پی آمدهای روحی و روانی لقمه ی حلال و حرام بر ایمان قلبی و نفاق قلبی چیست؟

خوراک انسان همانند دانه ای است که در زمین کشاورزی به بار می نشیند. اگر حلال و پاکیزه باشد، اثر آن در قلب فرمانده ی بدن آشکار خواهد شد و از همه ی اعضا و جوارح چنین آدمی جز نیکی نخواهد تراوید. در مقابل، الگو آن خوراک، پلید و حرام باشد، قلب را کدر و تیره خواهد کرد.
- پی آمدهای لقمه ی حلال
همان گونه که گفته شد غذا، بر روی جسم و روح انسان اثر می گذارد. اسلام نیز با کنکاش در هر دو موضوع به انسان ها می گوید که غذای طیّب و حلال بخورند. برای نمونه، خداوند فرموده است:
ای مردم! از آن چه در زمین، حلال و پاکیزه است، بخورید و از برنامه های شیطان پیروی نکنید که دشمن آشکاری است.[1]
هم چنین بارها انسان را از خوردن مال حرام باز می دارد، آن جا که می فرماید:
آنان که ربا می خورند، برنخیزند مگر مانند آن که به وسوسه و فریب شیطان، دیوانه و بی خرد شده باشند. اینان چون در مال حرام غوطهورند، می گویند: معامله و ربا فرق ندارد، حال آن که خداوند، داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده است. هر کس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا به او برسد، از این کار حرام دست بردارد، خدا از گذشته ی او درمی گذرد و فرجام کارش با خدا است و کسانی که از این کار زشت خود دست نکشند، اهل جهنم اند و در آن جا جاوید خواهند ماند.[2]
1. رشد معنوی انسان ها
قرآن مجید در سوره ی قصص، هنگام بیان داستان کودکی موسی(علیه السلام)می فرماید:
ما از پیش، شیر همه ی زنان شیرده را بر او حرام کرده بودیم. خواهرش گفت: آیا می خواهید شما را به خاندانی راهنمایی کنم که سرپرست این کودک باشند; خانواده ای که خیرخواه این کودکند؟[3]
این آیه ی کریمه در ظاهر می گوید ما شیر زنان شیرده را بر موسی(علیه السلام) حرام کردیم تا بدین وسیله او را به مادرش برگردانیم. پیام باطنی این آیه، آن است که اگر قرار است موسی(علیه السلام) در آینده، صاحب ید بیضا شود، بساط فرعون و فرعونیان را برچیند و در کوه طور با خدای خود سخن گوید، باید از همان آغاز، لقمه ی حلال بخورد.
2. نورانی شدن قلب
لقمه ی حلال، درون انسان را نورانی می کند و در پرتو این نور، وی به کارهای خیر روی می آورد و همین مسأله به خوشبختی او در دنیا و آخرت می انجامد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در این باره فرموده است:
هر کس از دست رنج خود و مال حلال بخورد، خداوند درهای بهشت را به رویش می گشاید تا از هر دری که می خواهد، وارد شود و در شمار پیامبران خواهد بود و مزدی هم پای ایشان خواهد گرفت.[4]
3. استغفار فرشتگان
کسانی که مال حلال می خورند، از استغفار فرشگان آسمانی برخوردار خواهند شد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)فرموده است:
کسی که غذای حلالی بخورد، فرشته ای بالای سرش می ایستد و برایش استغفار می کند تا آن گاه که وی از خوردن غذا فارغ شود.[5]
- پی آمدهای لقمه ی حرام
پیش از پرداختن به روایات اسلامی، شایسته است اشعاری را در بیان پی آمدهای شوم غذای حرام بیاوریم. شیخ بهایی(رحمهم الله)می فرماید:
لقمه نانی که باشد شبهه ناک
در حریم کعبه ی ابراهیم پاک
گر به دست خود فشاندی تخم او
ور به گاو چرخ کردی شخم او
ور مه نو در حصادش داس کرد
ور ز سنگ کعبه اش دستاس کرد
ور به آب زمزمش کردی عجین
مریم آیین، پیکری از حور عین
ور بُدی از شاخ طوبی آتشش
ور شدی روح القدس هیزم کشش
ور تنور نوح بندد مریمش
ور دم عیسی بود آتش دمش
ور تو برخوانی هزاران بسمله
بر سر آن لقمه ی پر ولوله
عاقبت خاصیّتش ظاهر شود
نفس از آن لقمه تو را قاهر شود
در ره طاعت، تو را بی جان کند
خانه ی دین تو را ویران کند
درد دینت گر بود ای مرد راه!
چاره ی خود کن که شد دینت تباه[6]
1. حرام خواری، برکت زندگی را از بین می برد.
2. انسان را از نعمت راز و نیاز با خدا محروم می کند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:
عبادت کردن هم زمان با حرام خواری همانند بنا کردن ساختمان در شن زار است.[7]
این سخن بدان معناست که ساختمانی که شالوده ی محکمی ندارد، به زودی خراب می شود و صاحبش از آن بی بهره می ماند. به همین ترتیب، عبادت کسی که از حرام پرهیز نمی کند، بی فایده خواهد بود.
3. دعای فرد حرام خوار مستجاب نمی شود. یکی از دلایل اصلی پذیرفته نشدن دعا، لقمه ی حرام است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:
کسی که یک لقمه ی حرام بخورد، تا چهل شبانه روز، نمازش پذیرفته نمی شود و دعایش مستجاب نمی گردد.[8]
4. یکی دیگر از پی آمدهای مهم لقمه ی حرام، سنگ دلی و سیاهی قلب است، به گونه ای که دیگر هیچ پند و اندرزی در او اثر نمی کند و سخت ترین رنج های دیگران، دل او را به درد نمی آورد. در تاریخ عاشورا می خوانیم که امام حسین(علیه السلام) به لشکر عمر سعد فرمود:
شکم هایتان از حرام پر شده و بر دل هایتان مهر خورده است. دیگر حق را نمی پذیرید و به آن گوش نمی دهید.[9]
این نکته ی تاریخی گویای آن است که لقمه ی حرام، قلب را تیره و تار می کند. در این حالت، فرد از پذیرش حق و تسلیم شدن در برابر آن خودداری می کند و از هیچ جنایتی روی گردان نیست.
5. یکی از عوامل مهم در پیدایش گناهان، لقمه ی حرام است که با از بین بردن نورانیت دل، انسان را در روی آوردن به بزه کاری، گستاخ می سازد. اگر ناهنجاری های اجتماعی در جامعه وجود دارد، ریشه های آن به لقمه های نامشروع برمی گردد.[10]
پی نوشتها:
[1]. بقره، 168.
[2]. بقره، 275.
[3]. قصص، 12.
[4]. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 23، ص 6.
[5]. سفینة البحار، عباس قمی، تهران، انتشارات فراهانی، ج 10، ص 298.
[6]. برگرفته از: کفایة الواعظین، ابی الفضل الحسینی، قم، کتاب فروشی مصطفوی، ج 1، ص 51.
[7]. سفینة البحار، ج 1، ص 299.
[8]. همان، ص 24.
[9]. نفس المهموم، عباس قمی، قم، مکتبة بصیرتی، ص 245.
[10]- برای آگاهی بیشتر ر.ک: گناهان کبیره، سید عبدالحسین دستغیب، ج 1; گناه و ناهنجاری; عوامل و زمینه های آن، سید مجتبی حسنی; گناه شناسی، محسن قرائتی; تربیت فرزند از دیدگاه اسلام، حسین مظاهری.