ایقاع
انشاء بی نیاز از انشاء قبول را ایقاع می‌گویند و از آن در بابهای ایقاعات، مانند طلاق، ایلاء، لعان، عتق، یمین و عهد سخن رفته است.
چگونه است که وقف در بعضی صور مثل وقف مسجد ایقاع محسوب می‌شود؟
این مورد به خاطر جریان سیره مسلمین از ایقاعات استثناء می‌شود چرا که بسیاری از مسلمین مسجدی را آماده می‌کنند و به نیّت وقف در اختیار نمازگزاران قرار می‌دهد و هیچ وقت صیغه‌ای برای آنان خوانده نمی‌شود.
این مورد به خاطر جریان سیره مسلمین از ایقاعات استثناء می‌شود چرا که بسیاری از مسلمین مسجدی را آماده می‌کنند و به نیّت وقف در اختیار نمازگزاران قرار می‌دهد و هیچ وقت صیغه‌ای برای آنان خوانده نمی‌شود.
پاسخ:
این مورد به خاطر جریان سیره مسلمین از ایقاعات استثناء می‌شود چرا که بسیاری از مسلمین مسجدی را آماده می‌کنند و به نیّت وقف در اختیار نمازگزاران قرار می‌دهد و هیچ وقت صیغه‌ای برای آنان خوانده نمی‌شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- وقف عقد است یا ایقاع؟
- خانه ای اضافه دارم ایا بر مسجد وقف کنم یا به پسرم بدهم که طلبه هست ؟
- آیا می شود فضای متحرکی مانند کانتینر و امثال آن را وقف مسجد کرد؟
- اگر زمینی برای حسینیّه وقف شده باشد، آیا می شود بالای آن حسینیّه، مسجد ساخت؟
- چیزهایی که قبلا به مسجد هدیه شده، اگر ندانیم وقف مسجد شده یا تملیک، حکم کدام یک بر آن بار می شود؟
- شخصی در سال 1362 زمینی را به شکل زیر وقف کرده است: (اگر این زمین را ساختند، به عنوان مسجد باشد، و اگر آن را نساختند، همچنان متعلّق به خودم باشد.) آیا وقف به این شکل صحیح است؟ در هر صورت، آیا می توان زمین مذکور را فروخت، و در جای دیگر زمینی برای مسجد خرید؟
- آیا تلاوت قرآن یا دعا و یا نماز در مسجدالحرام یا نگاه کردن به کعبه از عبادات محسوب می‌شود که حاجی هنگام بیتوته در مسجدالحرام باید انجام دهد یا این که حتماً در هنگام بیتوته باید طواف کند؟
- اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: (وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)) و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟
- آیا می توان از منافع ملکی که برای مسجدی وقف شده و آن مسجد احتیاج ندارد و احتمال هم نمیرود که تا مدّتی احتیاج پیدا کند برای مسجد دیگری استفاده کرد؟
- شخصی خانه اش را وقف مسجد نموده، مشروط بر این که خودش تا آخر عمر در آن ساکن باشد آیا می توان از اموال آن مسجد خرج این خانه کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] فرق بین ایقاع و عقد چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] فرق بین ایقاع و عقد چیست؟
- [آیت الله مظاهری] اگر معتکف عمداً و بدون هیچ عذری از مسجد خارج شود، اعتکاف او در صور ذیل چه حکمی دارد:
- [آیت الله خامنه ای] کیفیت وقف مسجد
- [آیت الله بهجت] گاه عبارت دعا یا آیه ای در کتب وقفی مسجد یا کتابخانه، اشتباه تایپ شده است، آیا تصحیح چنین عبارت هایی تصرّف غیر جایز در وقف محسوب نمی شود؟
- [آیت الله سبحانی] آیا عقد یا ایقاع معلق باطل است یا برخی از اقسام آن صحیح است؟
- [سایر] نفخ صور چیست؟ و آیا بین صور اول و دوم فاصله است؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر زیر زمین عنوان مسجد را ندارد و جزء تأسیساتی نیست که مسجد به آن نیاز داشته باشد و وقف آن هم وقف انتفاع نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله نوری همدانی] وقف مؤبّد و حبس مخلّد منزل واقف در مدت دهه محرم فقط برای تعزیه داری و روضه خوانی که بدون اطعام صورت گرفته، آیا بنظر حضرتعالی اینگونه وقف بر اشخاص مثل امام حسین وقف عام محسوب می‌شود یا وقف خاص؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگی به وقف کننده دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- میت را نباید در جای غصبی دفن کنند و همچنین در جایی که برای دفن وقف نشده است (مانند مساجد و مدارس دینی)، مگر این که از اول جایی را برای دفن در نظر بگیرند و از وقف مستثنا کنند.
- فرشی را که برای حسینیه وقف کرده اند نمی توان برای نماز به مسجد ببرند و اگر ندانند آن فرش مخصوص حسینیه است یا نه، باز بردن آن به جای دیگر صحیح نیست، همچنین سایر اموال وقف، حتی مهر نماز مسجدی را به مسجد دیگری نمی توان برد.
- کسی که نمی خواهد در مسجد یا حسینیه ای نماز بخواند اگر نمی داند آب آن وقف عموم است یا فقط برای کسانی است که در آنجا نماز می خوانند، نمی تواند آنجا وضو بگیرد، همچنین وضو گرفتن از آب تیمچه ها و مسافرخانه ها برای کسانی که ساکن آنجا نیستند، مگر این که از عمل افراد متدین بفهمد که وقف آن، عام است.
- هرگاه ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف کنند چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و احتمال هم نمی رود که تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا کند در آمد آن ملک را می توان به مصرف تعمیر مسجد دیگری رساند.
- هرگاه برای چیزی که وقف کرده متولی معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نماید و اگر معین نکند اگر از قبیل اوقاف عامه (مانند مسجد و مدرسه) باشد تعیین متولی وظیفه حاکم شرع است و اگر وقف خاص باشد (مانند ملکی که وقف بر اولاد است) در مورد کارهایی که مربوط به مصلحت وقف و منفعت طبقات بعد می باشد، احتیاط آن است که نسل موجود و حاکم شرع با موافقت یکدیگر تعیین متولی کنند و اگر تنها مربوط به منافع طبقه موجود است اختیار آن با خود آنهاست در صورتی که بالغ باشند و اگر بالغ نباشند اختیار با ولی آنهاست.
- معامله اموال موقوفه باطل است، ولی هرگاه طوری خراب شود که نتوانند استفاده ای را که برای آن وقف شده ببرند، مثلاً فرش مسجد طوری پاره شود که نتوان از آن برای نماز در مسجد استفاده کرد فروش آن اشکالی ندارد، همچنین مصالح کهنه ای که بعد از تعمیر و نوسازی مسجد زیاد می آید، ولی پس از فروختن باید پول آن را در همان مسجد به همان مصرف برسانند و اگر ممکن نشود به مصرفی که به مقصود واقف نزدیکتر است و اگر نیازی نباشد در مساجد دیگر مصرف کنند.
- صیغه وقف را می توان به عربی یا به هر زبان دیگر خواند، مثلاً اگر بگوید: (خانه خود را برای فلان منظور وقف کردم) کافی است و احتیاج به قبول ندارد، خواه وقف عام باشد یا وقف خاص، هرچند احتیاط مستحب آن است که حاکم شرع در وقف عام و اشخاصی که برای آنها وقف شده در وقف خاص، صیغه قبول بخوانند.
- هرگاه ملکی را برای وقف معین کند و پیش از خواندن صیغه یا تحویل به کسانی که برای آنها وقف شده پشیمان شود یا بمیرد وقف درست نیست.
- اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن بیرون نمی رود.
- انسان می تواند از زکات، کتابهای دینی و علمی و قرآن و دعا و سایر کتبی که در پیشرفت هدفهای اسلامی مؤثر است بخرد و وقف نماید، خواه وقف عموم کند، یا وقف اشخاص خاص، حتی می تواند بر اولاد خود و کسانی که واجب النفقه او هستند وقف کند، ولی نمی تواند از زکات املاکی بخرد و بر اولاد خود وقف نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله بهجت] اگر مسجد را وقف کنند، بعد از آنکه واقف به قصد واگذار کردن اجازه دهد که در آن مسجد نماز بخوانند، همین که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می‌شود.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مسجد را وقف کنند ، بعد از آنکه واقف به قصد واگذار کردن اجازه دهد که در آن مسجد نماز بخوانند همین که یک نفر در آن مسجد نماز خواند ، وقف درست می شود .
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمی‌شود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمی‌شود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مسجدی را وقف کنند، بعد از آن که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می شود.
- [آیت الله بروجردی] اگر مسجدی را وقف کنند، بعد از آن که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلا بگوید خانه خود را وقف کردم وقف صحیح است و وقف به عمل نیز محقق می شود مثلا چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد و یا جائی را به قصد مسجد بودن بسازد و در اختیار نمازگزاران بگذارد وقفیّت محقق می شود.
- [آیت الله خوئی] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلًا بگوید خان خود را وقف کردم، کسی که خانه برایش وقف شده، یا وکیل، یا ولی آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است. بلکه وقف به عمل نیز محقق می‌شود مثلًا چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد و یا جائی را به قصد مسجد بودن بسازد و در اختیار نمازگزاران بگذارد وقفیت محقق می‌شود. و در موقوفات عامه مثل مسجد و مدرسه یا چیزی که برای عموم وقف کند، یا مثلًا بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی در صحت وقف لازم نیست.
- [آیت الله خوئی] فرشی را که برای حسینیه وقف کردهاند، نمی‌شود برای نماز به مسجد ببرند اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد.