش مهمّی دارد. البته آنچه در این موضوع مهمّ است، تناسب علمی بین دو همسر است که در مورد بعدی می آید.
د. کفو همدیگر بودن (همتایی، تناسب)
علت عمدة بیشتر ناهنجاری های خانوادگی، عدم تناسب بین زن و شوهر است.
افرادی که سعی می کنند قبل از ازدواج در مود همسرشان مطالعه نمایند و همسری بیابند که از نظر روحی متناسب با خودشان باشد، بخشی از مشکلات بعد از ازدواج و تربیت فرزندانشان را حل کرده اند، در غیر این صورت، مشکلاتی را که می توانستند قبلاً حل کنند، به بعد از ازدواج موکول می کنند.[4]
توجه: همتایی و هماهنگی و تناسب صددرصد، امکان ندارد، زیرا هر انسانی دارای مغز، روح. اخلاق، تربیت، محیط و خانوادة مخصوص به خود است و با دیگری فرق دارد. امّا باید سعی کرد فاصله نزدیکتر باشد.
موارد همتای:
1. دینی و ایمانی.
2. فرهنگی و فکری: امام صادق علیه‌ السلام می فرمایند: زن عارفه (فهمیده فرزانه) باید در کنار مرد عارف قرار گیرد، نه غیر آن.
3. اخلاقی.
4. تحصیلات:
5. جسمی و جنسی: رضایت جنسی مسئلة بسیار مهمّی است و اگر یکی از آنها گرم مزاج و دیگری سرد مزاج باشد به بهانه گیری و نزاع منجر می شود که گاهی در ظاهر هم علّت بهانه گیری ها چیز دیگری به نظر می رسد ولی وقتی ریشه یابی می شود به همین مطلب می رسیم. البتّه اگر مسئله حاد نباشد با مشورت با افراد آگاه و دلسوز می توان آنرا حل کرد و حتی گاهی ممکن است در اثر بیماری جسمی و روحی دیگری سرد مزاجی حاصل شده باشد که با معالجة آن این مشکل نیز بر طرف می شود.
6. زیبایی:
7. سن: تفاوت سن بلوغ جنسی دختر و پسر حدود 4 سال است. پس بهتر است که تفاوت سنّ آنها در ازدواج نیز چنین باشد. این نکته بسیار مهم است، مگر اینکه واقعاً شرایط دیگر آنقدر مناسب باشد که بتوان از اختلاف صرفنظر کرد و همسری با سنّ مساوی برگزید ولی به هر حال تفاوت سنّی نکته ای حائز اهمیّت می باشد. (ضمناً برای یک ازدواج موفّق، بلوغ جنسی و بلوغ اقتصادی (مردها) و بلوغ فرهنگی و اجتماعی در کنار هم ضروری می باشد.)
8. تناسب مالی
9. تناسب خانوادگی
10. سیاسی:
11. تناسب اجتماعی:[5] مثلاً کسی که عمدة فعالیتش علمی و پژوهشی می باشد، نباید با خانواده ای که روحیة اجتماعی شان تجملاتی، اشرافی و اهل مسافرت ها و تفریحات پیاپی باشد وصلت کند.
12. هماهنگی روحی:
برخی افراد برون گرا و بعضی درون گرایند و در این زمینه (برون گرائی و درون گرائی) اگر فاصلة کمی داشته باشند قابل تحمّل و قابل حل می باشد.[6] (برون گرائی محض: از خود بیخود شدن و توجه و تمرکز به محیط و دیگران، درون گرائی محض: گوشه گیری و رهبانیت و تمرکز در خود)
13. همتایی در آینده: ممکن است موقع ازدواج همتا باشند ولی در آینده تغییراتی پیش بیاید و در نتیجه ناهماهنگی ایجاد شود که برای مطالعة بیشتر به کتاب های آقای علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر مراجعه کنید.
نکتة پایانی: خواهر گرامی اگر خواستگار شما شرایط اصلی را ندارد خیلی راحت جواب منفی بدهید و توجّهی به ابراز علاقة او نکنید. تجربه نشان داده است روحیّة خانمها به گونه ای است که وقتی خواستگار ابراز عشق می کند ولو از لحاظ ایمان و اخلاق بسیار ضعیف باشد، خانمها نمی توانند براحتی قضیّه را یکسره کنند. البته اگر خواستگار شما یکی از شرایط فرعی را ندارد، با توجه به درجة اهمیّت آن و مشورت با افراد دلسوز و آگاه و متخصّص و با توجّه به اینکه محاسن دیگر خواستگار آنقدر بالا باشد که جبران شود می توان جواب مثبت داد. البته باید از همین الان آن ملاکی را که خواستگار ندارد در درون خود بپذیرید و حل کنید، چون بعد از ازدواج و وقتی آبها از آسیاب افتاد آن مسئله ممکن است بزرگ شود و موجب بهانه گیری و مشکل شود. پس با آینده نگری تصمیم بگیرید، تأکید بر مشورت با دیگران به این جهت است که در فضای ازدواج و عشق و محبّت بعضی از مسائل از چشم تان دور می ماند.
منابع بیشتر برای مطالعه:
1. همسران، زندگی الگوی بالندگی، احمد لقمانی، انتشارات پارسایان قم، چاپ اول، 1379.
2. اخلاق خانواده، علیرضا فاخری، نمایندگی ولی فقیه در سپاه، 1378.
3. آئین همسرداری یا اخلاق خانواده، ابراهیم امینی، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ پانزدهم، 1378.


[1] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 103، ص 372، به نقل جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان، ص 113.
[2] . علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ بیست و دوم، 1383، ص 115.
[3] . برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری.
[4] . علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، ص 130، چاپ بیستم، انتشارات پارسایان.
[5] . علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، ص 144.
[6] . برای مطالعة بیشتر به کتابهای روان شناسی مراجعه کنید.
( اندیشه قم )