گزیده ای از روایات در شأن و عظمت عید و نوروز بیان نمایید.

1- به امام علی(علیه السلام) هدیه نوروزی عطا شد، حضرت فرمودند: این (هدیه) چیست؟
گفتند: یا امیرالمومنین(هدیه) روز نوروز است پس امام علی(علیه السلام) فرمودند: (هر روز را برای ما نوروز بسازید). [1]
2- محمد بن سیرین می گوید: به حضرت علی(علیه السلام) هدیه نوروزی عطا شد، فرمودند: (هر روز را روز پیروزی قرار دهید).
ابو اسامه می گوید: (علی) اکراه داشت از این که بگوید: (هر روزی) نوروز است). [2]
3- اسماعیل بن حماد بن ابی حنیفه گفت: من اسماعیل پسر حماد پسر ابی حنیفه پسر نعمان پسر مرزبان از فرزندان آزاده فارس هستم. خدا اصلا ما را بنده قرار نداده است، جدم در سال هشتاد متولد شد، و او را پیش علی بن ابی طالب(علیهماالسلام) بردند در حالی که او کوچک بود، پس حضرت علی(علیه السلام) برای جدم دعا کردند که خداوند به او و به ذریه اش برکت بدهد و ما امیدواریم از جانب خدا که این دعا در حق ما به خاطر علی مستجاب شده باشد.
اسماعیل بن حماد گفت: نعمان بن مرزبان، آن همان کسی است که فالوذج را در روز نوروز به حضرت علی(علیه السلام) هدیه داد، پس امام علی(علیه السلام) فرمودند: هر روزی نوروز ماست). [3]
4- نیز نقل شده است که به حضرت علی(علیه السلام) پالوده هدیه دادند، فرمودند:
به چه مناسبت است؟ گفتند: به مناسبت روز نوروز، فرمودند: اگر قدر بدانید پس هر روزی نوروز است). [4]
روایات دیگری هم در این خصوص داریم که نشان می دهد در آن زمان بسیاری از مردم به خدمت امام علی(علیه السلام) هدیه نوروزی می برده اند و آن حضرت قبول می فرمودند.
هدیه ها غالبا عبارت بودند از شکر، پالوده، سمنو و گاه لباسهای گرانبهای زرباف که در ظرفهایی از نقره می گذاشتند و به خدمت آن حضرت می بردند.
5- معلی بن خنیس از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که فرمودند:
همانا نوروز، همان روزی است که پیامبراکرم(صلی الله غلیه و آله و سلم) برای حضرت علی(علیه السلام) در غدیر خم از مردم عهد گرفت پس مردم اقرار کردند به ولایت پس خوشا به حال کسی که به عهد خود ثابت قدم ماند و وای به حال کسی که آن را شکست.
و آن همان روزی است که رسول خدا (صلی الله غلیه و آله و سلم)، حضرت علی(علیه السلام) را به سوی وادی جن روانه کرد پس از آنها عهد و پیمان گرفت.
و آن همان روزی است که امام علی(علیه السلام) در آن روز بر اهل نهروان غالب شد و ذوالثدیه را کشت.
و آن همان روزی است که قائم ما اهل بیت و صاحب امر ظاهر خواهد شد و خداوند او را به دجال غلبه می دهد، پس آن حضرت دجال را بر کناسه کوفه به دار می کشد. و هیچ نوروزی نیست مگر آن که ما در آن انتظار فرج را داریم، برای این که نوروز از ایام ماست، ایرانیان آن را حفظ کرده اند، و شما(عرب ها) آن را ضایع کرده‌اید.
پس پیامبری از پیامبران بنی اسرائیل از خداوند خواست که زنده کند قومی را که از ترس مرگ از خانه هایشان بیرون رفتند و آنها هزاران نفر بودند و خداوند همه آنها را بمیراند.
پس خداوند به آن پیامبر وحی کرد که در گورهای آنها آب بریزید، پس ریختن آب به آنها در همین روز بود پس زنده شدند و حال این که سی هزار نفر بودند پس آب ریختن در روز نوروز سنت قدیمی گردید، اما هیچ کس علت آن را نمی داند مگر راسخان در علم و آن اولین روز از سال ایرانیان است. [5]
این حدیث و حدیث بعدی که معلی از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است، در چند کتاب روائی و فقهی آمده است که در آنها اختلافاتی دیده می شود ما در میان این چند کتاب به کتاب (المهذب البارع) اعتماد کردیم و حدیث را از آنجا نقل کردیم به چند علت که بعد در بحث سندی احادیث بیان می شود و مرحوم مجلسی در بحار این دو حدیث را به یک سند متصلا نقل کرده است.
معلی گفت: امام صادق(علیه السلام) این حدیث را به من املإ کرد و من از املإ امام نوشتم.
6- و همچنین روایت شده از معلی گفت: وارد شدم بر امام صادق(علیه السلام) در بامداد روز نوروز پس امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
ای معلی آیا این روز را می‌شناسی؟
گفتم: نه. و لی روزیست که ایرانیان از آن تجلیل می کنند و در آن به همدیگر تبریک گفته و دعای خیر می کنند.
حضرت فرمودند: این چنین نیست قسم به خانه کهن(کعبه) که در دل (شهر) مکه است نیست این روز مگر برای یک امر قدیمی که آن را برای تو تفسیر می کنم. تا این که از آن مطلع شو.
پس گفتم: اگر این علمی را که نزد شما را فرا گیرم برای من دوست داشتنی تر است از این که تا ابد زندگی کنم، و خداوند دشمنان شما را نابود کند.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: ای معلی روز نوروز همان روزیست که خداوند در آن از بندگانش عهد گرفت که او را عبادت کنند و هیچ چیزی را شریک او ندانند و این که به رسولان و انبیإ و اولیایش ایمان بیاورند و آن اولین روزیست که خورشید در آن طلوع کرده، و بادهای باردار کننده در آن وزیده است و گلها و شکوفه های زمین آفریده شده است. و آن روزیست که کشتی نوح(علیه السلام) به کوه جودی قرار گرفته. و آن روزی است که در آن قومی که از ترس مرگ از خانه های خود خارج شدند و آنها هزارها نفر بودند پس خداوند آنها را میراند و سپس آنها را در این روز زنده کرد. و آن روزیست که جبرئیل بر پیامبراکرم(صلی الله غلیه و آله و سلم) نازل گردید.
و آن همان روزیست که ابراهیم(علیه السلام) بتهای قوم خود را شکست. و آن همان روزیست که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرالمومنین علی(علیه السلام) را بر دوش خود سوار کرد تا بتهای قریش را از بالای خانه خدا به پائین انداخت و آنها را خرد کرد. [6]
7- معلی بن خنیس از آقا امام صادق(علیه السلام) درباره نوروز روایت کرد که ایشان فرمودند:
هر وقت نوروز شد، پس غسل کن، و پاکیزه ترین لباسهایت را بپوش و خوش بو کن خود را با بهترین عطرهایت.
و آن روز را روزه بدار.
پس زمانی که نافله های (نمازهای ظهر و عصر) و خود نمازهای ظهر و عصر را خواندید پس بعد از اینها چهار رکعت نماز بخوان (به این نحو:) در اول هر چهار رکعت سوره فاتحه الکتاب بخوان و ده بار سوره (انا إنزلناه فی لیله القدر) و در رکعت دوم فاتحه الکتاب و بعد ده مرتبه (قل یا ایها الکافرون) و در رکعت سوم فاتحه الکتاب و بعد ده مرتبه (قل هو الله إحد) و در رکعت چهارم فاتحه الکتاب و بعد ده مرتبه سوره (ناس و خلق) را بخوان.
و بعد از خواندن این چهار رکعت (که به رو رکعت باید خوانده شود) سحده شکر کن و در سجده دعا کنه(برا یخودت) که گناه پنجاه سال تو آمرزیده شود. [7]
8- روایت شده از پیامبراکرم(صلی الله غلیه و آله و سلم) که فرمودند: برای علی(علیه السلام) هفده اسم است.
پس ابن عباس گفت: یا رسول الله به ما خبر بده که آن اسمإ چه هستند؟
پس پیامبراکرم(صلی الله غلیه و آله و سلم) فرمودند: اسم او نزد عرب (علی) و نزد مادرش (حیدره) و در تورات (الیا) و در انجیل (بریا) و در زبور (قریا) و نزد روم (بظرسیا) و نزد فرس (نیروز) و نزد عجم (شمیا) و نزد دیلم (فریقیا) و نزد کرور (شیعیا) و نزد زنج (حیم) و نزد حبشه (تبیر) و نزد ترک (حمیرا) و نزد ارمن (کرکر) و نزد مومنین (سحاب) و نزد کافرین (مرگ سرخ) و نزد مسلمین (وعد) و نزد منافقین (وعید) و نزد من (طاهر مطهر) است و اوست جنب خدا و نقس خدا و دست راست خدای عزوجل. بعد پیامبراکرم(صلی الله غلیه و آله و سلم) به این دو آیه شریفه استشهاد کرد قول خداوند:
(خداوند شما را از نفس خود بیم می دهد) و قول خداوند: (بل دستان او بازند، هر جور که بخواهد ، انفاق می کند). [8]
شرح و توضیح مراد احادیث
در واقع ائمه اطهار(علیهم السلام) نوروز را به روزی که خداوند در آن معبود و مسجود شده و دین و امر خداوند در آن ظاهر و غالب شده، تفسیر کرده‌اند.
و این معنا از احادیثی که از امیرالمومنین علی(علیه السلام) روایت شده است، کاملا به دست می‌آید چنانکه آن حضرت فرمودند: (هر روز ما نوروز است). [9] چون پیداست که ائمه اطهار(علیهم السلام) همواره به طاعت و پرستش خداوند مشغولند.
و یا در حدیثی دیگر فرمودند: (هر چیزی را برای ما اختیار کنید که در این صورت هر روزتان نوروز است). [10] و یا در حدیثی دیگر فرمودند: (اگر قدر بدانید هر روزی نوروز است). [11] یعنی اگر معصیت خداوند نکنید و قدر عمر خود را بدانید و هر روزی پیشرفتی داشته باشید، آن روزتان نو و تازه است و الا اگر پیشرفت نداشته باشید و درجا بزنید پیداست که این روز همان روز گذشته می شود و در این صورت نه نوروز بلکه کهنه روز خواهد بود.
و چنانکه در حدیث آمده است که (هرکس دو روزش باهم مساوی باشد،زیان کرده است). [12]
و بالاخره کلام گهربار حضرت علی(علیه السلام) که فرمودند: (هر روزی که در آن معصیت نکنید، آن روز عید است). [13] در مورد نوروز هم همین حکم صادق است.
بنابراین از دیدگاه ائمه اطهار(علیهم السلام) هر روزی که در آن معصیت خداوند نشود و بلکه در آن روز امر دین خداوند ظهور و تبلور داشته باشد آن روز نوروز است و اگر روز ظهور مهدی(علیه السلام) نوروز نامیده می شود، به خاطر پیروزی کامل دین و امر خداوند بر شرک و نفاق می باشد و به همین خاطر روزی تازه و نو نامیده می شود چون دنیا روزی تازه را شروع می کند و در تمام این امور که در حدیث ذکر شده، اگر نوروز نامیده می شود به خاطر این است که دنیا با این اتفاقات مهم روزی جدید و تازه را آغاز می کند و به همین اعتبار 22 بهمن 57 را هم باید نوروز بنامیم.
بنابراین به این نتیجه می رسیم که نوروز در احادیث، یک روز خاصی از سال نمی باشد پس احادیث نمی توان برای اثبات مدعای خود تمسک بجوییم چه مدعای ما نوروز معروف و مشهور در موقعی خاص از سال است.
پی نوشتها:
[1]. (و اتی علی (علیه السلام) بهدیه النیروز، فقال: ما هذا؟ قالوا: یا امیرالمومنین الیوم النیروز، فقال: اصنعوا لنا کل یوم نیروزا) (من لا یحضره الفقیه: ج‌3، ص 300).
[2]. (اخبرنا ابوعبدالله الحافظ، ثنا ابوالعباس محمد بن یعقوب، ثنا الحسن بن علی بن عفان ثنا ابو اسامه عن حماد بن زید، عن هشام عن محمد بن سیرین قال: اتی علی(رضی الله عنه) بهدیه النیروز، فقال: ما هذه؟ قالوا: یا امیرالمومنین هذا یوم النیروز. قال: فاصنعوا کل یوم فیروز) قال ابو اسامه کره إن یقول نیروز) (سنن بیهقی: ج‌1، ص 234).
توضیح : این که ابو اسامه می گوید: علی اکراه داشت از این که بگوید (نیروز است) برداشت نادرستی است چون ابواسامه در محضر علی نبوده تا بگوئیم از چهره و یا کفیت کلام آن حضرت این مطلب را فهمیده است چون او این حدیث را به سه واسطه نقل می کند بلکه علی می خواسته بگوید: (پیروزید) اما چون حرف (پ) در کلام فصیح عرب به کار نمی رود، لذا تعبیر به (فیروز) نمودند.
[3]. قال اسماعیل بن حماد بن ابی حنیفه انا اسماعیل بن حماد بن ابی حنیفه بن النعمان بن المرزبان من ابنإ فارس الاحرار و الله ما وقع علینا رق قط، ولد جدی سنه ثمانین(نسخه ای که نگارنده دیده، (ثمانین) می باشد. ولی احتمال هست که در اصل (ثلاثین) باشد؛ زیرا اگر ثمانین باشد با دوران زندگانی امیرالمومنین(علیه السلام) سازگار نیست) و ذهب به الی علی بن ابی طالب و هو صغیر فدعا له بالبرکه فیه و فی ذریته و نحن نرجو من الله إن یکون قد استجاب لعلی. قال : و النعمان بن المرزبان هو الذی اهدی الی علی بن ابی طالب الفالوذج فی یوم النیروز، فقال علی (نوروزنا کل یوم). (الانساب: ج‌2، ص 37).
[4]. دعائم الاسلام: ج‌2، ص 326.
[5]. حدثنی المولی السید المرتضی العلامه بهإ الدین علی بن عبدالحمید الساریه باسناده الی المعلی بن خنیس عن الصادق ان یوم الینروز هو الیوم الذی اخذ فیه النبی لامیرالمومنین علی العهد بغدیر خم فاقروا فیه بالولایه فطوبی لمن ثبت علیها و الویل لمن نکثها و هو الیوم الذی وجه فیه رسول الله علیا الی وادی الجن فإخذ علیهم العهود و المواثیق. و هو الیوم الذی ظفر فیه بإهل النهروان و قتل ذا الثدیه. و هو الیوم الذی یظهر فیه قائمنا إهل البیت و ولاه الامر، و یظفره الله تعالی بالدجال فیصلبه علی کناسه الکوفه. و ما من نیروز الا و نحن نتوقع فیه الفرج لانه من ایامنا حفظه الفرس و ضیعتموه ثم ان نبیا من انبیإ بنی اسرائیل سإل ربه إن یحیی القوم الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فإماتهم الله فإوحی الیه ان صب علیهم المإ فی مضاجعهم، فصب علیهم المإ فی هذا الیوم فعاشوا و هم ثلاثون الفا. فصار صب المإ فی یوم النیروز سنه ماضیه لا یعرف سببها الا الراسخون فی العلم و هو اول یوم من سنه الفرس قال المعلی و املی علی ذلک و کتبته من املائه. و عنه انه اهدی الیه فالوذج فقال: ما هذا؟ قالوا: یوم نیروز قال: فنیروزا ان قدرتم کل یوم یعنی تمادوا و تواصلوا فی الله. (عوالی اللئالی: ج‌3، ص 41 - المهذب البارع، بحارالانوار: ج‌56، ص 116 - وسائل الشیعه: ج‌5، ص 288).
[6]. و روی عن المعلی ایضا قال: دخلت علی ابی عبدالله علیه السلام فی صبیحه یوم النیروز، فقال: یا معلی اتعرف هذا الیوم؟ قلت لا. و لکنه یوم یعظمه العجم و تتبارک فیه قال: کلا، و البیت العتیق الذی ببطن مکه، ما هذا الیوم الا لامر قدیم، افسره لک حتی تعلمه. فقلت: لعلمی هذا من عندک احب الی من إن اعیش ابدا. و یهلک الله اعدائکم. قال: یا معلی یوم النیروز، و هو الیوم الذی اخذ الله فیه میثاق العباد إن یعبدوه و لا یشرکوا به شیئا و ان یدینوا فیه برسله و حججه و اولیائه، و هو اول یوم طلعت فیه الشمس و هبت فیه الریاح اللواقح، و خلقت فیه زهره الارض، و هو الیوم الذی استوت فیه سفینه نوح علی الجودی. و هو الیوم الذی احیا الله فیه القوم الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیاهم. و هو الیوم الذی هبط فیه جبرئیل علی النبی و هو الیوم الذی کسر فیه ابراهیم اصنام قومه. و هو الیوم الذی حمل فیه رسول الله امیرالمومنین علی علیه السلام علی منکبیه حتی رمی اصنام قریش من فوق بیت الحرام فهشمها. (مدرک قبل).
[7]. عن المعلی بن خنیس عن مولانا الصادق(علیه السلام) فی یوم النیروز قال: اذا کان یوم النیروز فاغتسل و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک، و تکون ذلک الیوم صائما. فاذا صلیت النوافل و الظهر و العصر فصل بعد ذلک إربع رکعات، تقرإ فی اول کل رکعه فاتحه الکتاب و عشر مرات (انا انزلناه فی لیله القدر) و فی الثانیه فاتحه الکتاب و عشر مرات (قل یا ایها الکافرون) و الثالثه فاتحه الکتاب و عشر مرات (قل و الله احد) و فی الرابعه فاتحه الکتاب و عشر مرات المعوذتین و تسجد بعد فراغک من الرکعات سجده، الشکر و تدعوا فیها یغفر لک ذنوب خمسین سنه. (مصباح المتهجد ص 591، وسائل ج‌5، ص 288).
[8]. قد روی عن النبی(ص) انه قال: لعلی(علیه السلام) سبعه عشر اسما فقال ابن عباس اخبرنا ما هی یا رسول الله؟ فقال: اسمه عند العرب علی و عند امه حیدره و فی التوراه الیا و فی الانجیل بریا و فی الزبور قریا و عند الروم بظرسیا و عند الفرس نیروز و عند العجم شمیا و عند الدیلم فریقیا و عند الکرور شیعیا و عند الزنج حیم و عند الحبشه تبیر و عند الترک حمیرا و عند الارمن کرکر و عند المومنین السحاب و عند الکافرین الموت الاحمر و عند المسلمین وعد و عند المنافقین وعید و عندی طاهر مطهر و هو جنب الله و نفس الله و یمین الله عزوجل قوله (و یحذرکم الله نفسه) و قوله: (بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشإ) (الفضائل تإلیف شاذان بن جبرئیل قمی، ص 175).
[9]. الفقیه: ج‌2، ص 300 ح 4074 قال(علیه السلام) : (نیروزنا کل یوم).
[10]. همان.
[11]. همان.
[12]. بحارالانوار: ج‌71، ص 173 ح 5، باب 64.
[13]. بحار: ج‌91، ص 136، ح 5، باب 5.