رانندگی
کسی که شغلش راندن وسائل نقلیه است و از آن طریق امرار معاش می کندرا رانننده می گویند.
اگر در جریان تصادف رانندگی مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
در تصادف رانندگی قتل خطا نیست، اگر راننده مقصّر باشد شبه عمد است اگر عابر مقصّر باشد مثل این که خود را به زیر ماشین انداخته هیچ دیه ای وجود ندارد و اگر قتل مستند به هر دو باشد دیه از راننده به نسبت گرفته می شود.
در تصادف رانندگی قتل خطا نیست، اگر راننده مقصّر باشد شبه عمد است اگر عابر مقصّر باشد مثل این که خود را به زیر ماشین انداخته هیچ دیه ای وجود ندارد و اگر قتل مستند به هر دو باشد دیه از راننده به نسبت گرفته می شود.
عنوان سوال:
اگر در جریان تصادف رانندگی مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
پاسخ:
در تصادف رانندگی قتل خطا نیست، اگر راننده مقصّر باشد شبه عمد است اگر عابر مقصّر باشد مثل این که خود را به زیر ماشین انداخته هیچ دیه ای وجود ندارد و اگر قتل مستند به هر دو باشد دیه از راننده به نسبت گرفته می شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر در جریان تصادف رانندگی مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
- در یک حادثه رانندگی، پیکان سواری با یک کامیون تصادف کرده و در وسط جاده متوقّف شده است، بلافاصله یک اتوبوس از پشت سر با پیکان تصادف می کند. در حادثه اوّل، راننده پیکان و در حادثه دوّم، راننده اتوبوس مقصّر شناخته شده اند، در هرحال تمام سرنشینان پیکان فوت می نمایند و به درستی معلوم نیست علّت فوت، تصادف اوّل بوده است یا دوّم، حکم قضیه چگونه است؟
- راننده ای مقصر با عابر پیاده تصادف می کند و به بهانه انتقال به بیمارستان بیمار را سوار می کند، امّا از ترس برای فرار از مجازات، او را در بیابان و دور از دسترس مردم رها می سازد و مصدوم به علّت خونریزی و عدم کمک و مراقبت در همان محل فوت می نماید، آیا این قتل، قتل عمد محسوب می شود؟
- هرگاه اتوبوسی با یک پیکان بار تصادف کند و راننده پیکان بار و شخص کنار دست او کشته شوند و پلیس راننده پیکان بار را مقصّر بداند، تکلیف چیست؟
- هرگاه اتوبوسی با یک پیکان بار تصادف کند و راننده پیکان بار و شخص کنار دست او کشته شوند و پلیس راننده پیکان بار را مقصّر بداند، تکلیف چیست؟
- شخصی در اثر تصادف با وسیله نقلیّه (موتور) مصدوم شده، و علیه شخصی مثلا زید به عنوان راننده شکایت نموده است. ولی زید مدّعی است که وی راننده نبوده، بلکه رفیقش عمرو (که صاحب موتور تلقّی، و موتور در اختیار وی بوده) راننده بوده است. از سوی دیگر عمرو می گوید: (درست است که موتور در اختیار من بود، ولی آقای زید به محض پیاده شدن اینجانب، بر موتور سیکلت سوار و با سرعت رانندگی نمود، و در حین رانندگی با مصدوم تصادف کرد). عمرو جهت اثبات ادّعای خویش چند شاهد معرّفی کرده، و شهود اظهار نمودند که قبل از تصادف آقای زید را در حین رانندگی مشاهده نموده، ولی اصل تصادف را ندیده اند. لطفاً بفرمایید: 1 آیا مورد نسبت به زید از موارد لوث محسوب، و در نتیجه با قسمِ مصدوم نامبرده محکوم به پرداخت دیه می شود، یا از موارد لوث محسوب نمی شود؟ 2 در صورت صغیر بودن مصدوم، آیا خود صغیر حق در خواست قسم، یا قسم یاد نمودن را دارد؟ 3 در صورت منفی بودن پاسخ، ولیّ قهری و یا قیّم وی چنین حقّی را دارند؟ 4 آیا لازم است در مقابل ادّعای زید قسم یاد نماید؟
- هرگاه قتل غیر عمدی اتفاق بیفتد، دیه چگونه بایستی پرداخت شود؟ و قتل عمد اگر در ماه محرّم اتّفاق بیفتد و ولیّ مقتول رضایت بدهد که قصاص انجام نگیرد و به جایش دیه بدهند، چگونه بایستی باشد؟
- هرگاه قتل غیر عمدی اتفاق بیفتد، دیه چگونه بایستی پرداخت شود؟ و قتل عمد اگر در ماه محرّم اتّفاق بیفتد و ولیّ مقتول رضایت بدهد که قصاص انجام نگیرد و به جایش دیه بدهند، چگونه بایستی باشد؟
- اگر فردی در اثر تصادف در جاده بمیرد و راننده فرار کند آیا دیه او را میتوان از بیت المال به اولیای او پرداخت؟ چرا؟
- پدرمان در تصادف فوت کرده است در حالیکه سرنشین ماشینی بوده که راننده آن گواهینامه نداشته است. راننده مذکور، بیمه ماشین را می پرداخته ولی گواهینامه برادرش را برای گرفتن دیه در دادگاه گذاشته تا از این راه دیه پدرمان را از بیمه بگیرد؛ گرفتن این دیه برای ما اشکال دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در یک حادثه رانندگی پیکان سواری با یک کامیون تصادف کرده و در وسط جاده متوقف شده است. بلافاصله یک اتوبوس از پشت سر با پیکان تصادف می کند. در حادثه اول راننده پیکان مقصر شناخته شده، و در حادثه دوم راننده اتوبوس، در هر حال تمام سرنشینان پیکان فوت می کنند. و به درستی معلوم نیست علت فوت تصادف اول بوده است یا دوم. حکم قضیه چگونه است؟
- [آیت الله اردبیلی] در یک حادثه رانندگی شش نفر از سرنشینان یک خودرو به همراه راننده خودرو مقابل که مقصر شناخته شده است کشته میشوند. راننده مقصر جوانی است بیست و چهار ساله و فاقد دارایی و تمکن مالی برای پرداخت دیه قربانیان، از طرفی خودرو هم فاقد بیمهنامه میباشد. حال با عنایت به محترم بودن خون مسلمان، آیا مجوزی برای پرداخت دیه کشتهشدگان از بیت المال وجود دارد.
- [آیت الله بهجت] اگر راننده ای تصادف کند و عدّه ای از مسافرانش کشته شوند، در صورتی که: 1) تقصیر با او باشد؛ 2) او مقصر نباشد و راننده دیگر مقصر شناخته شود؛ 3) راننده خوابش برده باشد، چه نوع قتلی محسوب می شود؟ 4) اگر مسافر در هر یک از موارد بالا کمربند ایمنی را نبسته باشد و همین امر موجب ضربه مغزی و مرگ او شده باشد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در تصادف کارشناس رانندگی هریک از طرفین را به میزان خاصی مقصر می داند; مثلا یکی 20% و دیگری 80%، آیا این موجب می شود که دیه، به نسبت به درصد تقصیر، حساب شود یا تنصیف می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر نابالغی با ماشین پدرش رانندگی کرد و سبب تصادف منجر به قتل شد، آیا عمدی است یا خیر و آیا دیه بر خود او میباشد یا عاقله؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در حادثه تصادف در شب بین پیکان سواری و موتور سیکلت راننده موتورسیکلت فوت می کند کارشناس هر دو را به میزان پنجاه درصد مقصر می داند. زیرا راننده موتور چراغ نداشته و با بی احتیاطی و عدم رعایت مقررات، رانندگی می کرده و راننده پیکان نیز به علت عدم توجه به جلو و سرعت زیاد، مقصر بوده است. در فرض مسأله، حکم آن چگونه است؟ در همین فرض اگر تقصیر یکی از دو نفر بیشتر باشد، ولی نتوان علت و سبب اصلی تصادف را به طور کامل و تمام به یکی از آنها منتسب دانست، زیرا قسمتی از علت تصادف به طرف مقابل منتسب است، حکم مسأله چگونه است؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شخصی که رانندگی میکند در میان ماشین خوابش ببرد و ماشینش تصادف کرد یک نفر را بکشد، در این صورت حکمش حکم قتل خطایی است یا خیر؟ و بر فرض اول، چنان چه اداره بیمه دیه آن مقتول را به اولیائش بپردازد ذمه رراننده بریء میشود یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در یک حادثه رانندگی اتومبیل تاکسی فرد غیر مقصّر متحمّل خساراتی گردیده است و با توجه به نظر کارشناس مدّت یکماه برای تعمیر تاکسی مزبور وقت نیاز است و در ماههای معمولی راننده تاکسی از این اتومبیل ماهیانه مبلغ هشتصد هزار ریال درآمد داشته است که دراین یکماه با توجّه به تصادف واقع شده راننده تاکسی از تحصیل درآمد مزبور محروم شده است، آیا راننده تاکسی می تواند از جهت عدم النفع مبلغ هشتصد هزار ریال را علاوه بر هزینه خسارات وارده برای تعمیر تاکسی از راننده مقصّر مطالبه کند.
- [آیت الله خوئی] عابر پیاده در جاهایی که مخصوص عبور وسایل نقلیه است عبور میکند. بر اثر بیتوجهی عابر و راننده تصادف میشود آیا راننده ضامن دیه است؟
- [آیت الله بهجت] کارگری که دارای زن و چهار فرزند صغیر و مادری پیر می باشد در تصادفی، فوت شده است. با توجه به این که اتوبانی که تصادف در آن رخ داده، پانزده متر عرض داشته، خشک و مسطح بوده، هیچ نرده ای برای جلوگیری از ورود عابر پیاده به اتوبان نصب نشده بوده، و هیچ گونه مانعی برای دید راننده وجود نداشته و راه مستقیم بوده، تصادف در روز روشن و هوای صاف اتّفاق افتاده و لباس متوفّی نمایان و حرکتش عادی بوده است و کارشناس راهنمایی و رانندگی به استناد ماده 4 قانون ایمنی راه ها مصوّب سال 1349 عابر را مقصّر دانسته است؛ آیا راننده اتومبیل نسبت به متوفّی ضامن می باشد؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول میتوانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط میتوانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو میکنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله مظاهری] در قتل خطا و قتل شبه عمد، قاتل باید علاوه بر دیه، شصت روز روزه بگیرد و اگر نتواند، شصت فقیر را سیر نماید، و در قتل عمد اگر ورثه مقتول عفو کنند یا با قاتل بر دیه توافق نمایند، قاتل باید شصت روز روزه بگیرد و شصت فقیر را هم سیر نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در اثر مسامحه و تخلّف در رانندگی کسی کشته شود، چنانچه راننده اطمینان یا ظنّ قوی داشته که با عابر برخورد میکند، قتل عمد است؛ ولی چنانچه بدون مسامحه قتلی صورت پذیرد، قتل خطایی میباشد و احکام قتل خطایی در کتاب (فقه الدیات) بیان شده است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] قتل بر سه گونه است: اوّل: قتل عمدی، در قتل عمدی یا قاتل به قصد قتل دیگری را میکشد یا با وسیلهای که به حسب عادت کشنده است و قاتل هم احتمال عقلایی این امر را بدهد قتل صورت میگیرد. دوم: قتل شبه عمد، در قتل شبه عمد شخصی کسی را با آلتی بزند که به حسب عادت کشنده نیست و یا قاتل این امر را احتمال نمیدهد و قصد کشتن هم نداشته باشد و اتّفاقاً بکشد. سوم: قتل خطای محض، در قتل خطای محض قاتل انجام کاری بر روی مقتول را قصد نکرده، بلکه مثلاً برای شکار حیوانی تیر انداخته ولی اشتباهاً کسی را کشته است. در قتل عمد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند، یا در صورت وجود شرائط قصاص، او را با حکم حاکم شرع بکشد و اگر مقتول مسلمان، زن یا دختر باشند، اگر چه قاتل مسلمان او را هم میتوان کشت، لکن اگر قاتل، مرد باشد، باید نصف دیه او را به وی بدهند و ولیّ مقتول میتواند در صورت رضایت آنها به مقداری که طرفین راضی شوند از قاتل دیه بگیرد و در صورتی که رضایت آنها به دیهای باشد که در شرع معیّن شده است، چون اندازههایی که در شرع برای دیه تعیین شده مختلف است، قاتل میتواند هر اندازهای را که مایل است انتخاب کند، بنابراین میتواند قیمت نقره را که از سایر اقسام دیه کمتر است بدهد و اگر رضایت آنها به قسم خاصّی از دیه باشد، قاتل باید همان قسم را بدهد. در قتل شبه عمد و خطای محض، ولیّ مقتول حقّ ندارد قاتل را بکشد، بلکه حقّ دریافت دیه دارد که در قتل شبه عمد از خود قاتل و در قتل خطای محض از عاقله (یعنی قوم و خویشان پدری قاتل) و در صورت ندادن آنها از خود قاتل دیه گرفته میشود.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد ، از او ارث نمیبرد ، ولی اگر قتل به حق باشد مانند قصاص یا اجرای حد یا دفاع ، ارث میبرد ، و همچنین اگر از روی خطا باشد ، مثل آنکه سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد ، از او ارث میبرد ، ولی از دیه قتل که عاقله میپردازد ارث نمیبرد و همچنین قتل شبه عمد یعنی : اینکه کاری کند که معمولاً موجب قتل نیست و قصد قتل هم نداشته ، ولی قصد انجام آن نسبت به مقتول داشته است مانع ارث نمیشود .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دیه ای که قاتل باید بدهد در صورتی که مقتول مرد و مسلمان و آزاد باشد یکی از شش چیز است: اول در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ششم شده باشند. و در قتل خطای محض و شبه عمد؛ سن شترها کمتر از این است. دوم دویست گاو. سوم هزار گوسفند. چهارم دویست حله و هر حله دو پارچه ای است که در یمن می بافند. پنجم هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال 18 نخود است. ششم ده هزار درهم که هر درهمی 6/12 نخود نقره سکه دار است. و اگر مقتول؛ زن و مسلمان و آزاد باشد؛ دیه او در هر یک از این شش چیز نصف دیه مرد است. و اگر مقتول کافر ذمی باشد؛ در صورتی که مرد باشد دیه او هشتصد درهم و در صورتی که زن باشد دیه او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمی باشد دیه ندارد. و دیه مقتولی که غلام یا کنیز باشد؛ قیمت او است در صورتی که بیشتر از دیه آزاد نباشد و در صورتی که قتل عمدی هم باشد نمی شود قاتل آزاد را برای او کشت.
- [آیت الله خوئی] دیهای که قاتل باید بدهد درصورتی که مقتول مرد و مسلمان و آزاد باشد یکی از شش چیز است: (اول): در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ش- شم شده باشند. و در قتل خطای محض و شبه عمد سن شترها کمتر از این است. (دوم): دویست گاو. (سوم): هزار گوسفند. (چهارم): دویست حله و ه- ر ح- ل- ه دو پ- ارچ- ه است و اولی این است که از پارچههای یمن باشد. (پنجم): هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال آن 18 نخود است. (ششم): ده هزار درهم که هر درهمی 6/ 12 نخود نقره سکهدار است. و اگر مقتول زن و مسلمان و آزاده باشد دیة او در هر یک از این شش چیز نصف دیة مرد است و اگر مقتول کافر ذمی باشد درصورتی که مرد باشد دیة او هشتصد درهم و درصورتی که زن باشد دیة او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمّی باشد دیه ندارد و دیة مقتولی که غلام یا کنیز باشد قیمت او است درصورتی که بیشتر از دیة آزاد نباشد و درصورتی که قتل عمدی هم باشد نمیشود قاتل آزاد را برای او کشت.
- [آیت الله بهجت] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد، از او ارث نمیبرد، ولی اگر از روی خطا باشد، چه خطای محض باشد یا خطای شبیه به عمد، بنابر اظهر از او ارث میبرد، ولی از دیه او بنابر اظهر ارث نمیبرد، اگرچه احتیاط مستحب در صلح کردن است، و در قتل عمدی، که ارث نمیبرد، فرقی نیست بین اینکه خودش مستقیماً اقدام به قتل نماید و یا طوری واسطه قتل باشد که قتل به او نسبت داده شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در قتل عمد در صورتی که اولیای مقتول قاتل را عفو کنند یا دیه بگیرند، قاتل باید دو ماه پی در پی روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند (البتّه وظیفه آزاد کردن یک بنده را هم دارد که در زمان کنونی منتفی است) و در قتل شبه عمد یا خطای محض باید علاوه بر دیه، خود قاتل یک بنده آزاد کند و اگر نتواند بنده آزاد کند (که در زمان کنونی چنین است) دو ماه پی در پی روزه بگیرد و اگر این را هم نتواند شصت فقیر را سیر کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] دیهای که قاتل باید بدهد در صورتی که مقتول مرد ومسلمان وآزاد باشد، یکی از شش چیز است: اوّل - در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ششم شده باشند، و در قتل خطای محض وشبه عمد سنّ شترها کمتر از این است; دوم - دویست گاو; سوم - هزار گوسفند; چهارم - دویست حله و هر حله دو پارچه است واولی این است که از پارچههای یمن باشد; پنجم - هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال 18 نخود است; ششم ده هزار درهم که هر درهمی 12/6 نخود نقره سکّهدار است و اگر مقتول، زن ومسلمان وآزاد باشد، دیه او در هر یک از این شش چیز نصف دیه مرد است و اگرمقتول، کافر ذمّی باشد در صورتی که مرد باشد دیه او هشتصد درهم و در صورتی که زن باشد، دیه او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمّی باشد، دیه ندارد ودیه مقتولی که غلام یا کنیز باشد قیمت او است در صورتی که بیشتر از دیه آزاد نباشد و در صورتی که قتل عمدی هم باشد نمیشود قاتل آزاد را برای او کشت.