قیم
سرپرست، كسی كه بر اساس وصيت يا حكم حاكم شرع، مسئول امور يتيم، سفيه، مجنون و... می‌شود.
آیا قیّم بودن شوهر موجب مردسالاری نمی‌گردد؟
معنای قیّم بودن شوهر نسبت به زن یک امر حقوقی تخلّف یا اختلاف ناپذیر نیست، زیرا در ‌صورتی که زن استقلال اقتصادی داشته باشد و صلاحیت اداره و تدبیر و نگهبانی و نگهداری حیثیت ‌خویش را واجد باشد، می‌تواند در متن عقد نکاح مثلاً محدوده آن قیمومیّت را با توافق طرفین تعیین ‌نموده که به هیچ وجه به استقلال و کیان وجودی او آسیبی نرسد، البته تمکین غریزی غیر از ‌قیمومیّت خانگی است، زیرا آن یک حقِ دیگری است که می‌تواند با تعهّد متقابل و تراضیِ طرفین ‌قلمرو آن مشخص شود، و تحدید بعضی از انحاء یا مراتب یا مراحل آن نه با کتاب و سنّت معصومین ‌مخالف است و نه با مقتضای عقد نکاح مباین، چون تقیید اطلاقِ مقتضایِ برخی از عقود با توافق ‌طرفینِ عقد، محذوری را به همراه ندارد.‌ از رهگذر فوق لازم است توجه شود که عنوان سالار به معنای فرمانروا و حکمران و فوق قانون و ‌غیر مسؤول، برای هیچ کسی نسبت به دیگری روا نیست خواه در حریم خانه به عنوان مردسالاری ‌و خواه در متن جامعه به عنوان رئیس‌سالاری یا فقیه‌سالاری یا عناوین دیگر، زیرا مهم‌ترین شرط ‌صلاحیت سرپرست خانواده یا جامعه همانا دو عنصر محوری علم و عدل است، یعنی: در جریان ‌تشخیص اصول مدیریت، آگاه و مطّلع و در اجرای اصول و موادّ مدیریت، عادل و معتدل باشد، زیرا ‌بازگشت چنین مسؤولیت‌ها در نظام اسلام به علم و عدالت‌سالاری است که همه فرهیختگان ‌بشری خواهان چنین حکمرانی و فرمانروایی هستند که هرگز جهل به جای علم ننشیند و جور به ‌جای عدل حکم نراند. نمونه آن را می‌توان از سیرت و سنّت حضرت علی علیه السلام استفاده کرد، ‌چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام نقل می‌کند که امیرالمؤمنین علیه السلام در روز گرمی ‌از محل کار به خانه خود برمی‌گشت، زنی را ایستاده دید که می‌گوید: شوهرم به من ستم نمود و ‌مرا ترساند و بر من تعدّی کرد و سوگند یاد نموده که مرا بزند، حضرت علی علیه السلام فرمود: صبر ‌کن که روز خنک شود آنگاه با تو می‌آیم، زن گفت: خشم شوهرم بر من شدیدتر می‌شود، حضرت ‌علی علیه السلام فرمود: خانه‌ات کجاست؟ آنگاه به طرف خانه آن زن حرکت کرد و به اهل خانه ‌سلام نمود، جوانی بیرون آمد، حضرت علی علیه السلام به او فرمود: ای بنده خدا از خدا بپرهیز... ‌آن جوان گفت: به تو چه، من او را می‌سوزانم. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من تو را امر به ‌معروف و نهی از منکر می‌کنم، تو با منکر با من روبرو می‌شوی و معروف را انکار می‌کنی؟ مردم از ‌راه رسیدند و حضرت علی علیه السلام را شناختند و به او می‌گفتند: سلام علیکم یا امیرالمؤمنین، ‌آن جوان حضرت را شناخت و به دست و پای حضرت علی علیه السلام افتاد و عذرخواهی کرد.‌ آنگاه امیرالمؤمنین علیه السلام به آن زن فرمود: داخل خانه‌ات برو و شوهرت را به چنین کاری ‌وادار نکن.(1)‌ ‌ ‌(1) جامع احادیث الشیعه، ج20، ص255 با ترجمه آزاد. ‌( آیةالله جوادی آملی ،زن در آئینه جلال و جمال، صفحات 344 345.)‌
معنای قیّم بودن شوهر نسبت به زن یک امر حقوقی تخلّف یا اختلاف ناپذیر نیست، زیرا در ‌صورتی که زن استقلال اقتصادی داشته باشد و صلاحیت اداره و تدبیر و نگهبانی و نگهداری حیثیت ‌خویش را واجد باشد، می‌تواند در متن عقد نکاح مثلاً محدوده آن قیمومیّت را با توافق طرفین تعیین ‌نموده که به هیچ وجه به استقلال و کیان وجودی او آسیبی نرسد، البته تمکین غریزی غیر از ‌قیمومیّت خانگی است، زیرا آن یک حقِ دیگری است که می‌تواند با تعهّد متقابل و تراضیِ طرفین ‌قلمرو آن مشخص شود، و تحدید بعضی از انحاء یا مراتب یا مراحل آن نه با کتاب و سنّت معصومین ‌مخالف است و نه با مقتضای عقد نکاح مباین، چون تقیید اطلاقِ مقتضایِ برخی از عقود با توافق ‌طرفینِ عقد، محذوری را به همراه ندارد.‌ از رهگذر فوق لازم است توجه شود که عنوان سالار به معنای فرمانروا و حکمران و فوق قانون و ‌غیر مسؤول، برای هیچ کسی نسبت به دیگری روا نیست خواه در حریم خانه به عنوان مردسالاری ‌و خواه در متن جامعه به عنوان رئیس‌سالاری یا فقیه‌سالاری یا عناوین دیگر، زیرا مهم‌ترین شرط ‌صلاحیت سرپرست خانواده یا جامعه همانا دو عنصر محوری علم و عدل است، یعنی: در جریان ‌تشخیص اصول مدیریت، آگاه و مطّلع و در اجرای اصول و موادّ مدیریت، عادل و معتدل باشد، زیرا ‌بازگشت چنین مسؤولیت‌ها در نظام اسلام به علم و عدالت‌سالاری است که همه فرهیختگان ‌بشری خواهان چنین حکمرانی و فرمانروایی هستند که هرگز جهل به جای علم ننشیند و جور به ‌جای عدل حکم نراند. نمونه آن را می‌توان از سیرت و سنّت حضرت علی علیه السلام استفاده کرد، ‌چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام نقل می‌کند که امیرالمؤمنین علیه السلام در روز گرمی ‌از محل کار به خانه خود برمی‌گشت، زنی را ایستاده دید که می‌گوید: شوهرم به من ستم نمود و ‌مرا ترساند و بر من تعدّی کرد و سوگند یاد نموده که مرا بزند، حضرت علی علیه السلام فرمود: صبر ‌کن که روز خنک شود آنگاه با تو می‌آیم، زن گفت: خشم شوهرم بر من شدیدتر می‌شود، حضرت ‌علی علیه السلام فرمود: خانه‌ات کجاست؟ آنگاه به طرف خانه آن زن حرکت کرد و به اهل خانه ‌سلام نمود، جوانی بیرون آمد، حضرت علی علیه السلام به او فرمود: ای بنده خدا از خدا بپرهیز... ‌آن جوان گفت: به تو چه، من او را می‌سوزانم. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من تو را امر به ‌معروف و نهی از منکر می‌کنم، تو با منکر با من روبرو می‌شوی و معروف را انکار می‌کنی؟ مردم از ‌راه رسیدند و حضرت علی علیه السلام را شناختند و به او می‌گفتند: سلام علیکم یا امیرالمؤمنین، ‌آن جوان حضرت را شناخت و به دست و پای حضرت علی علیه السلام افتاد و عذرخواهی کرد.‌ آنگاه امیرالمؤمنین علیه السلام به آن زن فرمود: داخل خانه‌ات برو و شوهرت را به چنین کاری ‌وادار نکن.(1)‌ ‌ ‌(1) جامع احادیث الشیعه، ج20، ص255 با ترجمه آزاد. ‌( آیةالله جوادی آملی ،زن در آئینه جلال و جمال، صفحات 344 345.)‌
عنوان سوال:
آیا قیّم بودن شوهر موجب مردسالاری نمی‌گردد؟
پاسخ:
معنای قیّم بودن شوهر نسبت به زن یک امر حقوقی تخلّف یا اختلاف ناپذیر نیست، زیرا در صورتی که زن استقلال اقتصادی داشته باشد و صلاحیت اداره و تدبیر و نگهبانی و نگهداری حیثیت خویش را واجد باشد، می‌تواند در متن عقد نکاح مثلاً محدوده آن قیمومیّت را با توافق طرفین تعیین نموده که به هیچ وجه به استقلال و کیان وجودی او آسیبی نرسد، البته تمکین غریزی غیر از قیمومیّت خانگی است، زیرا آن یک حقِ دیگری است که می‌تواند با تعهّد متقابل و تراضیِ طرفین قلمرو آن مشخص شود، و تحدید بعضی از انحاء یا مراتب یا مراحل آن نه با کتاب و سنّت معصومین مخالف است و نه با مقتضای عقد نکاح مباین، چون تقیید اطلاقِ مقتضایِ برخی از عقود با توافق طرفینِ عقد، محذوری را به همراه ندارد.
از رهگذر فوق لازم است توجه شود که عنوان سالار به معنای فرمانروا و حکمران و فوق قانون و غیر مسؤول، برای هیچ کسی نسبت به دیگری روا نیست خواه در حریم خانه به عنوان مردسالاری و خواه در متن جامعه به عنوان رئیس‌سالاری یا فقیه‌سالاری یا عناوین دیگر، زیرا مهم‌ترین شرط صلاحیت سرپرست خانواده یا جامعه همانا دو عنصر محوری علم و عدل است، یعنی: در جریان تشخیص اصول مدیریت، آگاه و مطّلع و در اجرای اصول و موادّ مدیریت، عادل و معتدل باشد، زیرا بازگشت چنین مسؤولیت‌ها در نظام اسلام به علم و عدالت‌سالاری است که همه فرهیختگان بشری خواهان چنین حکمرانی و فرمانروایی هستند که هرگز جهل به جای علم ننشیند و جور به جای عدل حکم نراند. نمونه آن را می‌توان از سیرت و سنّت حضرت علی علیه السلام استفاده کرد، چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام نقل می‌کند که امیرالمؤمنین علیه السلام در روز گرمی از محل کار به خانه خود برمی‌گشت، زنی را ایستاده دید که می‌گوید: شوهرم به من ستم نمود و مرا ترساند و بر من تعدّی کرد و سوگند یاد نموده که مرا بزند، حضرت علی علیه السلام فرمود: صبر کن که روز خنک شود آنگاه با تو می‌آیم، زن گفت: خشم شوهرم بر من شدیدتر می‌شود، حضرت علی علیه السلام فرمود: خانه‌ات کجاست؟ آنگاه به طرف خانه آن زن حرکت کرد و به اهل خانه سلام نمود، جوانی بیرون آمد، حضرت علی علیه السلام به او فرمود: ای بنده خدا از خدا بپرهیز... آن جوان گفت: به تو چه، من او را می‌سوزانم. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من تو را امر به معروف و نهی از منکر می‌کنم، تو با منکر با من روبرو می‌شوی و معروف را انکار می‌کنی؟ مردم از راه رسیدند و حضرت علی علیه السلام را شناختند و به او می‌گفتند: سلام علیکم یا امیرالمؤمنین، آن جوان حضرت را شناخت و به دست و پای حضرت علی علیه السلام افتاد و عذرخواهی کرد.
آنگاه امیرالمؤمنین علیه السلام به آن زن فرمود: داخل خانه‌ات برو و شوهرت را به چنین کاری وادار نکن.(1)
(1) جامع احادیث الشیعه، ج20، ص255 با ترجمه آزاد.
( آیةالله جوادی آملی ،زن در آئینه جلال و جمال، صفحات 344 345.)
- [سایر] راهکارهای مقابله با مردسالاری چیست؟
- [سایر] آیا تفاوت سهم ارث زن نسبت به مرد موجب کمارزش شدن او در جامعه نمی‌گردد؟
- [سایر] آیا مطرح نمودن برتری مردان نسبت به زنان در قرآن موجب تحقیر زن و فخر فروشی مرد نمی‌گردد؟
- [آیت الله نوری همدانی] نی زدن همراه با نوحه در مساجد که موجب حزن و نوعاً با گریه و زاری مستضعفین همراه است و موجب هتک حرمت مسجد نیز نمی‌گردد چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خوئی] آیا جایز است خرید و فروش کتابهایی که محتوی بر آراء صحیحه نیست یا کلامی که در آن نفع نیست یا محتوی بر عکسهای زنهای مبتذل می‌باشد یا محتوی بر آراء اهل خلاف به طوری که موجب ضلال نمی‌گردد؟
- [سایر] چرا سوره توبه با بسم الله آغاز نمی‌گردد؟
- [آیت الله بهجت] شرایط قیم چیست؟ و آیا لازم است که فرد قیّم عادل نیز باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا در صورتی که بچه دار شدن موجب بروز خطراتی برای مادر باشد، زن می تواند با اذن شوهر از انعقاد نطفه جلوگیری کند؟ بدون اذن شوهر چطور؟
- [سایر] ابن قیم جوزی کیست؟
- [آیت الله مظاهری] آیا کسی که توبه نصوح می‌کند و به گناهی باز نمی‌گردد، در برزخ عذاب می‌شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر مالی پیش کسیدارد یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمیدانند، چنانچه به واسطه ندانستن حقّشان از بین برود، باید به آنان اطلاع دهد ولازم نیست برای بچههایصغیر خود قیّم وسرپرست معیّن کند، ولی در صورتی که بدون قیّم مالشان از بین میرود، یا خودشان ضایع میشوند، باید برای آنان قیّم امینی معیّن نماید.
- [آیت الله سیستانی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر مالی پیش کسی دارد یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمیدانند، احتیاط واجب آن است که به آنان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچههای صغیر خود قیم و سرپرست معین کند، ولی در صورتی که بدون قیم مالشان از بین میرود، یا خودشان ضایع میشوند، برای آنان باید قیم امینی معین نماید.
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه مادر به هر دلیل شوهر دیگری کرده باشد، حقّ حضانت او با وجود پدر از بین میرود، ولی در صورتی که از شوهر دوم جدا شود، چنانچه با طلاق رجعی از شوهر دوم جدا شده باشد، تا وقتی که در عدّه است حضانت طفل به وی باز نمی‌گردد، ولی پس از تمام شدن مدت عدّه، حضانت طفل به وی باز می‌گردد و چنانچه با طلاق بائن از شوهر دوم جدا شده باشد، به مجرّد طلاق گرفتن از وی، حضانت طفل به وی باز می‌گردد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر مالی پیش کسی دارد یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمی دانند چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به انان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین کند و لی در صورتی که بدون قیم مالشان از بین می رود یا خودشان ضایع می شوند باید برای انان قیم امینی معین نماید
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر مالی پیش کسی داشته باشد یا در جایی پنهان کرده باشد که ورثه ندانند، چنانچه به واسطه ندانستن، حقّ آنان از بین برود، باید به آنان اطّلاع دهد و لازم نیست برای بچّههای صغیر خود قیّم و سرپرست معیّن کند، ولی اگر به گونه‌ای باشد که بدون قیّم، مال آنان از بین برود یا خود آنان ضایع شوند، باید برای آنان قیّم امینی معیّن نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر نمازگزار نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء را بدون فاصله یا با فاصله کمی از هم بخواند، در نماز عصر یا عشاء اذان ساقط می‌شود و خواندن نافله و تعقیبات نماز، موجب فاصله شدن بین دو نماز و عدم سقوط اذان از نماز دوم نمی‌گردد. همچنین در نماز عصر روز جمعه چنانچه آن را پس از نماز جمعه و بدون فاصله با آن بخواند، اذان ساقط می‌شود.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند ، اگر مال پیش کسی دارد یا در جائی پنهان کرده است که ورثه نمی دانند ، چنانچه به واسطة ندانستن حقّشان از بین برود به آنان اطلّاع دهد و لازم نیست برای بچّه های صغیر خود قیّم و سرپرست معیّن کند ولی در صورتی که بدون قیّم مالشان از بین می رود ، یا خودشان ضایع می شوند ؛ باید برای آنان قیّم امینی معیّن نماید .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر مالی پیش کسی دارد، یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمی دانند، چنان چه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود، باید به آنان اطلاع دهد، و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین کند، ولی در صورتی که بدون قیم مالشان از بین می رود، یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیّم امینی معین نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند؛ اگر مالی پیش کسی دارد یا در جائی پنهان کرده است که ورثه نمی دانند؛ چنانچه به واسطه ندانستن؛ حقشان از بین برود؛ باید به آنان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین کند؛ ولی در صورتی که بدون قیم؛ مالشان از بین می رود یا خودشان ضایع می شوند؛ برای آنان باید قیم امینی معین نماید.
- [آیت الله بروجردی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر مالی پیش کسی دارد یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمیدانند، چنانچه به واسطهی ندانستن حقّشان از بین برود، باید به آنان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچّههای صغیر خود قَیِّم و سرپرست معین کند، ولی در صورتی که بدون قَیِّم مالشان از بین میرود، یا خودشان ضایع میشوند، باید برای آنان قَیِّم امینی معین نماید.