از آنجا که انسان‌ها برای رسیدن به کمال انسانی، محتاج و نیازمند پیامبران و حجج الهی بوده و آنها واسطة فیض و برکات الهی می‌باشند، لذا هر چه انسان، بتواند بیشتر به آنها نزدیک گردد و ارتباط خود را با آنها تقویت کند، در رسیدن به این مقصد موفق‌تر خواهد بود.
یکی از راه‌های تقویت این رابطه و انس، زیارت قبور مطهّر ایشان می‌باشد به طوری که این زیارت گامی است در مسیر تزکیه و مقدمه‌ای است برای هم‌سو شدن با آن انسان‌های والا و اسوه‌های کمال.
اما باید توجه داشت که هر زیارتی این آثار را نخواهد داشت و زیارتی انسان‌ساز است که آگاهانه و از روی شناخت بوده و بی‌هدف نباشد و چه بسا زیارتی همراه معصیت و نارضایتی ائمه معصومین علیهم السّلام باشد.
لذا با توجه به این مقدمه، چه خوب است که زائر، برنامه‌ای را برای خود تنظیم و کمال استفاده را از این سفر عرفانی ببرد.
برنامه‌های لازم:
الف: قبل از سفر:
1. توبه واقعی از گناهان و اعمال زشت و تصمیم جدی بر ترک آنها و تصمیم بر انجام واجبات و اطاعت خداوند.
2. اداء کردن حقوق دیگران مانند: غیبت، تهمت و ... و پرداخت دیون و بدهی‌ها و خسارت‌ها و سعی در جلب رضایت صاحبان حقوق.
3. به جای آوردن صلة رحم و ارتباط با خویشاوندان و نادیده گرفتن خطاها و به دور ریختن کینه‌ها، تا آن امام هم با لطف خود با ما رفتار کند.
4. جلب رضایت پدر و مادر و نیکی نمودن در حق آنها و سعی در عدم رنجش خاطر آنها حتی برای لحظه‌ای.
5. کسب معرفت و علم نسبت به ائمه معصومین علیه السّلام و نسبت به جایگاه و مقام رفیع آنها از طریق مطالعه کتب و علماء و اساتید.
6. بجا آوردن غسل زیارت و با وضو بودن هنگام قصد سفر و خواندن دعاهای وارده برای سفر.
7. صدقه دادن برای رفع مشکلات سفر و رفع موانع (البته اگر به قصد سلامتی حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد، عنایت خاصی خواهد شد)
8. استمداد و توسّل جستن به محضر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و سعی در جلب رضایت آن حضرت در تمام لحظات زندگی.
ب: در طول سفر:
1 مسیر رفت:
1. خوش رفتاری و مدارا با همراهان و صبر بر اذیت‌ها و دشواری‌ها و پرهیز از کارهای رنجش‌آور.
2. اندیشیدن در اینکه به محضر چه شخصیتی مشرف می‌شود و آیا خود را آماده کرده و اینکه، چگونه از این فرصت طلائی که به دست او آمده و توفیقی که برایش حاصل شده، استفاده کرده و آن را به بطالت نگذراند و اینکه چه چیزهائی از آن حضرت طلب نماید و خلاصه اینکه برای رسیدن به کمالات و رهایی از وسوسه‌های نفس اماره، چه برنامه‌ای بریزد.
3. مشغول ذکر خداوند و یاد امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف شدن و اندیشیدن در خود که کیست و از کجا آمده و برای چه و اجتناب از امور بی‌فایده و لهو و لعب.
4. مشغول مباحث علمی شدن با همراهان پیرامون مباحث دینی و مطالعه دربارة زندگی و اندیشه‌های آن حضرت.
5. مراقبت بر نمازهای یومیه اول وقت.
2 محل استقرار و در طول مدت اقامت:
1. رعایت حال دوستان و همراهان و ایجاد فضای صمیمی و خوش‌رفتاری با همراهان، تحمل اذیت‌ها و مدارا با آنها و پرهیز از جدال و نزاع.
2. خواندن قرآن و هدیة آن به امام علیه السّلام در طول مدت اقامت.
3. توجه کردن به مضامین دعاها و معانی آنها، به خصوص دعای بعد از زیارت حضرت امام رضا علیه السّلام (دعای عالیة المضامین).
4. برگزاری مجالس دعا و توسل به اهل بیت و شرکت در آنها و پرهیز از مجالس غفلت و لهو و لعب و گناه و غیبت.
5. مقید بودن به نماز جماعت و نماز اول وقت و سحرخیزی و خواندن نماز شب و مناجات با خدا و امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف .
6. استفاده از محضر علما و بزرگان و نصایح آنها که آنها زبان گویای ائمه علیهم السّلام می‌باشند.
3 هنگام تشرّف به حرم مطهر:
1. وضو گرفتن و غسل زیارت کردن، پوشیدن لباس نو و پاکیزه و استعمال عطر و خوشبو نمودن خود.
2. مشغول حمد و ذکر خداوند شدن و ترک کلام بیهوده و مجادله در راه تشرّف به حرم مطهر.
3. گام‌ها را کوتاه و آرام برداشتن و به صورت خاضعانه در حال رفتن به روضة مقدسه و داشتن حالت وقار و سر به زیر بودن و توجه نکردن به اطراف و مردم و چیزهای دیگر.
4. تفکر در اینکه لحظه به لحظه به آن حضرت نزدیک می‌شود و آن حضرت ناظر او می‌باشد و منتظر آمدن او.
5. انفاق نمودن به خادمان آستانه و احسان به فقراء و مجاورین حرم مطهّر.
6. تفکر در عظمت و مقام امام و اینکه همه وجود و هستی انسان‌ها به برکت وجود ائمه معصومین علیهم السّلام می‌باشد.
7. احساس شرمندگی و خجالت از گناهانی که مرتکب شده و آن حضرت شاهد بوده است.
4 در محضر و برابر روضة مقدسه و امام معصوم علیه السّلام :
1. بر در حرم ایستادن و اذن دخول خواندن و اجازة ورود گرفتن و سعی در به دست آوردن حالت معنوی و رقّت قلب و خضوع و دل‌شکستگی با تصوّر اینکه صاحب مرقد، او را می‌بیند و کلام او را می‌شنود و به او جواب می‌دهد و رعایت ادب کامل و احساس شرم از اعمال و رفتار خود.
2. خواندن زیارت حضرت و نماز آن و توبه و استغفار و عهد و پیمان بستن با آن حضرت برای ترک گناهان و انجام واجبات.
3. رعایت نماز اول وقت و شرکت در نماز جماعت حرم به هنگام شنیدن اذان.
4. زیارت کردن از طرف امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف که از وظایف شیعیان هست و زیارت از طرف اولیاء و دوستان آن حضرت امام راحل ، شهداء و بزرگان دین و پدر و مادر و نزدیکان و ملتمسین دعا.
5. وداع و خداحافظی کردن با حضرت هنگام بیرون آمدن از حرم که شاید این آخرین زیارت باشد.
5 در مسیر بازگشت:
1. رعایت همه مسائلی که پیرامون چگونگی تعامل با همراهان گفته شد.
2. مراقبت بر نمازهای اول وقت و به ذکر خداوند و امام عصر و ائمه اطهار علیهم السّلام و پرهیز از اموری که انسان را غافل می‌کنند.
3. تفکر و برنامه‌ریزی برای شروع یک زندگی نو و تازه همراه با عشق به ائمة معصومین علیهم السّلام و عشق به امام حاضر و ناظر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و دوری از دوستان نااهل و تصمیم برای انتخاب رفیقی صالح و شایسته و تفکر برای پیمودن راهی که مورد رضایت خداوند و امامان علیهم السّلام بوده و منجر به عهدشکنی و پیمان‌شکنی نگردد.
ج: بعد از سفر زیارتی:
1. ولیمه و اطعام دادن (در حد توانائی) به جهت شکرانة بازگشت از این سفر معنوی و به سبب تقرّب حاصل شده به درگاه خداوند.
2. به مرحلة عمل رساندن برنامه‌هائی که در این سفر برای خود تنظیم کرده و سعی در برطرف کردن موانع اجرای آن.
3. سعی در پیدا کردن یک رفیق و همراه برای شروع این مسیر کمال و سعادت.
4. اختصاص ساعاتی در روز برای محاسبه و کنترل کیفیت عملکرد خویش.
5. مراجعه به اساتید و اهل فن در مورد سؤالاتی که برای او پیش می‌آید و پرهیز از تصمیم‌گیری شخصی.
6. شرکت در مجالس ذکر اهل بیت و تقویت پیوند خویش با ائمه معصومین علیهم السّلام و سعی در ایجاد ارتباط معنوی با امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از طریق (هدیه دادن) به ایشان (قرآن، نماز و اعمال صالح) و صدقه برای سلامتی ایشان.[1]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- کامل الزیارات، شیخ صدوق .
2- شرح زیارت جامعه ؛ محمد اسماعیل صائینی زنجانی .
پی نوشتها:
[1] . رک : من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق.مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
منبع: اندیشه قم
