ابیاری
آبیارى به آب دادن به زمینی که در آن چیزی می روید اطلاق می گردد که فقهاء از آبیاری، به مناسبت در باب‌هاى زکات، تجارت، مساقات، نکاح و احیاء موات سخن گفته‌اند.
اگر شخصی بدون رضایت صاحب ملکی از درون باغ آن ، آب خود را عبور دهد جهت آبیاری ، چه حکمی دارد ؟
جایز نیست مگر اینکه متعارف باشد به نحوی که در وقت خرید جواز آن شرط ارتکازی عرفی شمرده شود .
جایز نیست مگر اینکه متعارف باشد به نحوی که در وقت خرید جواز آن شرط ارتکازی عرفی شمرده شود .
عنوان سوال:
اگر شخصی بدون رضایت صاحب ملکی از درون باغ آن ، آب خود را عبور دهد جهت آبیاری ، چه حکمی دارد ؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر قبل از عید فطر شخصی از شهر خود به شهر دیگری برود و به خانه کسی برود ایا باید فطریه خود را خودش بدهد یا صاحب خانه دهد ؟
- حکم دادن زکات به شخصی که گناه کبیره را آشکارا به جا می آورد بفرمائید آیا انسان میتواند طلبی را که از کسی دارد به عنوان زکات حساب کند چند نفر در مالی که زکات به ان تعلق میگیرد با هم شریک هستند ولی سهم یکی از آن‌ها به حد نصاب رسیده و سهم بقیه کمتر از نصاب اول است زکات این مال چگونه محاسبه می‌شود آیا زکات تعلق میگیرد اگر صاحب طلا و نقره در تمام سال دیوانه باشد ایا زکات براو واجب است اگردرمقداری از سال دیوانه باشد چطور؟
- صاحب خانه ما مسلمان و نماز خوان است ولی متأسفانه شراب نیز می خورد. با او ارتباط نزدیک دارم. گاهی اوقات مرا سر سفره خود دعوت می کند و گاهی نیز غذایی به خانه ما می دهد. آیا این غذاها که همه آن‌ها از نظر اسلام حلال و طیب است، تنها به صرف اینکه متعلق به چنین فردی است پاک و خوردن آن بلا اشکال است؟ و آیا از چنین شخصی در خصوص مسایل نجاست و طهارت باید احتیاط کرد؟ یعنی لوازم و وسایلی که در خانه این شخص و یا در اختیار او بوده پاک است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر انسان به باغی برود، و نداند که صاحب باغ نسبت به کندن میوه رضایت دارد یا نه، آیا می تواند از میوه های درختان باغ در حدّ نیاز استفاده نماید؟
- [آیت الله بروجردی] مخارجی که برای باغ انگور قبل از بارور بودن درختها لازم است ازقبیل آبیاری و شخم باغ و بریدن درخت و نظائر آن، از مؤونه محسوب و مستثنی است یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] هرگاه از وسط ملکی جدول آبی - که متَعَلُّق به دیگریست – عبور کند، آیا میتوان از آن آب استفاده شستشو کرد؟ همچنین غرس اشجار در طرفین چنین جدولی ممکن است یا خیر؟ و آیا میتوان آن را چند شعبه نمود؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی باغی دارد که چند سال است درامدی نداشته اما از نظر قیمت برای سفر حج کافی بوده صاحب باغ عرفا اطمینان دارد وقتی باغ ثمر بدهد او هم از کار افتاده خواهد شد و باید از درامد باغ امرار معاش نماید ایا این شخص مستطیع است
- [آیت الله بهجت] اگر حیوان کسی وارد منزل یا باغ و زراعت شخصی شد و چندین بار هم به صاحب حیوان تذکر داده باشد، اما او توجه باشد و صاحب زراعت یا منزل و باغ در باغ یا زراعت سم بریزد و حیوان بمیرد و یا پای حیوان را بشکند یا حیوان را زخمی کند، چه حکمی دارد؟ و اگر چنین حیوانی از بین برود، حکم مسأله چه می شود؟
- [امام خمینی] شخصی دارای باغی است که چند سال است درآمدی نداشته اما از نظر قیمت برای سفر حج کافی بوده است و صاحب آن اطمینان عرفی دارد که وقتی باغ ثمر دهنده شود او هم از کار افتاده خواهد شد و باید از درآمد آن باغ امرار معاش نماید آیا چنین شخصی مستطیع شده است یا نه؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی یا گروهی در حریم ملکی بدون اجازه ی صاحب حریم، سنگ چینی و دیوارکشی یا آبادی ایجاد کنند و از طرف دیگر صاحبان حریم در ابتدا با وجود اطّلاع و عدم رضایت، مانع نشوند؛ امّا بعدا مخالفت خود را اظهار کنند، آیا در این صورت تحجیرکننده و آبادکننده مالک می شود یا نه؟
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان بداند صاحب باغ، باغ خود را با مال غصبی خریده است،آیا استفاده از میوه های آن اشکال دارد.؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شک کند و نداند که عرف میگویند با هر دو آبیاری شده ، یا اینکه میگویند با دلو و مانند آن آبیاری شده است ، در این صورت دادن یک بیستم کافی است ، وهمچنین است حال اگر احتمال آن نیز برود که در عرف بگویند با آب باران آبیاری شده است .
- اگر گندم و جو و خرما و انگور با آب باران و نهر مشروب شود ، و به آب دلو و مانند آن محتاج نباشد ، ولی با آب دلو هم آبیاری شود ، و آب دلو به زیاد شدن محصول کمک نکند ، زکات آن یک دهم است ، و اگر با دلو و مانند آن آبیاری شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد ، ولی با آب نهر و باران هم مشروب شود و آن‌ها به زیاد شدن محصول کمک نکنند ، زکات آن یک بیستم است .
- درختی که از آب باران یا رطوبت زمین استفاده میکند و به آبیاری احتیاج ندارد ، اگر به کارهای دیگر مانند آنچه در مسأله (2203) گذشت محتاج باشد ، معامله مساقات در آن صحیح است .
- اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران یا نهر مشروب شود ، یا مثل زراعتهای مصر از رطوبت زمین استفاده کند ، زکات آن یک دهم است ، و اگر با دلو و مانند آن آبیاری شود ، زکات آن یک بیستم است .
- اگر از بچه نابالغ در صورتی که معامله با آن صحیح نیست ، چیزی بخرد یا چیزی به او بفروشد ، باید جنس یا پولی را که از او گرفته در صورتی که مال خود بچه باشد به ولیّ او ، و اگر مال دیگری بوده به صاحب آن بدهد ، یا از صاحبش رضایت بخواهد ، و اگر صاحب آن را نمیشناسد و برای شناختن او هم وسیلهای ندارد ، باید چیزی را که از بچه گرفته ، از طرف صاحب آن بابت ردّ مظالم به فقیر بدهد ، و احتیاط لازم آن است که در این کار از حاکم شرع اذن بگیرد .
- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اولش بهتر شود ، و صاحب مال بگوید باید آن را به صورت اول در آوری ، اگر برای او هدفی در این درخواست باشد واجب است غاصب آن را به صورت اولش در آورد ، و چنانچه قیمت آن بواسطه تغییر دادن از اولش کمتر شود ، باید تفاوت آن را به صاحبش بدهد ، پس طلائی را که غصب کرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید باید به صورت اولش در آوری ، در صورتی که بعد از آب کردن ، قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن کمتر شود ، باید تفاوت آن را بدهد .
- اگر شخصی قطعه طلای ساخته شدهای را مانند گوشواره غصب کند و آن را آب نماید ، باید آن را با تفاوت قیمتش پیش از آب کردن و پس از آن به صاحبش بدهد ، و چنانچه برای اینکه تفاوت قیمت را ندهد بگوید آن را مثل اولش میسازم ، مالک مجبور نیست قبول نماید ، و نیز مالک نمیتواند او را مجبور کند که آن را مثل اولش بسازد .
- وضو با آب غصبی و با آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه ، حرام و باطل است . و نیز اگر آب وضو از صورت و دستها در جای غصبی بریزد ، یا آنکه فضائی که در آن وضو می گیرد غصبی باشد ، چنانچه در غیر آنجا نتواند وضو بگیرد ، تکلیف او تیمّم است . و اگر در غیر آنجا بتواند وضو بگیرد لازم است که در غیر آنجا وضو بگیرد ، ولی چنانچه در هر دو صورت معصیت کرده و همانجا وضو بگیرد ، وضویش صحیح است .
- حرکت کردن در خیابانها، و پیادهروهای احداث از خانهها، و املاک شخصی مردم که دولت آن‌ها را تملک کرده و تبدیل به راه نموده است، جایز است. البته اگر کسی بداند که جای خاصی از این راهها را، دولت به قهر و بیآنکه مالکش را با دادن خسارت و یا آنچه در حکم آن است راضی کرده باشد، تصرف کرده، حکم زمین غصبی را خواهد داشت و هیچ نوع تصرّفی حتی عبور از آن جایز نیست، مگر آنکه مالک یا ولی او را مانند پدر، جدّ و یا قیم منصوب از سوی آن دو راضی کند و در صورتی که مالکش را نشناسد، حکم مال مجهولالمالک را خواهد داشت، و در مورد آن باید به حاکم شرع رجوع کنند. از این مسأله حکم قسمتهای باقیمانده از اینگونه زمینها نیز روشن می‌شود که تصرف در آن‌ها بیاجازه مالک جایز نیست.
- بر مالک واجب است که به شرطی که ضمن عقد بر خود کرده است، وفا کند؛ پس در فرض مسأله (2838) بر مالک واجب است که به مستأجر یا شخصی که مستأجر به نفع او کنار رفته است، بدون افزایش میزان اجاره، محل را اجاره دهد. همچنین در فرض مسأله (2839) بر مالک واجب است که مدت اجاره را تا زمانی که مستأجر مایل به ماندن است به همان میزان اجاره سابق و یا به نحو متعارف (به هر نحو که شرط شده باشد) تمدید کند. در صورتی که مالک از وفای به شرط خود تخلف ورزد و از تمدید اجاره خودداری کند، مستأجر میتواند با رجوع به حاکم شرعی یا دیگری او را وادار به وفای به شرط کند. لکن اگر به هر دلیلی نتواند او را وادار به وفای به شرط کند، بدون رضایت مالک، جایز نیست که در مورد اجاره تصرف کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر معلوم شود معامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سرپرستی کرده بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] قبرستانهایی که وقف بوده و در مسیر خیابان قرار میگیرند، از وقف بودن خارج نمیشوند و تصرّف و نیز خرید و فروش آن‌ها جایز نیست، ولی عبور ومرور از آن‌ها اگر هتک حرمت اموات نباشد اشکال ندارد و در صورتی که قبرستان ملک شخصی افراد باشد، هرگونه تصرّف در آن بستگی به رضایت صاحب ملک دارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر گندم، جو، خرما و انگور با آب باران و نهر آبیاری شود و به آب دلو و مانند آن محتاج نباشد، ولی با آب دلو نیز آبیاری شود و آب دلو به زیاد شدن محصول کمک نکند، زکات آن (یک دهم) است و اگر با دلو و مانند آن آبیاری شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد، ولی با آب نهر و باران نیز آبیاری شود و آن‌ها به زیاد شدن محصول کمک نکنند، زکات آن (یک بیستم) است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شک کند که آبیاری با آب باران شده یا آبیاری به دلو ، بیست یک بر او واجب می باشد
- [امام خمینی] اگر شک کند که آبیاری با آب باران شده یا آبیاری به دلو،بیست یک بر او واجب می شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] نماز خواندن در ملکی که منفعت ان مال دیگری است بدون رضایت مالک منفعت باطل است مثلا در خانه اجاره ای اگر صاحب خانه یا دیگری بدون رضایت کسی که ان خانه را اجاره کرده نماز بخواند نمازش باطل است و همچنین اگر میت وصیت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند تا وقتی ثلث را جدا نکنند نمی شود در ملک او نماز خواند و اما جایی که دیگری در ان حقی دارد اگر نماز خواندن مزاحم با سلطنت صاحب حق باشد مانند نماز خواندن در زمینی که کسی سنگ چینی کرده بدون رضایت او نماز باطل است و در غیر این صورت مانعی ندارد مانند ملکی که در گرو شخصی است که نماز خواندن در ان ملک با رضایت گرو دهنده مانعی ندارد هر چند گرو کننده راضی به نماز خواندن در ان ملک نباشد
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که ملکی را اجاره کرده و سرقفلی نپرداخته هنگامی که مدت اجاره به سر رسید حق ندارد بدون اذن صاحب ملک در آنجا اقامت کند و اگر آن را تخلیه نکند غاصب و ضامن ملک و ضامن مثل مال الاجاره است، خواه اجاره اول کوتاه باشد یا طولانی و خواه در مدت اجاره ارزش ملک بالا رفته باشد یا نه و اگر کسی ملک را از چنین شخصی اجاره کند اجاره اش صحیح نیست، مگر این که صاحب ملک رضایت دهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران مشروب شود وهم از آب دلو ومانند آن استفاده کند، چنانچه طوری باشد که بگویند آبیاری با دلو ومانند آن غلبه داشته، زکاْ آن بیست یک است و اگر بگویند آبیاری با آب نهر وباران غلبه داشته، زکاْ آن ده یک است، بلکه اگر نگویند آب باران ونهر غلبه داشته، ولی آبیاری با آب باران ونهر بیشتر از آب دلو ومانند آن باشد بنابر احتیاط واجب زکاْ آن ده یک می‌باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر گندم، جو، خرما و انگور، هم از آب باران آبیاری شود و هم از آب دلو و مانند آن استفاده کند، چنانچه به گونهای باشد که بگویند آبیاری با دلو و مانند آن غلبه داشته، زکات آن (یک بیستم) است و اگر بگویند آبیاری با آب نهر و باران غلبه داشته، زکات آن (یک دهم) است؛ بلکه اگر نگویند آب باران و نهر غلبه داشته ولی آبیاری با آب باران و نهر بیشتر از آب دلو و مانند آن باشد، بنابر احتیاط مستحب زکات آن (یک دهم) است.
- [آیت الله اردبیلی] کارهایی نظیر احداث راه آب، دیوار کشی و نصب موتور که معمولاً در هر سال تکرار نمیشود، در صورتی که در قرارداد شرط نشده باشد، به عهده مالک باغ می‌باشد و کارهایی نظیر اصلاح درختان، کندن علفهای هرزه و آبیاری که طبق معمول هر سال تکرار می‌شوند، در صورتی که در قرارداد شرط نشده باشد، به عهده باغبان می‌باشد.