علم اخلاق
علم اخلاق، شاخه‌ای از علوم انسانی است.
فایده و ارزش علم اخلاق چیست؟
فایده و ارزش علم اخلاق، شناخت ملکات و صفات پسندیده و فاضله، و ارائه ی چگونه رسیدن به آنها؛ هم چنین شناخت صفات رذیله و ناپسند و راه پیش گیری و درمان آنها، در صورت ابتلا و گرفتاری و اتصاف به آنهاست. چون روح انسان صلاحیت رسیدن به اعلی درجات تقرّب به ذات مقدّس حق تعالی را دارد و می تواند با به کار بستن اخلاق فاضله ی انسانی اسلامی، اشرف مخلوقات شود، پس علم اخلاق بعد از علم کلام (شناخت مبدء و معاد) با ارزش ترین و افضل و برترین علوم است. ارزش اخلاق حسنه در اسلام بحث در این موضوع بسیار مفصّل، و آیات و روایات در اهمیت اخلاق حسنة و نکوهش اخلاق رذیله بسیار وارد شده است. به نمونه هایی از آنها اشاره می کنیم: 1.لَقَدْ مَنَّ الله عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلال مُبِین)؛[1] به طور قطع خدا بر مؤمنین منّت نهاد؛ زیرا از خود آنان پیامبری فرستاد تا آیات الهی را بر آنها بخواند و ایشان را پاکیزه گرداند (از بدی ها دور و به خوبی ها نزدیک کند) و کتاب و حکمت را به آنها بیاموزد، گر چه پیش از آن در گمراهی آشکار بودند. پس هدف اصلی و علّت غایی آمدن پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، پاکیزگی معنوی انسان و جدا شدن او از حیوان و رسیدن به مدارج عالیه ی انسانیت و تقرّب به ذات اقدس ربوبی است. 2.رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛[2] (ابراهیم(علیه السلام)گفت:) پروردگارا فرزندان ما را شایسته ی آن گردان که از میان آنان رسولی برانگیزی که بر مردم تلاوت آیات تو کند و آنان را علم کتاب و حکمت بیاموزد و روانشان را از هر نادانی و زشتی پاک و منزه سازد؛ تویی که هر کار خواهی بر آن قدرت و علم کامل داری. 3.کَما أَرْسَلْنا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ...)[3]؛ چنانکه رسول گرامی خود را فرستادم.... 4.هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً...)[4]؛ اوست خدایی که میان مردم درس نخوانده پیامبری از خود آنها برانگیخت. پی نوشتها: [1].سوره ی آل عمران، آیه ی 158. [2]. سوره ی بقره، آیه ی 129. [3]. سوره ی بقره، آیه ی 151. [4]. سوره ی جمعه، آیه ی 2. منبع: سید محمد علی جزایری (آل غفور)،دروس اخلاق اسلامی، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
فایده و ارزش علم اخلاق، شناخت ملکات و صفات پسندیده و فاضله، و ارائه ی چگونه رسیدن به آنها؛ هم چنین شناخت صفات رذیله و ناپسند و راه پیش گیری و درمان آنها، در صورت ابتلا و گرفتاری و اتصاف به آنهاست. چون روح انسان صلاحیت رسیدن به اعلی درجات تقرّب به ذات مقدّس حق تعالی را دارد و می تواند با به کار بستن اخلاق فاضله ی انسانی اسلامی، اشرف مخلوقات شود، پس علم اخلاق بعد از علم کلام (شناخت مبدء و معاد) با ارزش ترین و افضل و برترین علوم است. ارزش اخلاق حسنه در اسلام بحث در این موضوع بسیار مفصّل، و آیات و روایات در اهمیت اخلاق حسنة و نکوهش اخلاق رذیله بسیار وارد شده است. به نمونه هایی از آنها اشاره می کنیم: 1.لَقَدْ مَنَّ الله عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلال مُبِین)؛[1] به طور قطع خدا بر مؤمنین منّت نهاد؛ زیرا از خود آنان پیامبری فرستاد تا آیات الهی را بر آنها بخواند و ایشان را پاکیزه گرداند (از بدی ها دور و به خوبی ها نزدیک کند) و کتاب و حکمت را به آنها بیاموزد، گر چه پیش از آن در گمراهی آشکار بودند. پس هدف اصلی و علّت غایی آمدن پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، پاکیزگی معنوی انسان و جدا شدن او از حیوان و رسیدن به مدارج عالیه ی انسانیت و تقرّب به ذات اقدس ربوبی است. 2.رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛[2] (ابراهیم(علیه السلام)گفت:) پروردگارا فرزندان ما را شایسته ی آن گردان که از میان آنان رسولی برانگیزی که بر مردم تلاوت آیات تو کند و آنان را علم کتاب و حکمت بیاموزد و روانشان را از هر نادانی و زشتی پاک و منزه سازد؛ تویی که هر کار خواهی بر آن قدرت و علم کامل داری. 3.کَما أَرْسَلْنا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ...)[3]؛ چنانکه رسول گرامی خود را فرستادم.... 4.هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً...)[4]؛ اوست خدایی که میان مردم درس نخوانده پیامبری از خود آنها برانگیخت. پی نوشتها: [1].سوره ی آل عمران، آیه ی 158. [2]. سوره ی بقره، آیه ی 129. [3]. سوره ی بقره، آیه ی 151. [4]. سوره ی جمعه، آیه ی 2. منبع: سید محمد علی جزایری (آل غفور)،دروس اخلاق اسلامی، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
پاسخ:
فایده و ارزش علم اخلاق، شناخت ملکات و صفات پسندیده و فاضله، و ارائه ی چگونه رسیدن به آنها؛ هم چنین شناخت صفات رذیله و ناپسند و راه پیش گیری و درمان آنها، در صورت ابتلا و گرفتاری و اتصاف به آنهاست.
چون روح انسان صلاحیت رسیدن به اعلی درجات تقرّب به ذات مقدّس حق تعالی را دارد و می تواند با به کار بستن اخلاق فاضله ی انسانی اسلامی، اشرف مخلوقات شود، پس علم اخلاق بعد از علم کلام (شناخت مبدء و معاد) با ارزش ترین و افضل و برترین علوم است.
ارزش اخلاق حسنه در اسلام
بحث در این موضوع بسیار مفصّل، و آیات و روایات در اهمیت اخلاق حسنة و نکوهش اخلاق رذیله بسیار وارد شده است. به نمونه هایی از آنها اشاره می کنیم:
1.لَقَدْ مَنَّ الله عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلال مُبِین)؛[1] به طور قطع خدا بر مؤمنین منّت نهاد؛ زیرا از خود آنان پیامبری فرستاد تا آیات الهی را بر آنها بخواند و ایشان را پاکیزه گرداند (از بدی ها دور و به خوبی ها نزدیک کند) و کتاب و حکمت را به آنها بیاموزد، گر چه پیش از آن در گمراهی آشکار بودند.
پس هدف اصلی و علّت غایی آمدن پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، پاکیزگی معنوی انسان و جدا شدن او از حیوان و رسیدن به مدارج عالیه ی انسانیت و تقرّب به ذات اقدس ربوبی است.
2.رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛[2] (ابراهیم(علیه السلام)گفت:) پروردگارا فرزندان ما را شایسته ی آن گردان که از میان آنان رسولی برانگیزی که بر مردم تلاوت آیات تو کند و آنان را علم کتاب و حکمت بیاموزد و روانشان را از هر نادانی و زشتی پاک و منزه سازد؛ تویی که هر کار خواهی بر آن قدرت و علم کامل داری.
3.کَما أَرْسَلْنا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ...)[3]؛ چنانکه رسول گرامی خود را فرستادم....
4.هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً...)[4]؛ اوست خدایی که میان مردم درس نخوانده پیامبری از خود آنها برانگیخت.
پی نوشتها:
[1].سوره ی آل عمران، آیه ی 158.
[2]. سوره ی بقره، آیه ی 129.
[3]. سوره ی بقره، آیه ی 151.
[4]. سوره ی جمعه، آیه ی 2.
منبع: سید محمد علی جزایری (آل غفور)،دروس اخلاق اسلامی، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
- [سایر] فرق میان اخلاق و علم اخلاق چیست؟ کدام جامع تر است؟ کدام تعریف درباره علم اخلاق جامع تر است؟
- [سایر] آیا واژه (ارزش) در فلسفه اخلاق قابل تعریف است؟ ملاک و معیار ارزش اخلاقی چیست؟
- [سایر] علم اخلاق چیست؟
- [سایر] علم اخلاق[Lamorale] چیست؟
- [سایر] دانستن چه علم هایی فایده ندارد؟
- [سایر] ارزش علم در اسلام چقدر است؟
- [سایر] چه ارتباطی میان علم و اخلاق وجود دارد؟
- [سایر] آیا علم ومعلومات عالمان در محشر ودر جنت برای آنان فایده دارد یا فایده ای که از آن می برند همان استفاده از نعمتهاست؟
- [سایر] علمی که در احادیث ارزش معرفی شده است کدام علم است؟( علمی که دریافت کلی صحیح از مجموع هستی است یا علمی که دریافتی از بخشی از هستی است) و آن علمی که مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) فرموده اند( ذات علم ارزش است باید ما جهتش را عوض کنیم) چطور؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی در مسایل فقهی مجتهد باشد، آیا در علم اخلاق و مسایل اخلاقی نیز مجتهد است و می توان در امور اخلاقی از او تقلید نمود؟
- [امام خمینی] خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده می کند، از فایده کسر می شود و خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] جایز نیست چیزی که فایده حلال و حرام هر دو دارد به قصد فایده حرام عاریه بدهند.
- [آیت الله اردبیلی] بر صاحبان وسایل ارتباط جمعی، هنرمندان و نویسندگان لازم است علم، هنر و ابزار خود را در جهت ترویج معروف و نهی از منکر و پیشگیری از اخلاق ناپسند اجتماعی بکار گیرند و هنر، علم و ابزار نوین ارتباط جمعی را در جهت القاء شبهه و گمراهی و یا اشاعه اخلاق ناپسند بکار نگیرند، در غیر این صورت بر همگان لازم است آنان را طرد و با رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر به پیروی معروف هدایت و الزام نمایند و از ابزار وسایل ارتباط جمعی که به اشاعه فحشاء و اندیشههای ناپسند اقدام مینماید استفاده نکنند، بلکه خرید و فروش و نگهداری این گونه وسایل در این صورت اشکال دارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا جائز است که بانک این فائده را بگیرد؟ ظاهراً بلکه قطعاً گرفتن این فائده جائز نیست برای این که فائدهای است برای قرض و آن ربا است ولی بنابر آنچه در اول مسائل بانکی گفته شد چنانچه به یکی از آن عناوین شرعی تطبیق کند، مانعی ندارد بلکه می‌توان گفت که گرفتن این فائده صحیح باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . خرجهایی را که انسان برای به دستآوردن فایده میکند، مانند دلالی و حمالی -که عینش یا عوضش باقی نمیماند- جزء مخارج کسب است که اگر به خود آن خرجها خمس تعلق نگرفته، از فایده کسب می‌توان جای آن گذاشت، و آن مقدار را جزء فایده محسوب نکرد.
- [آیت الله سبحانی] کسی که از کسب و تجارت فائده ای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می تواند مخارج سال خود را فقط از فائده کسب بردارد و به مصرف برساند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده اگر مال دیگری هم دارد که خمس ان واجب نیست می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسبش حساب کند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که از کسب و تجارت فائده ای برده؛ اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست؛ می تواند مخارج سال خود را فقط از فائده کسبش صرف کند.
- [امام خمینی] کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.