نخست توضیحی در مورد "خواب" و "خواب دیدن" (رؤیا): دانشمندان و روان شناسان جدید در بیان ماهیت خواب و رؤیا، مطالب فراوان و مختلفی را ابراز داشتهاند(ر. ک: گامی فراسوی روانشناسی اسلامی، دکتر حسن محمد شرقاوی، ترجمه دکتر سید محمد باقر حجتی، ص 325، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.) لکن مهمّ آنست که از نظر قرآن کریم، خواب و رؤیا بیش از آن که یک امر جسمانی باشند امری روحانی محسوب میشوند و خواب در واقع یک نوع قبض روح است به فرمان خداوند متعال، میفرماید: "وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّیکُم بِالَّیْل;(انعام،60) او کسی است که (روح) شما را در شب (به هنگام خواب) میگیرد." البته در هنگام خواب، روح یک ارتباط ناقص با بدن دارد و به صورت تام و تمام روح جدا نمیشود و به همین جهت خواب را برادر مرگ تعبیر کردهاند.(ر. ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 19، ص 481، و ج 5، ص 273، دارالکتب الاسلامیة.) به هر جهت قرآن کریم از خواب به عنوان یک نعمت بزرگ الهی به انسان تعبیر میفرماید.(نظر کنید به آیات: (بنأ، 9); (روم، 23).) "رؤیا" به معنی مشاهداتی است که برای روح انسان در زمان خواب حاصل میشود که در قرآن کریم به چند رؤیا از انبیأ الهی و غیر ایشان، اشاره شده است. رؤیا نیز همانند خواب از آیات الهی است که با توجه به روایات ائمه:، فوائد فراوانی بر آن مترتب است، از جمله ایجاد آرامش روانی و به عبارت دیگر بشارت دادن و امید بخشیدن، ارتباط بین انسان و عالم غیب، معرفی زوایای درونی و صفات پنهان روح آدمی و یا زجر و عقاب نسبت به اعمال سوء وی و...(برای آگاهی از روایات این بحث رجوع کنید به: بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی;، ج 61، ص 151 244، مؤسسة الوفأ.) در قرآن کریم، به سه رؤیا از رسول اکرم،(نظر کنید به آیات: انفال، 43; فتح، 27; اسرأ، 60.) و به رؤیایی از حضرت ابراهیمع در مورد ذبح فرزندش اسماعیلع(نظر کنید به آیات: صافات، 102 110.) و به رؤیای حضرت یوسفع، اشاره شده است(نظر کنید به: یوسف، 4 و 5.) همچنین به رؤیایی از پادشاه مصر و یکی از همراهان حضرت یوسفع در زندان، نیز اشاره شده است.(نظر کنید به: یوسف، 36 و 43.) در روایات منقول از پیامبر اکرم و اهل بیت او: نیز در بیان ماهیت رؤیا و منشأ آن به این مطلب اشاره شده است که به هنگام خواب، روح آدمی به عوالم بالا سیر داده میشود; انواع مشاهداتی را که در این سیر، برای روح حاصل میشود، منشأ اقسام رؤیاهای صادق و کاذب میگردند(ر. ک: بحارالانوار، همان، ج 61، ص 158.) در بعضی دیگر از روایات، آمده است که رؤیاها یا منشأ الهی دارند و بشارتی از جانب خداوند متعال هستند و یا ناشی از القائات شیطان و شیاطین میباشند و یا صرفاً حدیث نفس است، یعنی آرزوها و دل مشغولیها و یا بیم و امید و میلهای انسان است که به نمایش درآمدهاند. و از برخی از احادیث نیز میتوان استفاده کرد که "صفات روحی"، و "کردار" و اعمال و "پندار" و افکار و همچنین "اوقات رؤیا" و... در صادق و کاذب بودن رؤیا مؤثر میباشد. متأسفانه گزارش و بررسی احادیث و حتی گزینش آنها، از حوصله و ساختار این نوشتار بیرون است.(رجوع کنید به: میزان الحکمة، محمد محمدی ریشهری، ترجمه حمیدرضا شیخی، ج 4، ص 1930، انتشارات دارالحدیث.) در اینجا فقط به ترجمه یک روایت، که در آن برخی از ملاکهای خواب صادق از کاذب، بیان شده، بسنده میکنیم; ابوبصیر از امام صادقپرسید: آیا خواب راست و دروغ هر دو یک منشأ دارد؟ حضرت فرمودند: "درست است (با این تفاوت که) رؤیای دروغ و خلاف واقع را انسان در آغاز شب که هنگام تسلط (شیاطین) رانده شده و نابکار است میبیند، این گونه رؤیاها تخیلات آدمی است که دروغ و غیر واقعی و بیفایده میباشد. اما رؤیای صادق را بعد از گذشت دو سوم شب که فرشتگان فرود میآیند و آن پیش از سحر است میبیند، این گونه رؤیاها راستند و به خواست خدا تحقق مییابند مگر آن که بیننده خواب جنب یا ناپاک خوابیده باشد و خدای عزّوجّل را چنان که شایسته است، یاد نکرده باشد، در این صورت رؤیا، مختلف و با درنگ و تأخیر تحقق مییابد."( روضه کافی، محمدبن یعقوب کلینی;، ج 8، ص 91، ح 62، دارالکتب الاسلامیة / ر. ک: مرأة العقول، محمد باقر مجلسی;، ج 25، ص 205، دارالکتب الاسلامیه / تفسیر نمونه، همان، ج 9، ص 311 و ج 23، ص 436 / تفسیرالمیزان، علامه طباطبایی;، ج 11، ص 268، اسماعیلیان. ) منبع:سایت انوار طاها
نخست توضیحی در مورد "خواب" و "خواب دیدن" (رؤیا): دانشمندان و روان شناسان جدید در بیان ماهیت خواب و رؤیا، مطالب فراوان و مختلفی را ابراز داشتهاند(ر. ک: گامی فراسوی روانشناسی اسلامی، دکتر حسن محمد شرقاوی، ترجمه دکتر سید محمد باقر حجتی، ص 325، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.) لکن مهمّ آنست که از نظر قرآن کریم، خواب و رؤیا بیش از آن که یک امر جسمانی باشند امری روحانی محسوب میشوند و خواب در واقع یک نوع قبض روح است به فرمان خداوند متعال، میفرماید: "وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّیکُم بِالَّیْل;(انعام،60) او کسی است که (روح) شما را در شب (به هنگام خواب) میگیرد."
البته در هنگام خواب، روح یک ارتباط ناقص با بدن دارد و به صورت تام و تمام روح جدا نمیشود و به همین جهت خواب را برادر مرگ تعبیر کردهاند.(ر. ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 19، ص 481، و ج 5، ص 273، دارالکتب الاسلامیة.) به هر جهت قرآن کریم از خواب به عنوان یک نعمت بزرگ الهی به انسان تعبیر میفرماید.(نظر کنید به آیات: (بنأ، 9); (روم، 23).)
"رؤیا" به معنی مشاهداتی است که برای روح انسان در زمان خواب حاصل میشود که در قرآن کریم به چند رؤیا از انبیأ الهی و غیر ایشان، اشاره شده است. رؤیا نیز همانند خواب از آیات الهی است که با توجه به روایات ائمه:، فوائد فراوانی بر آن مترتب است، از جمله ایجاد آرامش روانی و به عبارت دیگر بشارت دادن و امید بخشیدن، ارتباط بین انسان و عالم غیب، معرفی زوایای درونی و صفات پنهان روح آدمی و یا زجر و عقاب نسبت به اعمال سوء وی و...(برای آگاهی از روایات این بحث رجوع کنید به: بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی;، ج 61، ص 151 244، مؤسسة الوفأ.)
در قرآن کریم، به سه رؤیا از رسول اکرم،(نظر کنید به آیات: انفال، 43; فتح، 27; اسرأ، 60.) و به رؤیایی از حضرت ابراهیمع در مورد ذبح فرزندش اسماعیلع(نظر کنید به آیات: صافات، 102 110.) و به رؤیای حضرت یوسفع، اشاره شده است(نظر کنید به: یوسف، 4 و 5.) همچنین به رؤیایی از پادشاه مصر و یکی از همراهان حضرت یوسفع در زندان، نیز اشاره شده است.(نظر کنید به: یوسف، 36 و 43.) در روایات منقول از پیامبر اکرم و اهل بیت او: نیز در بیان ماهیت رؤیا و منشأ آن به این مطلب اشاره شده است که به هنگام خواب، روح آدمی به عوالم بالا سیر داده میشود; انواع مشاهداتی را که در این سیر، برای روح حاصل میشود، منشأ اقسام رؤیاهای صادق و کاذب میگردند(ر. ک: بحارالانوار، همان، ج 61، ص 158.) در بعضی دیگر از روایات، آمده است که رؤیاها یا منشأ الهی دارند و بشارتی از جانب خداوند متعال هستند و یا ناشی از القائات شیطان و شیاطین میباشند و یا صرفاً حدیث نفس است، یعنی آرزوها و دل مشغولیها و یا بیم و امید و میلهای انسان است که به نمایش درآمدهاند. و از برخی از احادیث نیز میتوان استفاده کرد که "صفات روحی"، و "کردار" و اعمال و "پندار" و افکار و همچنین "اوقات رؤیا" و... در صادق و کاذب بودن رؤیا مؤثر میباشد. متأسفانه گزارش و بررسی احادیث و حتی گزینش آنها، از حوصله و ساختار این نوشتار بیرون است.(رجوع کنید به: میزان الحکمة، محمد محمدی ریشهری، ترجمه حمیدرضا شیخی، ج 4، ص 1930، انتشارات دارالحدیث.) در اینجا فقط به ترجمه یک روایت، که در آن برخی از ملاکهای خواب صادق از کاذب، بیان شده، بسنده میکنیم; ابوبصیر از امام صادقپرسید: آیا خواب راست و دروغ هر دو یک منشأ دارد؟ حضرت فرمودند: "درست است (با این تفاوت که) رؤیای دروغ و خلاف واقع را انسان در آغاز شب که هنگام تسلط (شیاطین) رانده شده و نابکار است میبیند، این گونه رؤیاها تخیلات آدمی است که دروغ و غیر واقعی و بیفایده میباشد. اما رؤیای صادق را بعد از گذشت دو سوم شب که فرشتگان فرود میآیند و آن پیش از سحر است میبیند، این گونه رؤیاها راستند و به خواست خدا تحقق مییابند مگر آن که بیننده خواب جنب یا ناپاک خوابیده باشد و خدای عزّوجّل را چنان که شایسته است، یاد نکرده باشد، در این صورت رؤیا، مختلف و با درنگ و تأخیر تحقق مییابد."( روضه کافی، محمدبن یعقوب کلینی;، ج 8، ص 91، ح 62، دارالکتب الاسلامیة / ر. ک: مرأة العقول، محمد باقر مجلسی;، ج 25، ص 205، دارالکتب الاسلامیه / تفسیر نمونه، همان، ج 9، ص 311 و ج 23، ص 436 / تفسیرالمیزان، علامه طباطبایی;، ج 11، ص 268، اسماعیلیان. )
منبع:سایت انوار طاها
- [سایر] ملاک تشخیص آیات محکمات از متشابهات چیست؟ معنای آیه میزان است یا درک آدمی از مفهوم آیه؟
- [سایر] مفهوم کلی سوره "دخان" چیست؟
- [سایر] مفهوم کلی سوره "فتح" چیست؟
- [سایر] محتوای کلی سوره "رعد" چیست؟
- [سایر] محتوای کلی سوره "شعراء" چیست؟
- [سایر] مفهوم کلی سوره "احزاب" چیست؟
- [سایر] محتوای سوره "الرحمن" چیست؟
- [سایر] مفهوم کلی سوره "احقاف" چیست؟
- [سایر] مفاهیم کلی سوره "ص" چیست؟
- [سایر] مفهوم کلّی سوره "روم" چیست؟
- [آیت الله مظاهری] خوابی را که در آن محتلم شده نباید خواب اوّل حساب کرد بلکه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اوّل حساب میشود.
- [آیت الله نوری همدانی] خوابی را که در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب کرد بلکه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اول حساب می شود .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خوابی را که در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب کرد بلکه اگر از آن خواب بیدار شود، و دوباره بخوابد خواب اول حساب می شود.
- [امام خمینی] خوابی را که در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب کرد، بلکه اگراز آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اول حساب می شود.
- [آیت الله بهجت] خوابی را که در آن محتلم شده خواب اول حساب نمیشود، بلکه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اول حساب میشود.
- [آیت الله خوئی] مراد از خواب اول و دوم و سوم- درصورتی که انسان در خواب محتلم شود- خوابی است که بعد از بیدار شدن بخوابد و اما خوابی که در آن محتلم شده خواب اول حساب نمیشود.
- [آیت الله بهجت] زکات شتر، گاو و گوسفند غیر از شرطهایی که گفته شد، دو شرط دیگر دارد: 1 حیوان در تمام سال بیکار باشد، و ملاک تشخیص بیکار بودن نظر مردم و عرف است. 2 در تمام سال از علف بیابان بچرد، پس اگر تمام سال یا مقداری از آن را از علف چیده شده، یا از زراعتی که ملک مالک یا ملک دیگری است بچرد، زکات ندارد. نصاب شتر
- [آیت الله اردبیلی] خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاک شدن، حکم خواب دوم و سوم جنب را ندارد، بلکه اگر برای بیدار شدن و غسل کردن کوتاهی نکرده باشد، خواب سوم او نیز اشکال ندارد؛ وچنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او صحیح است و در صورتی که کوتاهی کرده باشد، خواب اوّل او نیز اشکال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او باطل است.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان از شخص خواب یا دیوانه ، یا از بچهای که قرآن را تشخیص نمیدهد ، آیه سجده را بشنود یا گوش دهد ، سجده واجب است . ولی اگر از گرامافون یا ضبط صوت بشنود ، سجده واجب نیست ، و همچنین است رادیو اگر بطور نوار ضبط صوت باشد ، ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو آیه سجده را بخواند و انسان بوسیله رادیو گوش دهد ، سجده واجب است .
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر روزه دار در حال بیرون امدن منی از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون امدن ان جلوگیری کند