روش مطالعه صحیح چگونه است؟ با صدا بخوانم بهتر است یا بدون صدا؟

مطالعه صحیح و ثمربخش، از دو عامل متأثراست. 1. داشتن انگیزه و علاقه نسبت به مطالب مورد نظر. 2. بکارگیری و استفاده ماهرانه از فنون مطالعه. داشتن انگیزه و علاقه نسبت به مطالب خواندنی سبب می‌شود تا شخص به مطالعة بیشتر بپردازد؛‌ مطالعة بیشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه می‌شود، کاربرد فنون بهتر، مطالعه را آسانتر، سریعتر و لذب‌بخش‌تر می‌سازد. در نتیجه، علاقة خواننده نسبت به مطالعه افزایش می‌یابد و سبب می‌شود تا او در زمان کمتر، مطالب بیشتری را بخواند.[1]
اگر می‌خواهید روش مطالعه صحیح و ثمربخش و مفید را بیاموزید به نکات زیر توجه نمایید:
1. نسبت به موضوع یا کتاب مورد مطالعة خویش، علاقه و انگیزه در خود ایجاد نمایید.
انسان هر رفتاری را که انجام می‌دهد براساس یک هدف و غایتی است که در نظر گرفته است، هر اندازه هدف و غایت رفتار ارزشمندتر باشد، رفتار نیز با استحکام بیشتری بروز خواهد نمود. کتاب یا موضوعی را که مطالعه می‌کنید، چه کمکی به شما می‌کند تا به هدف خویش نایل شوید اگر واقعاً‌ معتقد هستید که فلان کتاب یا موضوع مورد نظر برای شما مفید است و اطلاعات خوبی را در اختیار شما قرار می‌دهد، قطعاً به خواندن آن علاقمند خواهید شد. بنابراین تا زمانی که به کتاب یا موضوعی علاقه ندارید، از مطالعه آن پرهیز نمایید.
پس از داشتن انگیزه و هدف ارزشمند از مطالعه کتاب یا موضوع مورد نظر، می‌توانید اصول و روش‌های خاصی را برای مطالعه آن در نظر بگیرید. و در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
چهار ویژگی مهم مطالعه خوب که برخی روانشناسان یادگیری به آن اشاره نموده‌اند عبارتند از:
1. انعطاف در سرعت. 2. درک و نگهداری در حافظه.
3. تمرکز حواس. 4. ارزشیابی انتقادی.[2]
لیندا فریل انیس در مورد روش مطالعه صحیح و ثمربخش به نکت زیر اشاره نموده است:
1. میزان یادگیری با مدتی که صرف آن می‌شود رابطه نزدیک دارد، بنابراین توصیه می‌شود که برای مطالعه وقت کافی در نظر بگیرید.
2. بهتر است همیشه اول مطالعه کنید و بعد بخوانید نه برعکس.
3. مطلبی را که می‌بایست یاد بگیرید، لازم است مورد توجه قرار دهید، آن را به زبانی و کیفیتی در آورید که بریتان معنی مشخصی داشته باشد (مثلاً مطلب را به زبان خودتان برگردانید یا تصویر ذهنی از آن برای خورد بسازید.) و سرانجام بین هر دو مطلب تازه و مطالبی که قبلاً یاد گرفته‌اید رابطه برقرار کنید.
مطالعه مؤثر از نظر ایشان مستلزم اجرای برنامه‌ سه مرحله‌ای است:
الف: ابتدا کل مطلب را ارزیابی کنید تا بتوانید تصمیم بگیرید که کدام قسمت آن مهمتر است و باید به آن توجه شود. ب: سپس مطلب اصلی خویش را پیدا کنید و آنگاه سؤالاتی درباره محتوای آن از خود بکنید و به زبان خود به آنها پاسخ دهید. ج: سرانجام مطلب جدید را به آنچه قبلاً یاد گرفته‌اید ربط دهید.
از دیگر نکاتی که انیس اشاره نموده است عبارتند از:
از برخواندن مطلبی که قبلاً یاد گرفته‌اید برای شخص دیگری که بتواند اشتباهات شما را اصلاح کند، توانایی شما را در مطالعه جدید و به یادآوری آن‌ها در آینده بسیار افزایش خواهد داد.
ایشان معتقد است: هرگاه در خواندن کتاب درسی از روش بند به بند استفاده کنید (سپس از خواندن هر بند توقف کنید و مطالب آن را در کلماتی هرچه کمتر به زبان خودتان بنویسید) فهم و یادسپاری مطلب مورد نظر برای شما بسیار آسانتر خواهد شد.[3]
اس کیو 4 آر از حروف اول شش مرحله آن تشکیل‌ یافته است. این شش مرحله عبارتند از:
1. خواندن اجمالی یا پیش‌مطالعه. 2. سؤال کردن. 3. خواندن. 4. تفکر. 5. از حفظ گفتن. 6. مرور کردن مطالب.[4]
آنچه بیان گردید مربوط بود به بخش اوّل سؤال شما یعنی (روش مطالعة صحیح) که امیدوارم با رعایت نکات مذکور و مطالعه کتاب‌هایی که معرفی می‌شود پاسخ سؤال خویش را دریابید. امّا در پاسخ به بخش دوم سؤال شما که فرموده‌اید: (با صدا بخوانم یا بدون صدا؟) باید عرض نمود که بدون صدا بخوانید بهتر است چون تمرکز و دقّت بیشتری خواهید داشت، افرادی که عادت دارند با صدای بلند مطالعه کنند، ریشة این عادت به دوران کودکی آنها برمی‌گردد،[5] کودکان برای یادگیری معمولاً کلمات را با صدای بلند تکرار می‌کنند برخی افراد در دوران بزرگسالی نیز این عادت را حفظ می‌کنند امّا روان‌شناسان توصیه می‌کنند که برای مبارزه با این عادت باید در هنگام مطالعه نوک زبانشان را بین دندان‌های راست و چپ قرار دهند تا مانع تلفظ کلمات شوند،[6] بنابراین شما خواهر گرامی سعی کنید خود را با این شیوه مطالعه عادت ندهید.
------------------------------------
[1] . برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به: حورایی، مطالعه موفق با تمرکز، نشر دکلمه‌گردان: 1381.
[2] . برای مطالعه بیشتر در این‌باره مراجعه شود به: کی پی بالدریچ، روش‌های مطالعه، ترجمه علی‌اکبر سیف، نشر دانا، چاپ هفتم، 1373، ص 161.
[3] . لیندا فریل انیس، فن مطالعه، ترجمه علی صلحجو، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول، ص 156.
[4] . برای آشنایی بیشتر با این روش مراجعه شود به: هلیگارد و همکاران، زمینة روان‌شناسی، ترجمه تقی براهنی، ج 1، انتشارات رشد،‌1380، فصل 8.
[5] . برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به: معین‌الله خادمی،‌ مطالعه روشمند، پارسایان، 1379، ص 129 به بعد.
[6] . همان، ص 134.
( اندیشه قم )