حجاب چه تأثیراتی بر امنیت اجتماعی دارد؟

کارکردهای فردی و اجتماعی حجاب
برای حجاب کارکردهایی در دو حوزه فردی و اجتماعی، قابل تصوّر است:
الف. کارکردهای فردی همچون: پاسخ گویی به نیاز فطری (خوداستتاری) و تأمین امنیّت در برابر گرما و سرما و.
ب. کارکردهای اجتماعی مانند: هویّت‌بخشی و ایجاد امنیّت اجتماعی و.
زن با عنصر حجاب اسلامی، نه تنها به تهذیب، تزکیة نفس و ملکات نفسانی پرداخته و قرب الهی را فراهم می‌سازد بلکه باعث گسترش روزافزون امنیّت اجتماعی و ایجاد زمینه‌ای جهت رشد معنوی مردان می‌گردد. خداوند سبحان، خطاب به پیامبر خود می‌فرماید: (به مردان مؤمن بگو: تا چشمان خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان، بهتر است).(1) همچنین می‌فرماید: (به زنان و دختران خود و به زنان مؤمن بگو: خویشتن را با چادرهای خود بپوشانند که این کار برای آن است که آنها به عفّت شناخته شوند تا از تعرّض و جسارت، آزار نکشند (در امنیّت کامل باشند) خداوند در حقّ خلق، آمرزنده و مهربان است).(2)
همان‌گونه که ذکر گردید، حجاب و پوشش اسلامی برای مردان و زنان، تنها از کارکرد فردی برخوردار نیست و فقط برای سامان‌دهی خلقیّات و ملکات نفسانی آدمیان، مؤثر نمی‌باشد بلکه از کارکرد اجتماعی نیز برخوردار است. حجاب، غرایز، التهاب‌های جسمی و معاشرت‌های بی‌بند و بار را کنترل کرده، بر تحکیم نظام خانواده می‌افزاید. همچنین از انحلال کانون مستحکم و پایدار زناشویی جلوگیری کرده، امنیّت اجتماعی را فراهم می‌سازد. حال اگر کسانی با نگرش دینی، اسلامی یا با رویکرد جامعه‌شناختی و روان‌شناسی به چنین کارکردها و تأثیرات مطلوب به ویژه تأمین امنیّت اجتماعی پی ببرند نه تنها هدفمندانه، زندگی می‌کنند بلکه برای رفتارها و اندیشه‌هایشان دست به گزینش می‌زنند تا به اهداف متعالی الهی انسانی دست یازند. از این‌رو به مورد حجاب نیز به عنوان راهبردی کارساز، جهت تأیید و ترویج ارزش‌های اجتماعی، تأمین‌کنندة سعادت آدمی و منشأ قرب الهی می‌نگرند.
بنابراین پوشش اسلامی به منزله یک حفاظ ظاهری و باطنی در برابر افراد نامحرم، قلمداد می‌شود که مصونیت اخلاقی و خانوادگی و پیوند عمیق میان حجاب ظاهری و بازداری باطنی و از همه مهمّ‌تر امنیّت اجتماعی را فراهم می‌سازد و پیشینة آن به اندازه تاریخ آفرینش انسان است چراکه پوشش و لباس هر بشری، پرچم کشور وجود او است. پرچمی که وی بر خانه وجودش نصب کرده و با آن اعلام می‌دارد که از کدام فرهنگ تبعیّت می‌کند.(3)
در ادامه به بیان هدف و فلسفه این مصداق مهمّ اسلامی و رابطه فراگیر و تنگاتنگ آن با امنیّت اجتماعی از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم:
امنیّت اجتماعی، هدف اساسی وجوب حجاب
با توجه به آیات قرآن مجید، به خوبی روشن می شود که هدف از تشریع وجوب حکم حجاب اسلامی، دستیابی به تزکیه نفس، طهارت، عفّت و پاکدامنی، جهت استحکام و گسترش امنیّت اجتماعی است: (و اذا سَأَلْتُموهُنَّ مَتاعا فَسْئلوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُم أطْهَرُ لِقلوبِکُم و قُلُوبِهِنَّ).(4)
چون نگاه نامحرم توسط مردان، باعث تحریک و تهییج جنسی آنان و در نتیجه منجر به فساد و ریشه‌کنی امنیّت اجتماعی می‌شود، خداوند در کنار دستور حجاب و پوشش بدن به بانوان، مردان را نیز امر به حجاب و پوشش چشم داده و نگاه به نامحرم را بر ایشان، حرام کرده است. در این‌باره از امام رضا (ع) نقل شده است: ( حرّم النَّظَر الی شُعورِ النّساء المَحْجوبات بالازْواج و غَیْرهِنَّ مِنَ النّساء لما فیه مِنْ تَهْییجِ الرّجال و ما یَدْعوا التَّهْییج الی الفَساد و الدُّخول فیما لا یحلّ و لا یجمل)(5) (نگاه به موهای زنان باحجاب ازدواج‌کرده و بانوان دیگر، از آن جهت حرام شده است که نگاه، مردان را برمی‌انگیزد و آنان را به فساد فرامی‌خواند در آنچه که ورود در آن نه حلال است و نه شایسته).
از مجموع این گفتار به دست می آید که هدف از وجوب حجاب اسلامی علاوه بر موارد مذکور ایجاد صلاح و پیشگیری از فساد، جهت تأمین و گسترش امنیّت اجتماعی است.
امنیّت اجتماعی، فلسفه حقیقی وجوب حجاب
یکی از فلسفه‌های حقیقی وجوب حجاب، حفظ آرامش زن، مصونیّت جامعه از فساد و عمق و معنا بخشیدن به امنیّت اجتماعی با توسعه آن است زیرا نفس آدمی، دریایی موّاج از تمایلات و خواسته‌های او است که مهم‌ترین آنها به خوراکی‌ها، امور جنسی و مال و جاه و مقام، مربوط می‌شود و بدون شک بالاترین خواسته‌های مردان، تمایل به جنس زن است. در سخنان عرفا آمده است: (أعْظَمُ الشَّهْوَة، شَهْوَة النّساء)(6) (بزرگ‌ترین
خواسته‌های مرد، رغبت به زنان است).
ارائه زیبایی‌ها و مواضع بدن زن، به شهوت و طمع مردان، دامن می‌زند و آنها را به یک کانون جدّی خطر، مبدّل می‌سازد که به سلب آرامش زن و امنیّت اجتماعی منتهی می‌گردد. آنچه می‌تواند از این نا امنی پیشگیری کند، پوشش زن از چشمان گرسنه نامحرمان است که با حجاب کامل اسلامی، عملی خواهد شد.
پوشش دینی، پیام عفّت، شخصیّت و خداترسی زن مسلمان است و مردان جامعه، نه تنها به چنین بانویی چشم طمع نخواهند داشت که او را نیرویی بالفعل در هرچه سعت بخشیدن امنیّت اجتماعی دانسته و نجابتش را می‌ستایند. در این صورت زن نه تنها در سنگر حجاب خود، از تیر نگاه‌های زهرآلود، سخنان آزاردهنده و برخوردهای اراذل جامعه در امان خواهد بود بلکه امنیّت و آرامش درونی خود و اجتماع خویش را برقرار خواهد کرد.
نکته معنوی و عرفانی قابل ذکر در این باب، پیام آسمانی، خطاب به زنان است: (ای زن آگاه باش، دنیا خراب‌آبادی است که هر نقطه آن به مین‌های شیطان و نگاه‌های آلوده، ناامن گشته است. اما فرشته‌های حجاب در محفل انس و یاد خدا در امنیّتی بی‌نظیر به سر می‌برند که دیگران از طعم آن بی‌خبرند).(7)
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین حایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها
پایه‌های تحقق امنیّت اجتماعی، در سایه‌سار حجاب بانوان
پوششی که اسلام آن را به عنوان یک حکم شرعی اعلام کرده است، یک عمل ظاهری و گسسته از عوامل و پایه‌ها نیست بلکه حجاب، خیمة عفاف بانوانی است که آن را بر پایه‌های خود استوار نموده و باعث ترویج ارزش امنیّت اجتماعی می‌گردند و به تحقق آن در جامعه اسلامی، کمک می‌کنند. این پایه‌های اساسی عبارت است از:
1. ایمان به خدا و جهان آخرت از مهم‌ترین عواملی که بانوان توسط آن به آرامش روحی و روانی دست یافته، امنیّت اجتماعی جامعه را فراهم می‌کنند، این است که وقتی زن به خدای تعالی و علم و حکمت او ایمان آورد و معتقد گردد احکامی که برای بشریّت تشریع کرده، بدون نقص و دارای آثار مطلوبی است، از حکم الهی حجاب استقبال کرده، امنیّت اجتماعی جامعه را تضمین می‌کند.
2. تقوا پرهیزکاری بانوان، ضامن تأمین امنیّت اجتماعی است و تا این پایه محکم معنوی در قلب بانوان شکل نگیرد، حجاب را نوعی محدودیّت برای خود قلمداد کرده و امنیّت اجتماعی انسان‌ها را تهدید می‌کند.
خانمی که بداند تقوای الهی پادزهر بیماری دل‌ها است که حجاب‌های تاریک جان را غرق می‌کند و لانه‌های هوس را برمی‌اندازد آن را به کام جان خود می‌ریزد تا عالم جانش، گلستان گل‌های طاعت و تسلیم گردد و خیمه حجابش را برمی‌افروزد تا حافظ بوستان ارزش‌های خویشتن و آرامش درونی اجتماع خود شود.
3. آگاهی شناخت سیمای زن، حقیقت حجاب، فلسفه و آثار آن، از جمله پایه‌های مستحکم پوشش دینی و تبلور امنیّت اجتماعی است. وقتی خانمی به پاسخ درونی خود که چرا باید پوشیده باشم نایل شود، پایه‌های حجاب دینی در او شکل گرفته و با آگاهی کامل به امنیّت اجتماعی ارزش می‌بخشد و دوام آن را تضمین خواهد کرد. به طور کلّی، آگاهی زن نسبت به آثار مطلوب حجاب و مهم‌تر از آنها مسئلة امنیّت اجتماعی، باعث می‌شود که نه تنها احساس سنگینی از پدیده حجاب نکند بلکه از آن به خوبی استقبال کرده، وسوسه‌های شیطانی را هیچ می انگارد و آرامش برونی و درونی اجتماع را وسعت می‌بخشد.
همچنین این پیام اصیل و عرفانی را همیشه آویزة گوش‌های خود می‌گرداند: (خواهرم سرزمین جانت را با خورشید آگاهی، روشن کن تا بر زوایای وجودت بتابد و آن‌چنان که هستی خود را بشناسی، آن گاه دریابی که حجاب باله‌های شنا به سوی سرچشمه هستی، امنیّت فردی و اجتماعی کامل است و پوشش‌های مهیّج، وزنه‌های سنگینی است که زن را غریق ژرفای مهیب دنیا کرده، امنیّت او و جامعه اش را برهم می‌زند).(8)
پی‌نوشت‌
(1) نور (54)، آیة 30.
(2) احزاب (33)، آیة 59
(3) غلامعلی حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، ص 40
(4) احزاب (33)، 53
(5) بحارالانوار، ج 104، ص 34
(6) محجة البیضاء، ج 5، ص 177
(7) محمدرضا اکبری، تحلیلی نو و عملی از حجاب در عصر حاضر، ص 41 16
(8) برگرفته از: مهدی سلطانی رنانی) مقاله حجاب و امنیّت اجتماعی (
پرسمان