مزارعه و مساقات در معاملات چیست؟

مزارعه و مساقات، دو نوع است، شبیه مضاربه. هر دو از نوع شرکت کار و سرمایه است؛ با این تفاوت که مضاربه، شرکت کار و سرمایه برای کسب و تجارت است، ولی مزارعه، شرکت کار و سرمایه برای کشاورزی است. به این معنی که صاحب آب و زمین با فردی دیگر قرارداد کشاورزی منعقد می کند و توافق می کنند که محصول کشاورزی به نسبت معین میان آنها تقسیم شود. مساقات، شرکت کار و سرمایه در امر باغ داری است که صاحب درخت با یک کارگر، قراردادی منعقد می کند که عهده دار عملیات باغبانی از قبیل آب دادن و دیگر کارها شود که در به ثمر رساندن میوه مؤثر است و هرکدام به نسبت معین که توافق [کرده اند]، از [محصول] سهمی می برد.
لازم است یادآوری شود که در شرکت سرمایه و کار، خواه به صورت مضاربه و خواه به صورت مزارعه یا مساقات، نظر به این [که] سرمایه به مالک تعلق دارد، هرگونه خطر و زیانی که متوجه سرمایه شود، از مال صاحب سرمایه است و از طرف دیگر، سود سرمایه، قطعی نیست؛ یعنی ممکن است سود کمی عاید شود و ممکن است هیچ سودی عاید نشود. صاحب سرمایه تنها درصورتی که سودی عاید شود، چه کم و چه زیاد، در همان سود سهیم و شریک خواهد شد. پس سرمایه دار نیز مانند عامل ممکن است سودی نبرد و ممکن است احیانا سرمایه اش تلف شود و از بین برود و به اصطلاح ورشکست شود.
منبع: آشنایی با علوم اسلامی،علامه شهید مطهری(ره)،ج 3، صص 122 124.