انسان چه وظایفی در قبال همسایگان دارد؟ لطفاً مختصراً بنویسید؟

انسان موجودی است که فطرتاً تمایل دارد که در اجتماع باشد و برخی از حوائج خود از طریق ارتباط با دیگران مرتفع سازد. و اساساً زندگی بدون ارتباط با جهان پیرامون بسیار سخت و دشوار می باشد.
بدون این ارتباطات نمی تواند نیازهای (مادی و معنوی) خود را ارضاء کند؛ و شاید یکی از مهم ترین ارتباطاتی، که انسان می تواند با هم نوع خود داشته باشد، رابطه همسایه با همسایه است که در شرع مقدس اسلام نیز بر این ارتباط تأکید بسیار زیادی شده است بطوریکه علی علیه السّلام در وصیت نامه خود به امام حسن علیه السّلام می نویسد:
(خدا را، خدا! درباره همسایگان، حقوقشان را رعایت کنید که وصیت پیامبر شماست، همواره به خوش رفتاری با همسایگان سفارش می کرد تا آنجا که گمان بردیم برای آنان ارثی تعیین خواهد کرد.)[1]
و یا در جائی دیگر می فرماید:(متقین کسانی هستند که به همسایگان ضرر و زیان نمی رسانند.)[2]
حقوق برادران ایمانی(از جمله همسایه):
فردی از حضرت صادق علیه السّلام سئوال کرد: حقوق برادران ایمانی چیست؟[3]
حضرت فرمود: برای مؤمن هفت حق واجب است، که اگر کسی یکی از آنها را اداء نکند و ضایع سازد از ولایت و اطاعت خداوند خارج شده و از پروردگار بی بهره خواهد بود.
(معلی) عرض کرد آن هفت حق چیست؟
آن شخص فرمود: اول آنها که از همه آسان تر است این است که آنچه را برای خود می پسندی برای او هم دوست داشته باشد.
دوّم: بپرهیز از اینکه او را به خشم و غضب درآوری و طلب کن رضایتش را و اطاعت کن امرش را(در حدود شرع).
سوّم: او را به جان و مال و زبان و دست و پایت یاری کن.
چهارم: او را به آنچه صلاح اوست راهنما و خبر رسان باش.
پنجم: سیر نباش در حالی که او گرسنه است و با تشنگی او سیراب مباش و با برهنگی او برهنه مباش.
ششم: اگر خادمی داری برای انجام حوائج او بفرستی.
هفتم: قسم او را بپذیری و دعوتش را اجابت نمائی، اگر مریض شود، عیادت کنی، اگر بمیرد تشییع جنازه اش کنی و اگر حاجتی داشته باشد قبل از آنکه اظهار کند بر انجام دادنش پیشی بگیری.
از این فرمایش گهربار بخوبی می توان نتیجه گرفت این حقوق نه تنها در مورد مؤمن صدق می کند بلکه در مورد همسایه نیز صدق می کند. چرا که رسول خدا فرمودند:(همسایه بر سه قسم است: اول همسایه ای که سه حق دارد و آن همسایه ای است که مسلمان و رحم (فامیل و خویش) باشد. دوّم آنکه دو حق دارد و آن همسایه مسلمان است و سوّم همسایه کافر که فقط حق همسایگی دارد.)[4]
حقوق همسایگان:[5]
حداقل حقی که بر هر همسایه ای واجب است این است که آزار و اذیت او به همسایه خود نرسد.
حتی اگر همسایه اش کافر باشد. آزار و اذیت به مؤمن. مخصوصاً اینکه اگر همسایه نیز باشد. به اندازه مذموم و پلید است که امام صادق علیه السّلام فرمودند:(از ما نیست کسی که با همسایه خود بخوبی رفتار نکند.)
و یا رسول خدا فرمودند:(هر کس همسایه خود را آزار رساند خدا بوی بهشت را بر او حرام سازد و جایش دوزخ است و بد جایگاهی است.)
مردی از انصار نزد رسول خدا شرفیاب شده و عرض کردند:
در فلان محله خانه ای خریدم و نزدیکترین همسایه ام کسی است که امیدی به خیرش نیست و از شرش آسودگی ندارم.
رسول خدا: به علی علیه السّلام سلمان، ابوذر، مقداد فرمود تا در مسجد به صدای بلند جار بزنند: هر که همسایه اش از آزار او آسوده نباشد، ایمان ندارد. و سه بار جار زدند. سپس آن حضرت با دست خود به هر چهل باب خانه که در برابرش بودند سمت راست و چپ اشاره فرمود(یعنی تا چهل خانه از چهار طرف همسایه است.)
نکته: نباید همسایه را از دعای خیر فراموش کرد حضرت زهرا سلام الله علیها درباره امام حسن علیه السّلام فرمودند الجار ثمَّ الدار، اول همسایه بعد خودمان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . محمد دشتی، شرح نهج البلاغه، نشر مشرقین، ص 559.
[2] . همان منبع، ص 406.
[3] . گناهان کبیره، شهید دستغیب، ص 157، انتشارات جامعه مدرسین، سال 76.
[4] . گناهان کبیره، شهید دستغیب، ص 306.
[5] . سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، انتشارات جامعه مدرسین قم، سال 76، صص 305، 306.