اسلام برای واگذاری مدیریّت ها به افراد، چه اصلی را مورد تأکید قرار داده است؟

در اسلام روی مسألة (انتخاب اصلح) تأکید شده است چنانکه، درتاریخ زندگی پیغمبر اسلام آمده است که او از میان تمام مسلمانان، جوان بیست و چند ساله‌ای را به نام (عتّاب بن اسید) برای فرمانداری (مکّه) برگزید و فرمانی به نام وی صادر کرد، و چون انتخاب این جوان با توجّه به کمی تجربیّات او، درمیان اصحاب و یاران سؤال انگیز بود و کمتر موردی در گزینشهای پیامبر (ص) شبیه آن پیدا می‌شد که برای مرکز بسیار حسّاسی همچون مکّه فرد بسیار جوانی را انتخاب کند، با یک جمله به تمام سؤالاتی که در اذهان مطرح بود پاسخ داد، رو به سوی (عتّاب) کرده فرمود:
(یا عَتّابُ تَدْری عَلی مَنِ اسْتَعْمَلْتَکَ؟ اسْتَعْمَلْتُکَ عَلَی أَهْلِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَلَوْ أَعْلَمُ لَهُمْ خَیْراً مِنْکَ اسْتَعْمَلْتُهُ عَلَیْهِمْ(1) ای عتاب آیا می‌دانی تو را برای چه به این مقام برگزیدم؟ و بر کدام قوم فرمانروا کردم؟ تو را فرماندار (اهل الله) عزوجل (اهل حرم و ساکنان مکه) نمودم و اگر درمیان مسلمانان کسی را برای این مقام (شایسته‌تر) از تو می‌یافتم، این کار را به او می‌سپردم).
باز در همین زمینه، پیامبر اسلام (ص) به صورت یک دستور کلی می‌فرماید: (مَنْ وَلَّی مِنْ أَمْرِ الْمُسْلِمینَ شَیْئاً فَوَلّی رَجُلًا وَ هُوَ یَجِدَ مَنْ هُوَ أَصْلَحُ لِلْمُسْلِمینَ مِنْهُ فَقَدْ خانَ اللهَ وَ رَسُولَهُ کسی که چیزی از امور مسلمین را بر عهده گیرد، سپس فردی را عهده دار کار مهمّی کند، در حالی که فرد اصلح از او را می‌یابد، خیانت به خدا و رسول او کرده است).
و نیز در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است: (مَنْ قَلَّدَ رَجُلًا عَلَی عِصابَهٍ وَ هُوَ یَجِدَ فی تِلْکَ الْعِصابَهِ أَرْضی مِنْهُ فَقَدْ خانَ اللهَ وَ خانَ رَسُوَلَهُ وَ خانَ الْمُؤْمِنینَ(2) کسی که کار گروهی را بر عهده کسی بگذارد که درمیان آن گروه فردی از او شایسته‌تر پیدا می‌شود، خیانت به خدا و رسول خدا و مؤمنین کرده است).
بنابراین، اصل اساسی در تقسیم پستها در حکومت اسلامی و سپردن مدیریّتها و فرماندهی به افراد، همان اصل گزینش شایسته‌ترین افراد است. و انحراف از این خط، خیانتی است به خدا و پیامبر و همة جامعة اسلامی.
در حدیثی از رسول خدا (ص) یکی از نشانه‌های قیام قیامت و نابودی جامعة بشریّت (سپردن کارها به نااهل) شمرده شده است پیغمبر اکرم (ص) می‌فرماید: (اذا ضُیِّعَتْ الْامانَهُ انْتَظِرِ السّاعَهَ قیلَ یا رَسُولَ اللهِ وَ ما أَضاعَتْها؟ قالَ اذا أَسَدِیَ الْامْرُ الی غَیْرِ أَهْلِهِ فَاْنَتَظِرِ السّاعَهَ(3) هنگامی که امانت ضایع گردد منتظر پایان جهان باش عرض کردند ای رسول خدا منظور از ضایع کردن امانت چیست؟ فرمود هنگامی که کارها به دست غیر اهلش سپرده شود، منتظر پایان جهان باش).
پی‌نوشت‌
(1)) اسدالغابه، 3/ 385)
(2)) السّیاسة الشرعیه/ 716)
(3)) السّیاسة الشرعیه/ 11)
مدیریت و فرماندهی در اسلام، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی