جنگل
جنگل، منطقه وسیعی پوشیده از درخت (به مثابه عنصر اصلی آن)، درختچه و گونه‌های علفی، با جانوران وحشی کوچک و بزرگ اعم از خشکی‌زی و آبزی می باشد.
آیا وقف کردن جنگل ها و مراتع صحیح می باشد؟
این وقفها در صورتی صحیح است که واقف اوّل آن محل را حیازت نموده باشد چون (لا وقف الا فی ملک) و منظور از حیازت زمین آن است که زمینی را که مالک ندارد مثل غالب جنگلها یا مراتع و بیابانها، فردی در دست بگیرد و روی آن عملی انجام دهد مثل اینکه در آن آبادی ایجاد کند یا پستی و بلندی آن را اصلاح و آماده استفاده کند یا آب آن را فراهم کند و امثال آن. البته لازم است تذکر داده شود که حیازت بر دو قسم است: الف) اگر کسی مالی از مباحات را پیش از زمان اقامه حکومت اسلامی حیازت نماید، ملکیّت او صحیح و ثابت است. ب) اگر کسی بعد از اقامه حکومت اسلامی قصد حیازت چیزی از مباحات را دارد باید این حیازت به اذن حکومت اسلامی باشد تا صحیح باشد و ملکیّت برای او حاصل شود.
این وقفها در صورتی صحیح است که واقف اوّل آن محل را حیازت نموده باشد چون (لا وقف الا فی ملک) و منظور از حیازت زمین آن است که زمینی را که مالک ندارد مثل غالب جنگلها یا مراتع و بیابانها، فردی در دست بگیرد و روی آن عملی انجام دهد مثل اینکه در آن آبادی ایجاد کند یا پستی و بلندی آن را اصلاح و آماده استفاده کند یا آب آن را فراهم کند و امثال آن. البته لازم است تذکر داده شود که حیازت بر دو قسم است: الف) اگر کسی مالی از مباحات را پیش از زمان اقامه حکومت اسلامی حیازت نماید، ملکیّت او صحیح و ثابت است. ب) اگر کسی بعد از اقامه حکومت اسلامی قصد حیازت چیزی از مباحات را دارد باید این حیازت به اذن حکومت اسلامی باشد تا صحیح باشد و ملکیّت برای او حاصل شود.
پاسخ:
این وقفها در صورتی صحیح است که واقف اوّل آن محل را حیازت نموده باشد چون (لا وقف الا فی ملک) و منظور از حیازت زمین آن است که زمینی را که مالک ندارد مثل غالب جنگلها یا مراتع و بیابانها، فردی در دست بگیرد و روی آن عملی انجام دهد مثل اینکه در آن آبادی ایجاد کند یا پستی و بلندی آن را اصلاح و آماده استفاده کند یا آب آن را فراهم کند و امثال آن. البته لازم است تذکر داده شود که حیازت بر دو قسم است: الف) اگر کسی مالی از مباحات را پیش از زمان اقامه حکومت اسلامی حیازت نماید، ملکیّت او صحیح و ثابت است. ب) اگر کسی بعد از اقامه حکومت اسلامی قصد حیازت چیزی از مباحات را دارد باید این حیازت به اذن حکومت اسلامی باشد تا صحیح باشد و ملکیّت برای او حاصل شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- سالها پیش مراتعی با تأیید علمای منطقه وقف گردیده است. تا زمان اجرای مادّه 56 حفاظت از مراتع، طبق وقفنامه عمل می شد ولی منابع طبیعی و جنگلداری مدّعی است مراتع مشجّر جزء انفال است. آیا مراتع مشجّر کماکان وقف است یا نه؟ اگر بعضی از این مراتع جزء محدوده روستاها قرار گرفت، تکلیف شرعی چیست؟
- آیا وقف سرقفلی جایز و صحیح است؟
- واقف باید دارای چه شرائطی باشد تا وقف از ناحیه او صحیح باشد؟
- آیا می توانیم وقف خاص را بعد از تنظیم وقف نامه و قبض موقوفه، تبدیل به وقف عام نمائیم؟ یا ماهیت وقف و مفاد وقف نامه را تغییر دهیم؟
- وقف بر امام حسین علیهالسلام وقف عام است یا خاص؟
- آیا بدون گفتن لفظی که دلالت بر وقف کند می توان وقف کرد؟
- چنانچه چیزی که وقف شده خراب شود وقف باطل می گردد؟
- آیا چیزی که وقف شده باید تحت تصرف کسانی که به آنها وقف شده در آید؟
- چگونه است که وقف در بعضی صور مثل وقف مسجد ایقاع محسوب می‌شود؟
- چنانچه شرکتی که وقف شده است ورشکسته شود حکم وقف باقی است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا جنگل نشینها که در جنگل و مراتع پدری زندگی میکنند و دامدارند حقّ خرید، خانه سازی، تهیّه باغ و زمین و غیره را دارند و آیا مالک می‌شوند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا جنگلها و مراتع ملی را که جزء انفال است اشخاص می توانند قبل از تملک قانونی وقف کنند؟ و مراتعی که قبلاً با این شرایط وقف گشته اند چه تکلیفی دارند؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جنگلها و مراتع طبیعی که انسان دخالتی در ایجاد آنها ندارد و همانگونه که اصل چهل و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح کرده از انفال محسوب می شوند، قابل وقف هستند؟
- [سایر] سلام خسته نباشید آیا شکار با تفنگ بادی در جنگل وکوه برای آدمی حلال است یا حرام؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا جایز است مراتع و چراگاهها را که چندین سال مورد استفاده قرار گرفته است، احیا کرد؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه واقف بدون اطلاع از دیون خود وقف کند و این وقف به طلبکار ضرر بزند آیا وقف صحیح است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] رها کردن پسماندهای صنعتی و خانگی در رودخانهها و جنگل ها که موجب تخریب فضای محیطزیست می‌شود چه حکمی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا وقف معاطاتی صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا شخص می تواند جلوی عبور راه عام مراتع را بگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] مدارسی که از سوی شاهان گذشته وقف شده است آیا وقف آنها صحیح است یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسانی که برای آنها وقف شده یا وکیل یا ولی آنها بدهد، ولی در اوقاف عامه مانند مساجد و مدارس و امثال آنها تحویل دادن شرط نیست، هرچند احتیاط مستحب آن است که پس از خواندن صیغه آن را در اختیار کسانی که وقف برای آنها شده قراردهند تا وقف کامل گردد.
- هرگاه کسی چیزی را برای خودش وقف کند (مثل آن که ملکی را وقف کند که عایدی آن صرف خودش شود، یا بعد از مرگ او خرج مقبره اش نمایند). صحیح نیست ولی اگر مثلاً، مدرسه یا مزرعه ای را وقف بر طلاب کند و خودش طلبه باشد، می تواند مانند سایرین از منافع وقف استفاده نماید.
- وقف معاطاتی نیز صحیح است یعنی همین که مثلاً مسجدی را به قصد وقف بر مسلمین بسازد و در اختیار آنها بگذارد کافی است هر چند صیغه لفظی نخواند.
- صیغه وقف را می توان به عربی یا به هر زبان دیگر خواند، مثلاً اگر بگوید: (خانه خود را برای فلان منظور وقف کردم) کافی است و احتیاج به قبول ندارد، خواه وقف عام باشد یا وقف خاص، هرچند احتیاط مستحب آن است که حاکم شرع در وقف عام و اشخاصی که برای آنها وقف شده در وقف خاص، صیغه قبول بخوانند.
- هرگاه ملکی را برای وقف معین کند و پیش از خواندن صیغه یا تحویل به کسانی که برای آنها وقف شده پشیمان شود یا بمیرد وقف درست نیست.
- اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن بیرون نمی رود.
- وقف کننده باید بالغ و عاقل و دارای قصد و اختیار باشد و شرعاً حق تصرف در اموال خود را داشته باشد، بنابراین انسان سفیه یا بدهکاری که حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع کرده اگر چیزی از اموال خود را وقف کند صحیح نیست.
- انسان می تواند از زکات، کتابهای دینی و علمی و قرآن و دعا و سایر کتبی که در پیشرفت هدفهای اسلامی مؤثر است بخرد و وقف نماید، خواه وقف عموم کند، یا وقف اشخاص خاص، حتی می تواند بر اولاد خود و کسانی که واجب النفقه او هستند وقف کند، ولی نمی تواند از زکات املاکی بخرد و بر اولاد خود وقف نماید.
- فرشی را که برای حسینیه وقف کرده اند نمی توان برای نماز به مسجد ببرند و اگر ندانند آن فرش مخصوص حسینیه است یا نه، باز بردن آن به جای دیگر صحیح نیست، همچنین سایر اموال وقف، حتی مهر نماز مسجدی را به مسجد دیگری نمی توان برد.
- در وقف خاص هرگاه بین کسانی که مال برای آنان وقف شده چنان اختلافی پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند بیم آن می رود که فسادی به بار آید، خونی بریزد یا اموالی تلف شود، در این صورت می توانند آن مال را بفروشند و در مصرفی که به مقصود وقف کننده نزدیکتر است صرف نمایند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید، خانه خود را وقف کردم، وقف صحیح است و در وقف قبول کردن مطابق احتیاط است.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست در وقف صیغه بخوانند و یا صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه با هر لفظ یا عملی وقف بودن چیزی را بفهماند و آن را تحویل دهد، صحیح است؛ مثلاً اگر بگوید: (خانه خود را وقف کردم) و آن را تحویل موقوفعلیه یا متولی وقف دهد، وقف صحیح است و محتاج به قبول هم نیست، حتّی در وقف خاص.
- [آیت الله اردبیلی] وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را تحویل متولّی وقف یا کسی که برای او وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند؛ ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز وقف آنان باشد، از طرف آنان نگهداری نماید، وقف صحیح است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مالی را وقف می کند باید قصد قربت داشته باشد، و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند، و اگر مثلاً بگوید: این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست، و نیز اگر بگوید: تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید: تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد، و دوباره وقف باشد، وقف صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] کسی که مالی را وقف میکند، باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید:(این مال بعد از مردن من وقف باشد)، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست و نیز اگر بگوید:(تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد)، یا بگوید:(تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد)، وقف صحیح نمیباشد.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که مالی را وقف می کند باید از موقع انشاء وقف مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلا بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده صحیح نیست و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از ان نباشد یا بگوید تا ده سال باشد بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد و قف صحیح نیست
- [آیت الله اردبیلی] چیزی که وقف می‌شود باید (عین) آن موجود و مشخّص باشد، بنابر این وقف کردن (دَین) مانند این که بگوید: (آنچه را از فلانی طلب دارم وقف نمودم) یا وقف نمودن چیزی که مشخّص نیست، مانند این که بگوید: (یکی از باغهایم را وقف نمودم) صحیح نیست. همچنین اگر منافع چیزی را وقف کند، مثلاً بگوید: (منافع و استفاده خانهام را وقف نمودم) صحیح نمیباشد، ولی وقف کردن خانه برای سکونت در آن یا وقف کردن درخت برای استفاده از میوه آن صحیح است، هرچند هنگام وقف، میوه درخت موجود نباشد.
- [آیت الله نوری همدانی] وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصّرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل ، یا ولیّ او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود ، از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است .
- [آیت الله وحید خراسانی] وقف خاص در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل یا ولی او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و از طرف انان قبض و حیازت نماید وقف صحیح است