موقوفه
به مال مورد وقف موقوفه گفته میشود.
آیا نوع تصرّف آب و زمین موقوفه ای که شخصی آن را اجاره کرده است، تصرّف خاصّ و معینی می باشد؟
چنانچه آب و زمین موقوفه را اجاره کرده و شرط خاصّی نگذارده، هر نوع مایل باشد می تواند از آن استفاده کند.
چنانچه آب و زمین موقوفه را اجاره کرده و شرط خاصّی نگذارده، هر نوع مایل باشد می تواند از آن استفاده کند.
عنوان سوال:
آیا نوع تصرّف آب و زمین موقوفه ای که شخصی آن را اجاره کرده است، تصرّف خاصّ و معینی می باشد؟
پاسخ:
چنانچه آب و زمین موقوفه را اجاره کرده و شرط خاصّی نگذارده، هر نوع مایل باشد می تواند از آن استفاده کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی زمین موقوفه ای را از متولّی اجاره نماید، سپس چاه آبی در آن زمین حفر نماید. آیا مستأجر می تواند از آب زمین موقوفه به صورت مجانی استفاده نماید، یا باید برای آب هم اجاره بپردازد؟
- چنانچه متولی ملک موقوفه خاص را اجاره بدهد و از دنیا برود وضعیت عقد اجاره چگونه خواهد بود؟
- اگر شخصی زمین موقوفهای را از متولّی اجاره نماید، سپس چاه آبی در آن زمین حفر نماید. آیا مستأجر میتواند از آب زمین موقوفه به صورت مجانی استفاده نماید، یا باید برای آب هم اجاره بپردازد؟
- آیا اداره اوقاف شهرستان می تواند از تمدید اجاره نامه ملک موقوفه خاص، که سالهاست در اجاره این جانب است و ممرّ درآمدم می باشد، بدون رضایت این جانب خودداری نماید؟
- شخصی، قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی اجاره می کند، بعد از اجاره، قسمتی از زمینهای موات حریم آن رانیز احیا می کند. آیا متولّی می تواند زمین مزبور را که مستأجر احیا کرده است جزء وقف محسوب دارد یا مستأجر مالک آن می شود؟
- هرگاه بنای ملکی موقوفه بر اثرِ گذشت زمان فرسوده و از بین رفته باشد و برای ایجادِ بنای موقوفه بانی وجود نداشته باشد و از زمین به تنهایی هیچگونه درآمدی نتوان کسب کرد، آیا میتوان برای احیای عرصهی موقوفه و کسب درآمد، زمین را به فردی اجاره داده تا مستأجر بر روی آن بنایی احداث نماید و درآمد حاصله از اجاره ی عرصه به مصرف مورد وقف برسد؟
- آیا اجاره اراضی موقوفه (وقف خاص اولاد ذکور) به مدّت 90 سال برای بنای مسجد و مصلّی و حسینیّه جایز است؟ اگر صحیح است مشروط به چه شرایطی می باشد؟
- هرگاه عرصه و اعیانِ ملکی موقوفه باشد و بر اثرِ گذشت زمان طولانی، اعیانی فرسوده شده و از بین رفته باشد و بانی برای ایجادِ اعیانی موقوفه نباشد و از عرصه به تنهایی هیچگونه درآمدی نتوان کسب کرد که به مصرف مورد وقف برسد، برای احیای عرصهی موقوفه و کسب درآمد، آیا متولی می تواند عرصه را به فردی اجاره داده تا مستأجر بر روی آن بنایی احداث نماید و اعیانی جنبهی وقفی نداشته باشد و درآمد حاصله از اجاره ی عرصه به مصرف مورد وقف برسد؟ (مانند آنچه آستان قدس رضوی در مورد زمین های موقوفه انجام می‌دهد)
- شخصی منزلی را برای کار خاصی وقف کرده است که از اجاره آن در موارد منظور واقف استفاده شود و وصیت کرده که یک پنجم در آمد این موقوفه به عنوان خمس پرداخت شود آیا صحیح است؟
- آموزش و پرورش مقداری از زمین مسجد را که در کنار زمین متعلق به خودش بوده سهوا یا عمدا تصرف کرده و ساخته است. حال اگر قرار بر تخریب باشد کل ساختمان آموزش و پرورش ویران می گردد یا ضرر فراوانی به مدرسه وارد می شود. اداره اوقاف و متولی، حاضرند آن مقدار زمین را به اجاره آموزش و پرورش در آورده و سند اجاره تنظیم نمایند. آیا این امر مشروع است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمین زراعی موقوفه ای را که با آب باران آبیاری می شده به مبلغ معیّنی اجاره کرده است ولی با توجه به اینکه بر اثر اتکاء به آب باران محصول کمی داشته، مبادرت به تبدیل آن به زمین آبی نموده و برای این کار مبالغ زیادی خرج کرده است، آیا با این وضعیت، او باید اجاره زمین آبی را بپردازد یا اجاره زمین دیمی را که با آب باران آبیاری می شود؟ و اگر این کار با کمک بخش دولتی انجام گرفته باشد چه حکمی دارد؟ و اگر واقف در وقف آن کیفیت مصرف اجاره را مشخص کرده باشد، به این صورت که مال الاجاره سالانه برای برپایی مجلس عزاداری حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) به مدّت ده روز مصرف شود، آیا باید مال الاجاره در خصوص موردی که واقف معیّن کرده مصرف شود؟ و در صورتی که متولّی موقوفه از گرفتن اجاره زمین از مستأجر خودداری کند، آیا جایز است آن را به اداره اوقاف بپردازد؟
- [آیت الله سبحانی] زمین موقوفه ای در اختیار شخصی تحت عنوان اجاره قرار داشته است که در سال 1348 به جهت عدم پرداخت مبلغ اجاره، محکوم به پرداخت مبلغ اجاره می گردد و از اموال وی، یک باب منزل به نفع موقوفه توقیف می گردد و از طرفی اموال وی از جمله همین منزل از طرف ستاد اجرایی فرمان امام (رحمه الله) پس از انقلاب مصادره گردیده است و اینک اداره ی اوقاف درصدد احیای حقوق اوقاف است. آیا حقوق موقوفه بر اساس اجاره ی زمان تصرف، پرداخت شود یا طبق شاخص بانک مرکزی و در نظر گرفتن نرخ تورّم، محاسبه و پرداخت گردد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا اجاره دادن زمین موقوفه به مدت طولانی، مثل صد سال صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولیِ وقف بدون رعایت مصلحت موقوف علیهم، زمین موقوفه را اجاره دهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی در منزل یا مغازه موقوفه زندگی یا کسب می کند ولی اجاره موقوفه را نمی پردازد آیا درآمدی که بدست می آورد حلال است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است زمین موقوفه ای که مسلمان برای مسلمانان وقف کرده است به غیر مسلمان اجاره داده شود؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی شرعی و قانونی آن به مدّت ده سال اجاره کرده است و اجاره نامه رسمی هم در مورد آن تنظیم شده است، ولی بعد از فوت موجر، جانشین او ادعا می کند که متولّی سفیه بوده و اجاره او باطل است، این مسأله چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی بدون اجازه متولی شرعی زمین موقوفه را به اجاره بدهد، و مال الاجاره را به مصرف وقف برساند، چه حکمی دارد؟ و آیا اجاره کننده ضامن است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی زمین همسر خود را بدون رضایت همسر خود فروخته است و همسر او چیزی نگفته است و مشتری سالها در زمین تصرف کرده و درخت کاشته است. اکنون ورثه زن ادعای فسخ معامله را دارند، آیا می توانند معامله را فسخ کنند. و در صورت فسخ، حکم اشجار و زراعت زمین مذکور چیست؟ و آیا می توانند اجاره چندین ساله زمین را بگیرند؟
- [آیت الله خامنه ای] زمین موقوفه ای وجود دارد که دارای سه قنات است و شهرداری به علت خشکسالی مستمر چند ساله، دو عدد از قناتها را برای تأمین آب آشامیدنی مردم منطقه اجاره کرده است و آب قنات سوم که وقف طلاب منطقه و فرزندان واقف بوده به زمین فرو رفته و خشک شده و در نتیجه زمین هایی که با آب آن آبیاری می شدند تبدیل به زمین های بایر شده اند و درحال حاضر سازمان زمین شهری ادعا می کند که این زمین ها موات هستند، آیا این زمین ها به علت اینکه چندین سال کشت و زرع نشده اند ملحق به موات هستند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه زمین را برای زراعت گندم یا جو اجاره دهد و مال الاجاره را گندم یا جو همان زمین قرار دهد اجاره صحیح نیست، همچنین در مقابل محصولات دیگر زمین.
- هرگاه چیزی را به کسی اجاره دهد و پیش از تحویل دادن به مستأجر کسی آن را غصب کند مستأجر حق دارد اجاره را به هم بزند ونیز می تواند صبر کند و اجاره مدتی را که در تصرف غاصب بوده به میزان معمول از او بگیرد، اما اگر بعد از تحویل کسی آن را غصب کند نمی تواند اجاره را فسخ کند.
- در وقف خاص (مانند وقف بر اولاد) چنانچه متولی، آن ملک را اجاره دهد و از دنیا برود در صورتی که اجاره با مراعات مصلحت وقف و طبقات آینده بوده باشد اجاره باطل نمی شود، ولی اگر متولی نداشته باشد و طبقه اول آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند، ادامه اجاره نسبت به آینده بدون اجازه طبقه بعد اشکال دارد و هرگاه مستأجر، مال الاجاره تمام مدت را داده باشد آنچه مربوط به بعد از مرگ طبقه اول است گرفته می شود و به طبقه بعد داده خواهد شد (به شرط این که آنها اجاره را اجازه بدهند).
- واگذار کردن منافع ملک یا منافع شخص خود را به دیگری (اجاره) گویند و اجاره دهنده و اجاره کننده باید بالغ و عاقل باشند و با قصد و اراده خودشان اجاره را انجام دهند و نیز باید حق تصرف در اموال خود داشته باشند، بنابراین سفیهی که توانایی بر اداره صحیح اموال خود ندارد و آن را بیهوده مصرف می کند اجاره اش باطل است.
- واگذار کردن منافع ملک یا منافع شخص خود را به دیگری (اجاره) گویند و اجاره دهنده و اجاره کننده باید بالغ و عاقل باشند و با قصد و اراده خودشان اجاره را انجام دهند و نیز باید حق تصرف در اموال خود داشته باشند، بنابراین سفیهی که توانایی بر اداره صحیح اموال خود ندارد و آن را بیهوده مصرف می کند اجاره اش باطل است.
- مالی را که اجاره می دهند چند شرط دارد: 1 باید معین باشد، بنابراین اگر بگوید: یکی از خانه ها یا یکی از اتومبیلهای خود را اجاره می دهم صحیح نیست. 2 مستأجر باید آن را ببیند یا مالک اوصاف آن را کاملاً بیان کند. 3 تحویل آن ممکن باشد، پس اجاره دادن اسبی که فرار کرده و مستأجر قادر بر گرفتن آن نیست باطل است. 4 آن مال به واسطه استفاده کردن از بین نرود، بنابراین اجاره دادن نان و میوه صحیح نیست. 5 استفاده ای که مال را برای آن اجاره داده اند ممکن باشد، پس اجاره دادن زمین برای زراعت، در صورتی که قابل زراعت نباشد یا آب کافی نداشته باشد باطل است. 6 چیزی را که اجاره می دهد ملک او باشد، یا وکیل و ولی در اجاره آن باشد.
- کسی که ملکی را اجاره کرده و سرقفلی نپرداخته هنگامی که مدت اجاره به سر رسید حق ندارد بدون اذن صاحب ملک در آنجا اقامت کند و اگر آن را تخلیه نکند غاصب و ضامن ملک و ضامن مثل مال الاجاره است، خواه اجاره اول کوتاه باشد یا طولانی و خواه در مدت اجاره ارزش ملک بالا رفته باشد یا نه و اگر کسی ملک را از چنین شخصی اجاره کند اجاره اش صحیح نیست، مگر این که صاحب ملک رضایت دهد.
- هرگاه زمینی را با آب قلیل آب بکشند اگر از شن یا ریگ باشد و غساله یعنی آب باقیمانده در آن فرو رود پاک است، اما ریگهای زیر آن زمین نجس می شود. همچنین اگر سراشیبی داشته باشد آب از آن بگذرد پاک می گردد، اما اگر غساله روی زمین بماند نجس است، مگر با وسیله ای آن را جمع کنند.
- هرگاه زمینی را با آب قلیل آب بکشند اگر از شن یا ریگ باشد و غساله یعنی آب باقیمانده در آن فرو رود پاک است، اما ریگهای زیر آن زمین نجس می شود. همچنین اگر سراشیبی داشته باشد آب از آن بگذرد پاک می گردد، اما اگر غساله روی زمین بماند نجس است، مگر با وسیله ای آن را جمع کنند.
- در غسل ارتماسی باید پاها را نیز از زمین بلند کند تا آب به زیر آن برسد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر به واسطه پیشآمدی زراعت در زمین ممکن نباشد، مثلاً آب از زمین قطع شود، مزارعه به هم میخورد و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند، چنانچه زمین در تصرّف او بوده و مالک در آن تصرّفی نداشته است، باید اجاره آن مدّت را به مقدار معمول به مالک بدهد، مگر آن که اجاره آن مدّت از حداکثر مقدار احتمالی سهم مالک از محصول زمین بیشتر باشد که دادن زیادی لازم نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر به واسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نباشد؛ مثلا آب از زمین قطع شود؛ مزارعه به هم می خورد و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند چنانچه زمین در تصرف او بوده و مالک در آن تصرفی نداشته است؛ باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به مالک بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر بواسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نشود ، مثلاً آب از زمین قطع شود ، مزارعه بهم میخورد ؛ و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند ، چنانچه زمین در تصرف او بوده و مالک در آن تصرفی نداشته است ، باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به مالک بدهد .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به واسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نباشد مثلاً آب از زمین قطع شود، مزارعه به هم میخورد و اگر زارع بدون عذر یا با عذر زراعت نکند، چنانچه زمین در تصرّف او بوده ومالک در آن تصرّفی نداشته است، باید اجاره آن مدّت را به مقدار معمول به مالک بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به واسطه پیش امدی زراعت در زمین ممکن نباشد مثلا اب از زمین قطع شود مزارعه به هم می خورد و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند چنانچه زمین در تصرف او بوده و مالک در ان تصرفی نداشته است باید اجاره ان مدت را به مقدار معمول به مالک بدهد
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر به واسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نباشد مثلاً آب از زمین قطع شود، مزارعه به هم می خورد و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند، چنان چه زمین در تصرف او بوده و مالک در آن تصرفی نداشته است، باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به مالک بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مالالاجاره را حاصل زمینی که به حسب متعارف معلوم نیست که حاصل دارد یا خیر، قرار دهند، اجاره باطل است؛ خواه مورد اجاره همین زمین باشد یا چیز دیگر و در باطل بودن اجاره فرقی نمیکند که مالالاجاره مقدار معیّنی از محصول آن زمین - مانند 1000 کیلو - باشد یا کسری از آن - مانند نصف محصول -.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم اجاره دهد و اجارهبها را جو یا گندم همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح نیست، مگر این که اجارهبها مقدار معیّنی در ذمّه باشد و مقیّد نباشد که از محصول خود زمین باشد و مستأجر از محصول همان زمین بدهد که در این صورت اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر زارع زراعت نکند، چنانچه زمین در تصرّف او بوده و مالک در آن تصرّفی نداشته است، باید اجاره آن مدّت را به مقدار معمول به مالک بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اجاره دهنده و کسی که چیزی را اجاره میکند باید بالغ و عاقل باشند ، و به اختیار خودشان اجاره را انجام دهند ، و نیز باید در مال خود حقّ تصرف داشته باشند ، پس سفیه چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید نمیتواند چیزی را اجاره کند یا اجاره دهد . و همچنین مفلّس نمیتواند چیزی از اموالی را که حقّ تصرف در آنها را ندارد ، اجاره بدهد یا با آن چیزی را اجاره کند ، ولی میتواند خودش را اجاره دهد .