مساقات
واگذاری نخلهایادرختان انگوربه دیگری به منظوراصلاح،آبیاری وآبادسازی. [۱]
آیا در تحقق مساقات شرایطی لازم است؟
مساقات چند شرط دارد: 1- مالک و باغدار باید بالغو عاقل‌باشند. 2- کسی آنها را مجبور به این کار نکرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند 4- مدّت مساقات باید معلوم باشد و اگر ابتدای آن را معیّن‌کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که حاصل آن سال بدست می‌آید صحیح است. 5- باید سهم هر کدام به صورت نصف یا ثلثحاصل و مانند آن باشد، بنابراین اگر قرار بگذارند که مثلًا یک تن از میوه، مال صاحب باغ و بقیّه مال کسی است که کار می‌کند معامله باطل است. 6- باید قرار داد معامله را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن بگذارند چنانچه کارهایی مانند آبیاری و سمپاشی که برای پرورش میوه لازم است باقی‌مانده باشد مساقات صحیح است وگرنه اشکال داردو اگر فقط احتیاج به کارهایی مانند چیدن میوه و نگهداری آن باشد قرارداد آنها صحیح است، ولی مساقات نیست.
مساقات چند شرط دارد: 1- مالک و باغدار باید بالغو عاقل‌باشند. 2- کسی آنها را مجبور به این کار نکرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند 4- مدّت مساقات باید معلوم باشد و اگر ابتدای آن را معیّن‌کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که حاصل آن سال بدست می‌آید صحیح است. 5- باید سهم هر کدام به صورت نصف یا ثلثحاصل و مانند آن باشد، بنابراین اگر قرار بگذارند که مثلًا یک تن از میوه، مال صاحب باغ و بقیّه مال کسی است که کار می‌کند معامله باطل است. 6- باید قرار داد معامله را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن بگذارند چنانچه کارهایی مانند آبیاری و سمپاشی که برای پرورش میوه لازم است باقی‌مانده باشد مساقات صحیح است وگرنه اشکال داردو اگر فقط احتیاج به کارهایی مانند چیدن میوه و نگهداری آن باشد قرارداد آنها صحیح است، ولی مساقات نیست.
پاسخ:
مساقات چند شرط دارد: 1- مالک و باغدار باید بالغو عاقل‌باشند. 2- کسی آنها را مجبور به این کار نکرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند 4- مدّت مساقات باید معلوم باشد و اگر ابتدای آن را معیّن‌کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که حاصل آن سال بدست می‌آید صحیح است. 5- باید سهم هر کدام به صورت نصف یا ثلثحاصل و مانند آن باشد، بنابراین اگر قرار بگذارند که مثلًا یک تن از میوه، مال صاحب باغ و بقیّه مال کسی است که کار می‌کند معامله باطل است. 6- باید قرار داد معامله را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن بگذارند چنانچه کارهایی مانند آبیاری و سمپاشی که برای پرورش میوه لازم است باقی‌مانده باشد مساقات صحیح است وگرنه اشکال داردو اگر فقط احتیاج به کارهایی مانند چیدن میوه و نگهداری آن باشد قرارداد آنها صحیح است، ولی مساقات نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- عاقّ والدین به چه معناست؟ در چه شرایطی تحقّق می یابد؟ آثار آن چیست؟
- در معامله مزارعه چه شرایطی لازم است؟
- به نظر حضرت عالی آیا مساقات از عقود لازم است یا جایز؟
- آیا برای تحقق عقد و قرار داد اجاره، خواندن صیغه لازم است؟
- رعایت چه شرایطی در نماز میّت لازم می باشد؟
- آیا لازم است که کارهایی که هرکدام از دو طرف قرار داد مساقات باید انجام دهند ، از قبل مشخص بشود؟
- الف) شرایط صدق محارب و مفسد فی الارض در عصر حاضر چیست؟ اگر عدّه ای از مسیحیان در بعضی از کشورها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، با مسلمانان در حال جنگ باشند، آیا احکام محارب درباره آنها جاری می شود؟ ب) آیا برای تحقق عنوان محاربه، صرف تهدید با اسلحه کافی است، یا تحقّق قتل یا سرقت نیز لازم است؟ چنانچه سرقت لازم باشد، آیا نصاب شرط است؟ ج) آیا در تحقّق عنوان محاربه، مکان نیز دخالت دارد؟ مثلا، آیا لازم است عمل ارتکابی در دارالاسلام باشد، یا در غیر دارالاسلام نیز صدق عنوان محاربه امکان پذیر است؟
- معامله مساقات در چه مواردی اجرا می شود؟
- آیا برای اجرای مساقات باید صیغه ای خوانده شود؟
- چگونه می توان قرار داد مساقات را فسخ کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا در تحقّق هبه، قبول لازم است؟
- [سایر] برای تحصیل رشد چه شرایطی لازم است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در تحقّق وقف قبض لازم است؟ در وقف پدر بر فرزند چطور؟
- [آیت الله بهجت] لطفا کلیه شرایطی که در هبه لازم است را بیان فرمایید؟
- [آیت الله بهجت] زنی که در وطن تابع شوهر شده است، برای تحقق وطن آیا باید مقداری اقامت کند تا وطنیّت محقق شود؟ یا لازم نیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بعد از نصف شب دوازدهم از منی خارج شود لازم است برای تحقق نفر بعد از زوال روز دوازدهم قبل از زوال به منی برگردد
- [امام خمینی] آیا برای تحقق حکم مجاورت دو سال در مکه، قصد مجاورت هم لازم است؟ یا مجرد گذشتن دو سال کافی است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شرایطی که در طواف واجب لازم الرعایه است ایا در طواف مستحبی نیز معتبر است یا نه
- [سایر] علت تحقق معجزه چیست؟
- [سایر] مزارعه و مساقات در معاملات چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- ممکن است طرف قرارداد در مساقات متعدد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مساقات ببندد.
- معامله مساقات علاوه بر درختان میوه در مورد درختانی مانند درخت گل که از گل آن برای گلاب گیری و مانند آن استفاده می کنند و یا درختانی مثل درخت حنا و سدر که از برگ آنها بهره می گیرند، یا بعضی از درختان که از شیره و صمغ آن استفاده می کنند صحیح است، ولی در مورد درختانی که هیچ یک از اینها را ندارد مساقات صحیح نیست.
- طرفین معامله می توانند با رضایت یکدیگر معامله مساقات را فسخ کنند و نیز اگر در ضمن قرارداد، حق فسخ برای هر دو یا برای یکی قرارداده باشند می توانند معامله را به هم زنند واگر در قرارداد مساقات شرطی ذکر کرده باشند و آن شرط عملی نشود و کسی که شرط به نفع اوست نتواند طرف را وادار به انجام آن کند، می تواند معامله را به هم زند.
- در زکات گوسفند و گاو و شتر علاوه بر شرایطی که قبلاً گفته شد لازم است که این حیوانات بیکار باشد اگر در تمام طول سال روزهای پراکنده ای کار کرده بطوری که حیوان کارگر محسوب نشود زکات آن واجب است.
- در سجده واجب قرآن، باید پیشانی را بر چیزی بگذارد که سجده نماز بر آن جایز است بنابر احتیاط واجب، همچنین ستر عورت و غصبی نبودن را رعایت کند، ولی سایر شرایطی که در نماز لازم است در این سجده واجب نیست.
- مساقات چند شرط دارد: 1 مالک و باغدار باید بالغ و عاقل باشند. 2 کسی آنها را مجبور به این کار نکرده باشد. 3 ممنوع از تصرف در مال خود نباشند. 4 مدت مساقات باید معلوم باشد و اگر ابتدای آن را معین کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که حاصل آن سال بدست می آید صحیح است. 5 باید سهم هر کدام به صورت نصف یا ثلث حاصل و مانند آن باشد، بنابراین اگر قرار بگذارند که مثلاً یک تن از میوه، مال صاحب باغ و بقیه مال کسی است که کار می کند معامله باطل است. 6 باید قرار داد معامله را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن بگذارند چنانچه کارهایی مانند آبیاری و سمپاشی که برای پرورش میوه لازم است باقی مانده باشد مساقات صحیح است وگرنه اشکال دارد و اگر فقط احتیاج به کارهایی مانند چیدن میوه و نگهداری آن باشد قرارداد آنها صحیح است، ولی مساقات نیست.
- در مورد بوته خربزه و خیار و مانند آن اگر قرارداد روشنی بگذارند و تعداد چیدن و سهم هر کدام را مشخص کنند صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
- اگر زمین را به دیگری واگذار کنند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل می آید مال هردو باشد در صورتی که تمام جهات را روشن کنند معامله صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
- هرگاه کسی درختان میوه خود را تا مدت معینی به دیگری واگذار کند که در مقابل دریافت سهمی از میوه، باغ او را آبیاری و رسیدگی نماید این معامله را (مساقات) گویند.
- اگرمعلوم شودمعامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سرپرستی کرده بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و طرف به این قصد آن را تحویل بگیرد، معامله صحیح و لازم است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مساقات عقدی لازم است و تنها در صورت توافق طرفین یا تحقق یکی از اسباب خیار قابل فسخ است؛ بنابراین دو نفری که مساقات کردهاند، با رضایت یکدیگر میتوانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر شرط کنند که هر دو یا یکی از آنان حقّ به هم زدن معامله را داشته باشند، مطابق قراری که گذاشتهاند به هم زدن معامله اشکال ندارد و اگر شرطی کنند و آن شرط عملی نشود، کسی که به نفع او شرط کردهاند میتواند معامله را به هم بزند و در هر دو صورت لازم نیست شرط در ضمن قرارداد مساقات باشد بلکه اگر در ضمن معامله دیگر یا با قراری مستقل، قبل یا بعد از معامله مساقات هم شرط کنند، همین حکم را دارد
- [آیت الله علوی گرگانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می‌کند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت بقصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است.
- [آیت الله بروجردی] در معاملهی مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می‌کند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.
- [آیت الله سیستانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند ، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند ، و کسی که کار می‌کند به همین قصد مشغول کار شود معامله صحیح است .
- [آیت الله مظاهری] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می‌کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] باید قرار معامله مساقات را وقتی بگذارند که درختها احتیاج به کاری مانند آبیاری که برای تربیت درخت لازم است داشته باشند و در هنگام چیدن میوه و نگه داری آنها معامله به طور مساقات صحیح نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] در معاملة مساقات لازم نیست صیغه بخوانند ، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد ، معامله صحیح است .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.