http://rasekhoon.net

شبهه: حدیث کساء از نظر سند مخدوش است و بیانگر فضیلتی هم نیست.
در ابتدای بحث لازم است به نکات زیر دقت شود؛ در موضوع این که پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله کساء (عباء یا جامه‌ای که آن وقت معمول بوده) بر خود و چهار نفس مقدس (حضرت علی علیه السلام ، حضرت زهرا سلام الله علیها ‌ ، امام حسن و امام حسین علیهم السلام ) پوشاند؛ هنگام نزول آیه شریفه به دو مضمون وارد شده است: 1. اینکه جبرئیل همان وقت آیه‌ را نازل می‌کند: ( إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً )؛[1] نازل شد در خانه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و یا در بعضی روایات در خانه ام سلمه بوده است. 2. پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله کساء را روی خود و چهار نفس مقدس پوشاند و آیه شریفه تطهیر را تلاوت فرموده و طبق مدارک و روایات وارده چه در مجامع اهل تسنن و چه در کتب اهل شیعه پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله مکرراً این آیه را به مدت چند روز بردر خانه حضرت زهرا سلام الله علیها آمده و تلاوت فرموده است. حاکم در کتاب خود (مستدرک علی الصحیحین) چنین گفته است: حدثّنی ابوالحسن اسماعیل بن محمد بن الفضل... عن اسماعیل بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب، عن ابیه قالَ: لمّا نظرَ رسولُ الله صلّی الله علیه و آله و سلّم الیّ الرحمه هابطه قالَ: اُدعوُ الی اُدعُوا لی فقالت صفّیه: من یا رسول الله؟ قالَ اهلُ بیتی علیّاً و فاطمه و الحسنَ و الحُسینَ، فجیءَ بهِم فالقی علیهمُ النّبیُ صلّی الله علیه و آله و سلّم کساءه ثمَّ رفعَ یدیهِ ثم قالَ: اللّهمّ هولاء آلی فصّل علی محمدٍ و علی آل محمد، و انزلَ الله عزّوجلّ (انما یریدُ الله لیذهبَ عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا... قال: هذا حدیث صحیح؛[2] حاکم گوید از عبدالله فرزند جعفر بن ابیطالب علیه السلام نقل می‌کند که گفت: هنگامی که رسول خدا صلّی الله علیه و آله مشاهده فرمود رحمت خداوندگاری در حال فرود آمدن است، فرمود: به سوی من بخوانید! (صفیه) گفت: چه کسی را ای رسول خدا، فرمود: اهل بیت من علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را فراخوانید. آن گاه که ایشان آمدند پیامبر اکرم (کساء) خویش را بر آنها افکند و سپس دستهای مبارک خویش را بلند کرد و فرمود: خداوندا اینان آل منند پس برمحمد و آلش درود فرست، ‌خداوند متعال هم این آیه را فرو فرستاد (انّما یرید الله لیذهب ... و یطهّرکم تطهیراً)، حاکم، سند این حدیث را صحیح دانسته است. حدیث کساء در روایت عایشه مسلم در صحیح خود چنین می‌گوید: حدثّنا ابوبکر بنُ أبی شیبه محمد بن عبدالله قالت: قالَتْ عائشه: خرجَ النبیُّ غداه و علیهِ فرطٌ مُرحّلٌ،[3] من شعر اسودَ. فجاءَ الحسن بن علیٍّ فادخلهُ ثمّ جاء الحسین فدخل معهُ ثُم جاءتْ فاطمه فأدخَلها، ثم جاء علیُّ فأدخلهُ، ثم قال: انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیتِ و یطهّرکم تطهیراً؛ [4] مسلم گوید: از عایشه، روزی رسول خدا صلّی الله علیه و آله بیرون آمد و عبایی نقشدار که از موی سیاه بافته شده بود بر دوش داشت. ابتدا حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام آمد و او را به زیر عبا جای داد، پس از او حسین آمد، ‌او را هم به زیر عبا جای داد، پس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد علی آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا، جای داد و پس فرمود: (انّما یرید الله لیذهب عنکُم الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً)؛ این روایت در سنن کبری، بیهقی،[5] و تفسیر طبری، ج 22، ص 5، و ابن کثیر در تفسیرش، ج 3، ص 485 و سیوطی در الدر المنثور، ج 5، ص 198 199 آورده‌اند. حدیث کساء در روایت ام سلمه بیهقی در کتاب سنن خود می‌گوید: اَخبرنا ابوعبدالله الحافظ غیرمره... عن امّ سلمه قالَتْ: فی بیتی اُنزلتْ (انّما یریدُ الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً) قالت؛ فأرسلَ رسول الله صلّی الله علیه و آله الی فاطمه و علیّ و الحسن و الحسین فقال: هؤلاء اهل بیتی و فی حدیث القاضی و اسّلمی: (هؤلاءِ اهلی) قالت: ‌فقلتُ: یا رسول الله أما اَنَا من اهلِ الیسر، قال: (بلی ان شاء‌الله تعالی).[6] ام سلمه می‌گوید: هنگامی که آیه تطهیر نازل شد رسول خدا صلّی الله علیه و آله علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و بر آنان کسائی، ردائی پوشاند. پس به رسول خدا صلّی الله علیه و آله گفتم: یارسول الله آیا من هم از شمایم، ‌فرمود: تو از اهل بیت من نیستی، ولی بر خیر و خوبی می‌باشی ان شاء الله. این روایت را حاکم در مستدرک خویش آورده است.[7] اما راجع به اینکه حدیث کساء فضلی بر آنها نیست، باید گفت: الف. فضیلت اهل بیت در صحیح مسلم؛ مسلم در صحیح خود چنین روایت می‌کند از صحابی پیامبر زید بن ارقم به هنگامی که سؤال شد، اهل بیت کیانند؟ آیا زنان پیامبرند؟ گفت: نه به ذات حق قسم! زن زمانی از روزگار را همراه شوهرش می‌ماند و سپس مرد او را طلاق می‌دهد و زن هم، به خانه پدر و اقوامش بر می‌گردد. در حالی که اهل بیت پیامبر کسانی هستند که رشته اصیل خویشاوندی با او دارند، و فامیل وی هستند که صدقه بر آنان حرام است.[8] ب. باز روایتی در خصوص فضیلت امام حسن مجتبی علیه السلام ذکر می‌کند؛ حدّثنی احمدُ بن حنبل حدثنا سفیانُ بن عُیینه.. عن النبی صلّی الله علیه و آله أنّه قال لحسن (اللهم! اِنی اُحبّهُ، فأحبُّهُ و احبِبْ من یحبّهُ)؛ پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در شأن امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود: پروردگارا من او را دوست دارم و هر کس او را دوست داشته باشد، من او را دوست خواهم داشت.[9] ج. امتیاز اهل بیت در حدیث ام سلمه، همان طور که در حدیث ام سلمه ذکر شد، گفت: یارسول الله من هم از اهل بیت هستم، فرمود، نه تو از اهل بیت من نیستی ولی بر خیر و خوبی می‌باشی. پس ام سلمه گفت که بخدا سوگند که پیامبر این امتیاز را به من نداد که از اهل بیت باشم.[10] طبری در جامع البیان ذیل آیه تطهیر این حدیث را آورده است. د. آیه تطهیر: اکثر قریب به اتفاق علمای اهل تسنن و شیعه درباره این آیه گفته‌اند که منظور اهل بیت (رسول خدا صلّی الله علیه و آله ، علی علیه السلام فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می‌باشند و فضائلی راجع به این آیه در خصوص اهل بیت روایات و مطالب فراوانی را ‌آورده‌اند. از جمله سیوطی در تفسیرش چنین روایت می‌کند که: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: خداوند خلق خود را دو قسمت فرمود و مرا از بهترینش قرار داد. آنجا که فرمود: پس قبیله‌ها را به خانواده‌هایی تقسیم فرمود که مرا در بهترین خانواده‌ها قرار داد و همین است منظور سخن خدای تعالی که می‌فرماید: (انما یرید الله لیذهب عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً)؛ پس من و اهل بیتم از جمیع گناهان پاک و پاکیزه‌ایم. و حتی در این روایت گفته است که آیه تطهیر درباره پنج نفر نازل شده است.[11] روایات در باب فضیلت خاندان اهل بیت فراوان است. پی نوشتها: [1] . احزاب، 34. [2] . المستدرک علی الصحیحین، امام حافظ محمد بن عبدالله حاکم النیشابوری، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، بیروت، ج 3، ص 160. [3] . مرط مرحل: المرط الکساء، مرط: هو الکساء من صوف... المرحل: هو الشیء المنقوش علیه صور حال الابل. [4] . صحیح مسلم، امام ابن الحسین مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری، انتشارات احیاء التراث العربی بیروت، ج 4، ص 1883. [5] . السنن البیهقی، امام حافظ ابی‌بکر احمد بن الحسین بن علی البیهقی، انتشارات دار الفکر، بیروت، ج 2، ص 512. [6] . سنن بیهقی، همان، ج 2، ص 514. [7] . رجوع کنید، مستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 158. [8] . ر.ک: صحیح مسلم، ج 4، ص 1883. [9] . ر.ک: همان، ص 1882. [10] . حدیث کساء در مکتب خلفاء و مکتب اهل بیت، علامه سید مرتضی عسکری، ترجمه علی اسلامی، انتشارات موسسه الزهرا، ص 27. [11] . الدر المنثور فی تفسیر المأثور، جلال الدین سیوطی، ج 5، ص 376، انتشارات دار الکتب العلمیه بیروت. eporsesh.com
عنوان سوال:

شبهه: حدیث کساء از نظر سند مخدوش است و بیانگر فضیلتی هم نیست.


پاسخ:

در ابتدای بحث لازم است به نکات زیر دقت شود؛
در موضوع این که پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله کساء (عباء یا جامه‌ای که آن وقت معمول بوده) بر خود و چهار نفس مقدس (حضرت علی علیه السلام ، حضرت زهرا سلام الله علیها ‌ ، امام حسن و امام حسین علیهم السلام ) پوشاند؛ هنگام نزول آیه شریفه به دو مضمون وارد شده است:
1. اینکه جبرئیل همان وقت آیه‌ را نازل می‌کند: ( إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً )؛[1] نازل شد در خانه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و یا در بعضی روایات در خانه ام سلمه بوده است.
2. پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله کساء را روی خود و چهار نفس مقدس پوشاند و آیه شریفه تطهیر را تلاوت فرموده و طبق مدارک و روایات وارده چه در مجامع اهل تسنن و چه در کتب اهل شیعه پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله مکرراً این آیه را به مدت چند روز بردر خانه حضرت زهرا سلام الله علیها آمده و تلاوت فرموده است.
حاکم در کتاب خود (مستدرک علی الصحیحین) چنین گفته است: حدثّنی ابوالحسن اسماعیل بن محمد بن الفضل... عن اسماعیل بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب، عن ابیه قالَ: لمّا نظرَ رسولُ الله صلّی الله علیه و آله و سلّم الیّ الرحمه هابطه قالَ: اُدعوُ الی اُدعُوا لی فقالت صفّیه: من یا رسول الله؟ قالَ اهلُ بیتی علیّاً و فاطمه و الحسنَ و الحُسینَ، فجیءَ بهِم فالقی علیهمُ النّبیُ صلّی الله علیه و آله و سلّم کساءه ثمَّ رفعَ یدیهِ ثم قالَ: اللّهمّ هولاء آلی فصّل علی محمدٍ و علی آل محمد، و انزلَ الله عزّوجلّ (انما یریدُ الله لیذهبَ عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا... قال: هذا حدیث صحیح؛[2]
حاکم گوید از عبدالله فرزند جعفر بن ابیطالب علیه السلام نقل می‌کند که گفت: هنگامی که رسول خدا صلّی الله علیه و آله مشاهده فرمود رحمت خداوندگاری در حال فرود آمدن است، فرمود: به سوی من بخوانید! (صفیه) گفت: چه کسی را ای رسول خدا، فرمود: اهل بیت من علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را فراخوانید. آن گاه که ایشان آمدند پیامبر اکرم (کساء) خویش را بر آنها افکند و سپس دستهای مبارک خویش را بلند کرد و فرمود: خداوندا اینان آل منند پس برمحمد و آلش درود فرست، ‌خداوند متعال هم این آیه را فرو فرستاد (انّما یرید الله لیذهب ... و یطهّرکم تطهیراً)، حاکم، سند این حدیث را صحیح دانسته است.
حدیث کساء در روایت عایشه
مسلم در صحیح خود چنین می‌گوید: حدثّنا ابوبکر بنُ أبی شیبه محمد بن عبدالله قالت: قالَتْ عائشه: خرجَ النبیُّ غداه و علیهِ فرطٌ مُرحّلٌ،[3] من شعر اسودَ. فجاءَ الحسن بن علیٍّ فادخلهُ ثمّ جاء الحسین فدخل معهُ ثُم جاءتْ فاطمه فأدخَلها، ثم جاء علیُّ فأدخلهُ، ثم قال: انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیتِ و یطهّرکم تطهیراً؛ [4]
مسلم گوید: از عایشه، روزی رسول خدا صلّی الله علیه و آله بیرون آمد و عبایی نقشدار که از موی سیاه بافته شده بود بر دوش داشت. ابتدا حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام آمد و او را به زیر عبا جای داد، پس از او حسین آمد، ‌او را هم به زیر عبا جای داد، پس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد علی آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا، جای داد و پس فرمود: (انّما یرید الله لیذهب عنکُم الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً)؛ این روایت در سنن کبری، بیهقی،[5] و تفسیر طبری، ج 22، ص 5، و ابن کثیر در تفسیرش، ج 3، ص 485 و سیوطی در الدر المنثور، ج 5، ص 198 199 آورده‌اند.
حدیث کساء در روایت ام سلمه
بیهقی در کتاب سنن خود می‌گوید: اَخبرنا ابوعبدالله الحافظ غیرمره... عن امّ سلمه قالَتْ: فی بیتی اُنزلتْ (انّما یریدُ الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً) قالت؛ فأرسلَ رسول الله صلّی الله علیه و آله الی فاطمه و علیّ و الحسن و الحسین فقال: هؤلاء اهل بیتی و فی حدیث القاضی و اسّلمی: (هؤلاءِ اهلی) قالت: ‌فقلتُ: یا رسول الله أما اَنَا من اهلِ الیسر، قال: (بلی ان شاء‌الله تعالی).[6]
ام سلمه می‌گوید: هنگامی که آیه تطهیر نازل شد رسول خدا صلّی الله علیه و آله علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و بر آنان کسائی، ردائی پوشاند. پس به رسول خدا صلّی الله علیه و آله گفتم: یارسول الله آیا من هم از شمایم، ‌فرمود: تو از اهل بیت من نیستی، ولی بر خیر و خوبی می‌باشی ان شاء الله. این روایت را حاکم در مستدرک خویش آورده است.[7]
اما راجع به اینکه حدیث کساء فضلی بر آنها نیست، باید گفت:
الف. فضیلت اهل بیت در صحیح مسلم؛ مسلم در صحیح خود چنین روایت می‌کند از صحابی پیامبر زید بن ارقم به هنگامی که سؤال شد، اهل بیت کیانند؟ آیا زنان پیامبرند؟ گفت: نه به ذات حق قسم! زن زمانی از روزگار را همراه شوهرش می‌ماند و سپس مرد او را طلاق می‌دهد و زن هم، به خانه پدر و اقوامش بر می‌گردد. در حالی که اهل بیت پیامبر کسانی هستند که رشته اصیل خویشاوندی با او دارند، و فامیل وی هستند که صدقه بر آنان حرام است.[8]
ب. باز روایتی در خصوص فضیلت امام حسن مجتبی علیه السلام ذکر می‌کند؛ حدّثنی احمدُ بن حنبل حدثنا سفیانُ بن عُیینه.. عن النبی صلّی الله علیه و آله أنّه قال لحسن (اللهم! اِنی اُحبّهُ، فأحبُّهُ و احبِبْ من یحبّهُ)؛ پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در شأن امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود: پروردگارا من او را دوست دارم و هر کس او را دوست داشته باشد، من او را دوست خواهم داشت.[9]
ج. امتیاز اهل بیت در حدیث ام سلمه، همان طور که در حدیث ام سلمه ذکر شد، گفت: یارسول الله من هم از اهل بیت هستم، فرمود، نه تو از اهل بیت من نیستی ولی بر خیر و خوبی می‌باشی. پس ام سلمه گفت که بخدا سوگند که پیامبر این امتیاز را به من نداد که از اهل بیت باشم.[10] طبری در جامع البیان ذیل آیه تطهیر این حدیث را آورده است.
د. آیه تطهیر: اکثر قریب به اتفاق علمای اهل تسنن و شیعه درباره این آیه گفته‌اند که منظور اهل بیت (رسول خدا صلّی الله علیه و آله ، علی علیه السلام فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می‌باشند و فضائلی راجع به این آیه در خصوص اهل بیت روایات و مطالب فراوانی را ‌آورده‌اند. از جمله سیوطی در تفسیرش چنین روایت می‌کند که: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: خداوند خلق خود را دو قسمت فرمود و مرا از بهترینش قرار داد. آنجا که فرمود: پس قبیله‌ها را به خانواده‌هایی تقسیم فرمود که مرا در بهترین خانواده‌ها قرار داد و همین است منظور سخن خدای تعالی که می‌فرماید: (انما یرید الله لیذهب عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً)؛ پس من و اهل بیتم از جمیع گناهان پاک و پاکیزه‌ایم. و حتی در این روایت گفته است که آیه تطهیر درباره پنج نفر نازل شده است.[11] روایات در باب فضیلت خاندان اهل بیت فراوان است.
پی نوشتها:
[1] . احزاب، 34.
[2] . المستدرک علی الصحیحین، امام حافظ محمد بن عبدالله حاکم النیشابوری، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، بیروت، ج 3، ص 160.
[3] . مرط مرحل: المرط الکساء، مرط: هو الکساء من صوف... المرحل: هو الشیء المنقوش علیه صور حال الابل.
[4] . صحیح مسلم، امام ابن الحسین مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری، انتشارات احیاء التراث العربی بیروت، ج 4، ص 1883.
[5] . السنن البیهقی، امام حافظ ابی‌بکر احمد بن الحسین بن علی البیهقی، انتشارات دار الفکر، بیروت، ج 2، ص 512.
[6] . سنن بیهقی، همان، ج 2، ص 514.
[7] . رجوع کنید، مستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 158.
[8] . ر.ک: صحیح مسلم، ج 4، ص 1883.
[9] . ر.ک: همان، ص 1882.
[10] . حدیث کساء در مکتب خلفاء و مکتب اهل بیت، علامه سید مرتضی عسکری، ترجمه علی اسلامی، انتشارات موسسه الزهرا، ص 27.
[11] . الدر المنثور فی تفسیر المأثور، جلال الدین سیوطی، ج 5، ص 376، انتشارات دار الکتب العلمیه بیروت.
eporsesh.com





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین