تشخیص
تعیین یعنی متمایز کردن چیزى از غیر آن بوسیله خصوصیتی که در او است.
سخنان مؤدبانه چیست و ملاک تشخیص آن کدام است؟
آنچه از متون دینی در زمینه‌ی سخنان مؤدبانه می‌توان فهمید، این است که کلام و بیان مؤدبانه دارای ویژگی‌های خاص است؛ اگر سخنی با این اوصاف همراه باشد مؤدبانه خواهد بود و در غیر این صورت نمی‌توان گفت که آن سخن مؤدبانه بوده و یا دارای صفت ادب است. برخی از این اوصاف و ویژگی‌ها عبارتند از: الف همراه بودن با صدق و صراحت قول؛ ب دفاع از حق و حقیقت و پرهیز کامل از باطل؛ ج حفظ شخصیت افراد و احترام مخاطب در شؤون و امور فردی و اجتماعی؛ د عدم تبعیض میان فقرا و اغنیا و دوری از هرگونه مبالغه و زیاده‌روی در مقام سخن گفتن با صاحبان مال و مکنت و نیز تحقیر فقرا و ضعفا، اعم از مستضعفین فرهنگی و اقتصادی؛ ه . کوتاه و مختصر بودن و خالی بودن از زواید و کافی و وافی بودن به مقصود؛ و خالی بودن از هرگونه طعنه و نیش زبان و یا اهانت به دیگران؛ ز امید به وصول ثواب و نتیجه‌ی اخروی؛ ح هماهنگ بودن کلام با عمل و حتی افزونی عمل بر سخن تا جنبه‌ی اثر بخشی آن آشکار گردد. خصوصیات مزبور، عمده‌ترین ویژگی‌هایی هستند که یک گوینده در حال سخن گفتن باید آنها را لحاظ نماید. و ملاک امتیاز سخنان مؤدبانه از غیر آن در توجه داشتن گوینده به همین نکات ظریف است و این امتیاز حاصل نمی‌شود، مگر این که گفتار، مبتنی بر تعقل و اندیشه باشد. درباره‌ی کلام و سخن مؤدبانه، جامع‌ترین و کامل‌ترین پیام، حدیثی است که در وصف پیامبر اکرم(ص) آمده است: گفتارش از همه فصیح‌تر و شیرین‌تر بود. کلمات او کوتاه و جامع و خالی از زواید و وافی به تمام مقصود بود، و چنان بود که گویی اجزای آن، تابع یک‌دیگرند. وقتی سخن می‌گفت بین جملات را فاصله می‌داد تا اگر کسی بخواهد سخنانش را حفظ کند فرصت داشته باشد. جوهره‌ی صدایش بلند و از تمام مردم خوش نغمه‌تر بود... از مراء و مجادله، پرحرفی، سخنان بدون فایده، مداحی بی‌مورد و قطع کلام دیگران پرهیز می‌نمود.[1] البته لازمه‌ی رسیدن به این مقام آن است که انسان در خوراک خویش، دقت و ظرافت بسیاری داشته باشد؛ چنانچه آن عارف وارسته گفته است: یکی از اهم مراقبات این است که انسان واردات و صادرات دهانش را مواظب باشد. آن لقمه نانی را که به دهان می‌گذارد اگر از روی حساب نباشد هرزه‌خوار می‌شود و انسان هرزه‌خوار، هرزه‌گو می‌گردد، آن دهانی که وارداتش آلوده است، صادراتش هم آلوده است.[2] پی نوشتها: [1]. المیزان، ج 6، ص 303. [2]. علامه حسن زاده آملی، مجموعه مقالات، ص 37. منبع: جوانان و پرسش‌های اخلاقی، مصطفی خلیلی، ناشر: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه علمیه(بهار 1381)
آنچه از متون دینی در زمینه‌ی سخنان مؤدبانه می‌توان فهمید، این است که کلام و بیان مؤدبانه دارای ویژگی‌های خاص است؛ اگر سخنی با این اوصاف همراه باشد مؤدبانه خواهد بود و در غیر این صورت نمی‌توان گفت که آن سخن مؤدبانه بوده و یا دارای صفت ادب است. برخی از این اوصاف و ویژگی‌ها عبارتند از: الف همراه بودن با صدق و صراحت قول؛ ب دفاع از حق و حقیقت و پرهیز کامل از باطل؛ ج حفظ شخصیت افراد و احترام مخاطب در شؤون و امور فردی و اجتماعی؛ د عدم تبعیض میان فقرا و اغنیا و دوری از هرگونه مبالغه و زیاده‌روی در مقام سخن گفتن با صاحبان مال و مکنت و نیز تحقیر فقرا و ضعفا، اعم از مستضعفین فرهنگی و اقتصادی؛ ه . کوتاه و مختصر بودن و خالی بودن از زواید و کافی و وافی بودن به مقصود؛ و خالی بودن از هرگونه طعنه و نیش زبان و یا اهانت به دیگران؛ ز امید به وصول ثواب و نتیجه‌ی اخروی؛ ح هماهنگ بودن کلام با عمل و حتی افزونی عمل بر سخن تا جنبه‌ی اثر بخشی آن آشکار گردد. خصوصیات مزبور، عمده‌ترین ویژگی‌هایی هستند که یک گوینده در حال سخن گفتن باید آنها را لحاظ نماید. و ملاک امتیاز سخنان مؤدبانه از غیر آن در توجه داشتن گوینده به همین نکات ظریف است و این امتیاز حاصل نمی‌شود، مگر این که گفتار، مبتنی بر تعقل و اندیشه باشد. درباره‌ی کلام و سخن مؤدبانه، جامع‌ترین و کامل‌ترین پیام، حدیثی است که در وصف پیامبر اکرم(ص) آمده است: گفتارش از همه فصیح‌تر و شیرین‌تر بود. کلمات او کوتاه و جامع و خالی از زواید و وافی به تمام مقصود بود، و چنان بود که گویی اجزای آن، تابع یک‌دیگرند. وقتی سخن می‌گفت بین جملات را فاصله می‌داد تا اگر کسی بخواهد سخنانش را حفظ کند فرصت داشته باشد. جوهره‌ی صدایش بلند و از تمام مردم خوش نغمه‌تر بود... از مراء و مجادله، پرحرفی، سخنان بدون فایده، مداحی بی‌مورد و قطع کلام دیگران پرهیز می‌نمود.[1] البته لازمه‌ی رسیدن به این مقام آن است که انسان در خوراک خویش، دقت و ظرافت بسیاری داشته باشد؛ چنانچه آن عارف وارسته گفته است: یکی از اهم مراقبات این است که انسان واردات و صادرات دهانش را مواظب باشد. آن لقمه نانی را که به دهان می‌گذارد اگر از روی حساب نباشد هرزه‌خوار می‌شود و انسان هرزه‌خوار، هرزه‌گو می‌گردد، آن دهانی که وارداتش آلوده است، صادراتش هم آلوده است.[2] پی نوشتها: [1]. المیزان، ج 6، ص 303. [2]. علامه حسن زاده آملی، مجموعه مقالات، ص 37. منبع: جوانان و پرسش‌های اخلاقی، مصطفی خلیلی، ناشر: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه علمیه(بهار 1381)
پاسخ:
آنچه از متون دینی در زمینه‌ی سخنان مؤدبانه می‌توان فهمید، این است که کلام و بیان مؤدبانه دارای ویژگی‌های خاص است؛ اگر سخنی با این اوصاف همراه باشد مؤدبانه خواهد بود و در غیر این صورت نمی‌توان گفت که آن سخن مؤدبانه بوده و یا دارای صفت ادب است.
برخی از این اوصاف و ویژگی‌ها عبارتند از:
الف همراه بودن با صدق و صراحت قول؛
ب دفاع از حق و حقیقت و پرهیز کامل از باطل؛
ج حفظ شخصیت افراد و احترام مخاطب در شؤون و امور فردی و اجتماعی؛
د عدم تبعیض میان فقرا و اغنیا و دوری از هرگونه مبالغه و زیاده‌روی در مقام سخن گفتن با صاحبان مال و مکنت و نیز تحقیر فقرا و ضعفا، اعم از مستضعفین فرهنگی و اقتصادی؛
ه . کوتاه و مختصر بودن و خالی بودن از زواید و کافی و وافی بودن به مقصود؛
و خالی بودن از هرگونه طعنه و نیش زبان و یا اهانت به دیگران؛
ز امید به وصول ثواب و نتیجه‌ی اخروی؛
ح هماهنگ بودن کلام با عمل و حتی افزونی عمل بر سخن تا جنبه‌ی اثر بخشی آن آشکار گردد.
خصوصیات مزبور، عمده‌ترین ویژگی‌هایی هستند که یک گوینده در حال سخن گفتن باید آنها را لحاظ نماید. و ملاک امتیاز سخنان مؤدبانه از غیر آن در توجه داشتن گوینده به همین نکات ظریف است و این امتیاز حاصل نمی‌شود، مگر این که گفتار، مبتنی بر تعقل و اندیشه باشد. درباره‌ی کلام و سخن مؤدبانه، جامع‌ترین و کامل‌ترین پیام، حدیثی است که در وصف پیامبر اکرم(ص) آمده است:
گفتارش از همه فصیح‌تر و شیرین‌تر بود. کلمات او کوتاه و جامع و خالی از زواید و وافی به تمام مقصود بود، و چنان بود که گویی اجزای آن، تابع یک‌دیگرند. وقتی سخن می‌گفت بین جملات را فاصله می‌داد تا اگر کسی بخواهد سخنانش را حفظ کند فرصت داشته باشد. جوهره‌ی صدایش بلند و از تمام مردم خوش نغمه‌تر بود... از مراء و مجادله، پرحرفی، سخنان بدون فایده، مداحی بی‌مورد و قطع کلام دیگران پرهیز می‌نمود.[1]
البته لازمه‌ی رسیدن به این مقام آن است که انسان در خوراک خویش، دقت و ظرافت بسیاری داشته باشد؛ چنانچه آن عارف وارسته گفته است:
یکی از اهم مراقبات این است که انسان واردات و صادرات دهانش را مواظب باشد. آن لقمه نانی را که به دهان می‌گذارد اگر از روی حساب نباشد هرزه‌خوار می‌شود و انسان هرزه‌خوار، هرزه‌گو می‌گردد، آن دهانی که وارداتش آلوده است، صادراتش هم آلوده است.[2]
پی نوشتها:
[1]. المیزان، ج 6، ص 303.
[2]. علامه حسن زاده آملی، مجموعه مقالات، ص 37.
منبع: جوانان و پرسش‌های اخلاقی، مصطفی خلیلی، ناشر: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه علمیه(بهار 1381)
- [سایر] ملاک در ضرر، تشخیص پزشک است یا تشخیص خود شخص؟
- [سایر] ملاک تشخیص غیبت چیست؟
- [آیت الله مظاهری] ملاک در تشخیص صدق عنوان وسواس چیست؟
- [سایر] معیار دوستی ها چیست و ملاک تشخیص دوستی به خاطر ارزشها چه می باشد؟
- [سایر] چه ملاک و معیاری برای تشخیص نظارت استصوابی از نظارت اطلاعی وجود دارد؟
- [سایر] چه ملاک و معیاری برای تشخیص نظارت استصوابی از نظارت اطلاعی وجود دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] نظر حضرتعالی درباره موسیقی مطرب و غیرمطرب چیست و ملاک تشخیص آن چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] امروزه ملاک اصلی برای تشخیص مجتهد اعلم، برای عامّه مردم چیست؟
- [سایر] ملاک تشخیص "خواب صادق" از "خواب کاذب" چیست؟ دربارة خواب توضیح دهید؟
- [سایر] مرز میان کبر و کرامت نفسانی چیست؟ ملاک تشخیص این دو چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در زکات فطره خوراک شخصی خود انسان ملاک نیست بلکه خوراک معمولی اهل شهر و یا محل ملاک است; بنابراین، کسی که همیشه برنج می خورد می تواند زکات فطره را از گندم بدهد.
- [آیت الله بهجت] زکات شتر، گاو و گوسفند غیر از شرطهایی که گفته شد، دو شرط دیگر دارد: 1 حیوان در تمام سال بیکار باشد، و ملاک تشخیص بیکار بودن نظر مردم و عرف است. 2 در تمام سال از علف بیابان بچرد، پس اگر تمام سال یا مقداری از آن را از علف چیده شده، یا از زراعتی که ملک مالک یا ملک دیگری است بچرد، زکات ندارد. نصاب شتر
- [آیت الله اردبیلی] روزه و سایر عبادات بچّه نابالغی که خوب و بد را تشخیص میدهد صحیح است.
- [آیت الله سبحانی] نوجوان نابالغ که خوب و بد را تشخیص می دهد، اگر اعتکاف کند، اعتکاف او صحیح است.
- [آیت الله بهجت] در موردی که به تشخیص دکتر حمل برای مادر ضرر دارد و ادامه حمل ممکن است منجر به مرگ مادر شود، چنانچه اشکالی در تشخیص دکتر نباشد و تحقیق کامل هم در این جهت شده باشد، سقط جنین قبل از دمیده شدن روح مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که میخواهد قیمت زکات فطره را بپردازد چنانچه قیمتها به حسب زمان و مکان مختلف باشند قیمت همان مکان و زمانی که میخواهد فطره را بپردازد، ملاک می‌باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] انسان می تواند در بین سال هر وقت منفعتی بدستش آید خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس سال شمسی را ملاک شروع قرار دهد مانعی نیست.
- [آیت الله بروجردی] انسان میتواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس، سال شمسی [را ملاک شروع] قرار دهد، مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] ملاک برای (سیّد بودن)، نسبت داشتن با (هاشم بن عبد مناف) جدّ دوم گرامی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از ناحیه پدر می‌باشد؛ پس کسی که فقط مادرش سیّد است میتواند از زکات غیر سیّد استفاده کند.
- [آیت الله اردبیلی] مجتهد و اعلم را از سه راه می‌توان شناخت: اوّل: خود انسان اطمینان کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد و یا از خبر دادن شخص مورد اعتماد و آگاهی، به اعلم بودن او اطمینان یابد. دوم:دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: عدّهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند .