حیات
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
آیا پدر و مادری که چند پسر و دختر دارند، می توانند بدون جهت در زمان حیات خود برخی از فرزندان را از ارث محروم کنند؟ یا مثلاً سهم دختر و پسر را بی دلیل مساوی قرار دهند؟
این کار علاوه بر اینکه مفاسد دارد، در شرع مقدس اسلام جائز نیست.
این کار علاوه بر اینکه مفاسد دارد، در شرع مقدس اسلام جائز نیست.
عنوان سوال:
آیا پدر و مادری که چند پسر و دختر دارند، می توانند بدون جهت در زمان حیات خود برخی از فرزندان را از ارث محروم کنند؟ یا مثلاً سهم دختر و پسر را بی دلیل مساوی قرار دهند؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا بر پدر واجب است که خواندن و نوشتن را به فرزندان خود (چه دختر چه پسر) یاد دهد؟
- آیا نگهداری پدر و مادری که دارای پسر نمی باشند، به عهده دختران آنها می باشد؟
- رفتن به مکان های تفریحی مثل پارک، سینما و... بدون اطلاع و اجازه پدر و مادر برای دختر یا پسر مجرد چه حکمی دارد؟
- دختری به پسری علاقه مند می شود ولی خانواده او به علت تحصیلات پایین دختر با ازدواج آنها مخالفت می کنند. این دختر و پسر بدون اذن پدر دختر عقد می کنند و مدتی است که با هم ارتباط دارند. عقد آنها در دو صورت موقت یا دائم بودن چه حکمی دارد ؟
- جوانی بسیار علاقه بهشرکت در اعتکاف دارد و احساس میکند این کار برای سازندگی روحی او مفید و لازم است، ولی پدر و مادر او به دلایلی راضی به این امر نمیشوند. در این صورت، چه وظیفهای دارد؟ آیا تفاوتی بین دختر و پسر در این امر وجود دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] آیا مادری با داشتن 2 فرزند پسر و 2 دختر، پس از مرگ همسرش، میتواند فرزند ذکور خود را از سهمارث خود محروم و مابقی که متعلق به شوهرش بوده را به طور مساوی بین 4 فرزند تقسیم نماید، در واقع سهم فرزند ذکور اول نسبت به مابقی کمترین حد می‌باشد؟ این مسئله از نظر خدا اشکال ندارد که بین فرزندان فرقی گذاشته شود؟
- [آیت الله اردبیلی] پدری از دنیا میرود و دو پسر بجای میگذارد. قبل از تقسیم ارث یکی از دو پسر نیز میمیرند و این پسری که مرده، دارای یک فرزند پسر و یک دختر می‌باشد. سهم ارث آن دختر و پسر از ارث پدر بزگشان چقدر خواهد بود؟ آیا یک سهم عموی آنها میبرد و یک سهم به مجموع آن پسر و دختر میرسد یا این که یک سهم عمو میبرد و یک سهم پسرمیبرد و یک نیم سهم دختر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پدر یا مادر حق دارند فرزند یا فرزندان خود را از ارث محروم نمایند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پدر یا مادر حق دارند فرزند یا فرزندان خود را از ارث محروم نمایند؟
- [آیت الله خامنه ای] مادری دو دختر دارد و می خواهد دارایی خود را که یک قطعه زمین کشاورزی است به نوه اش (یعنی پسر یکی از دو دخترش) هبه کند و درنتیجه دختر دوم او از ارث، محروم می شود، آیا این هبه او، صحیح است یا این که دختر دوّم می تواند بعد از مرگ مادرش، سهم خود را از آن زمین، مطالبه کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی چهار پسر و پنج دختر از یک زن و یک پسر از زن دیگرش دارد و زمین خود را برای چهار پسر خود هبه کرد و پنج دختر را از ارث محروم میکند و پسر پنجمیاش را که از زن دیگرش است از او هیچ اسمی برده نشده نه در بین دختران از ارث محروم شده و نه در بین پسران صاحب حقّ شده آیا این پسر پنجمی از پدر ارث میبرد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا پدر میتواند در مسئله ارث به دختر خودش مثل پسرانش یک سهم بدهد یا باید به دختر نصف پسر را بدهد؟
- [آیت الله سبحانی] م حدود چهل سال قبل مُرد و وارث او، یک پسر و یک دختر بود، در این مدت خواهرم مطالبه ی ارث پدر نکرد، ولی اکنون که خواهر نیز از دنیا رفته است، فرزندان وی سهم ارث خواهرم را می خواهند. آیا مطالبه نکردن خواهرم از سهم ارثش، دلیل اعراض او از میراث است؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی از دنیا رفته و بجز یک خواهر مادری و چند خواهر زاده پدر و مادری وارثی ندارد. البتّه متذکّر می‌شود که این مرحوم ارث پدری را تنها تصاحب نموده و در قید حیات، ارث خواهر خود را نداده است و همین خواهر چند سال قبل فوت نموده است، آیا فرزندان خواهر فوت شده میتوانند از ترکّه متوفّی، حقِّ مادرشان را مطالبه نمایند و در صورت داشتن حق، سهم آنان چقدر می‌باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا ارثی که از طریق مادر به فرزندان می رسد همانند ارثی که از طرف پدر می رسد تقسیم می شود؟ یعنی پسر دو سهم و دختر یک سهم می برد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وارث میّت عمو و عمهها با دایی و خالهها باشند مال سه قسمت شده دو قسمت به عمو و عمهها و یک قسمت به دایی و خالهها میرسد که این یک سهم را به طور مساوی بین خود تقسیم میکنند و عمو و عمهها اگر پدری یا پدر و مادری باشند آن دو سهم را طوری تقسیم میکنند که عمو دو برابر عمه ببرد، و اگر مادری باشند به طور مساوی بین خود قسمت میکنند.
- اگر وارث میّت یک عمو یا یک عمه باشد همه مال به او میرسد و اگر چند عمو یا چند عمه باشند مال به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و اگر عمو و عمه هر دو باشند و همه پدر و مادری یا همه پدری باشند عمو دو برابر عمه میبرد و اگر همه مادری باشند به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود. و با بودن عمو و عمه پدر و مادری و دایی و خاله پدر و مادری عمو و عمه پدری و دایی و خاله پدری ارث نمیبرند.
- اگر وارث میّت دایی و خاله پدر و مادری یا خاله و دایی مادری باشند، خویشان مادر یک ششم )سدس( میبرند اگر یک نفر باشند، و اگر متعدد باشند ثلث مال را به طور مساوی بین خود قسمت میکنند و بقیه به خویشان پدر و مادری تعلّق دارد که به طور مساوی بین خود قسمت میکنند.
- اگر وارث میّت فقط یک برادر یا یک خواهر باشد همه مال به او میرسد و اگر چند برادر یا چند خواهر پدر و مادری یا پدری تنها، یا مادری تنها باشند مال به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و اگر برادر و خواهر با هم باشند هر برادری دو برابر خواهر میبرد مگر برادر و خواهر مادری که فقط اینها به طور مساوی مال را بین خود تقسیم میکنند و با بودن برادر و خواهر پدر و مادری برادر و خواهر پدری ارث نمیبرند.
- اگر میّت اولاد نداشته باشد، نوه پسری او گرچه دختر باشد سهم پسر میّت را میبرد و نوه دختری او گرچه پسر باشد سهم دختر میّت را میبرد بنابراین مال را سه قسمت میکنند یک قسمت را به نوه دختری و دو قسمت را به نوه پسری میدهند و نوه دختری یا پسری اگر متعدد باشند هر کدام سهمی که به آنها میرسد طوری قسمت میکنند که هر پسری دو برابر دختر ارث ببرد.
- مادر و جدّه پدری و مادری هرچه بالا روند، و دختر و نوه دختری و پسری هرچه پایین آیند، خواهر، دختر خواهر و دختر برادر، هرچه پایین آیند و عمّه و خاله و عمّه و خاله پدر و مادر هرچه بالا روند و زنِ پسر و زن پدر و مادر زن هرچه بالا رود و دختر زن پس از نزدیکی با مادرش، و نوه پسری و دختری آن زن به مرد محرم میباشند.
- اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادری یا پدری تنها و یک برادر و یا خواهر مادری داشته باشد مال را شش قسمت میکنند یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری یا پدری میدهند و اگر چند برادر و خواهر مادری باشند مال را سه قسمت میکنند یک قسمت آن را برادر و خواهر مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت میکنند و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری یا پدری میدهند و هر برادری دو برابر خواهر میبرد.
- اگر وارث میّت عمو و عمه پدر و مادری و عمو و عمه مادری باشد، اگر از خویشان مادری یک نفر باشد سدس )یک ششم( مال به او تعلق دارد و اگر بیشتر از یک نفر باشد ثلث مال به او تعلق دارد که به طور مساوی بین خود قسمت میکنند، و بقیه به خویشان پدر و مادری تعلق دارد و مرد دو برابر زن میبرد.
- هرگاه پدر یا مادری نذر کند دختر خود را به سیّد شوهر دهد نذر آنها اعتباری ندارد، و هنگامی که دختر به حدّ بلوغ رسید اختیار با خود اوست.
- جهیزیه دختر بعد از آنکه در اختیار او قرار گرفت ملک دختر می‌شود و نمیشود از او پس گرفت ولی اگر هنوز در اختیار او قرار نگرفته، برداشتن آن مانعی ندارد، و همچنین است چیزهایی که برای پسر تهیه می‌شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم آنان به اولادشان می رسد، سهم برادر زاده و خواهرزاده مادری بطور مساوی بین آنها تقسیم می شود و سهم برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری چنان تقسیم می شود که پسر دو برابر دختر می برد، ولی اگر برادرزاده پدری، یا پدر و مادری، همه از یک برادر باشند احتیاط آن است که در مقدار تفاوت میان پسر و دختر، باهم مصالحه کنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وارث میّت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند، پدر و مادر هر یک 16 مال و 46 باقی مانده را پسر میبرد و اگر پدر و مادر و چند پسر یا چند دختر باشند، هر کدام از پدر و مادر 16 مال میبرند و فرزندان 46 باقی مانده را به طور مساوی بین خودشان قسمت میکنند و اگر وارث پدر و مادر و پسر و دختر باشند، هر کدام از پدر و مادر 16 مال را میبرد و 46 باقی مانده به فرزندان میرسد که آن را طوری تقسیم میکنند که هر پسری دو برابر یک دختر ببرد، بنابراین اگر میّت پدر و مادر و یک پسر و دو دختر داشته باشد، سهم هر یک از پدر و مادر 16 و سهم پسر 26 و سهم هر دختر 16 خواهد بود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد سهم ارث انان را به اولادشان می دهند و سهم برادر زاده و خواهر زاده مادری به طور مساوی بین انان قسمت می شود و از سهمی که به برادر زاده و خواهر زاده پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر می برد هرچند احوط رجوع به صلح است
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان میدهند، و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادری به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود، و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری، یا پدر و مادری میرسد، هر پسری دو برابر دختر میبرد.
- [آیت الله بروجردی] اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان میدهند و سهم برادر زاده و خواهرزادهی مادری به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و از سهمی که به برادر زاده و خواهرزادهی پدری یا پدر و مادری میرسد، هر پسری دو برابر دختر میبرد.
- [امام خمینی] اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان میدهند و سهم برادرزاده و خواهر زاده مادری به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری میرسد هر پسری دو برابر دختر میبرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر میّت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولاد آنها میدهند و سهم برادرزاده و خواهر زاده مادری به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری میرسد، هر پسری دو برابر دختر میبرد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر میّت خواهر و برادر نداشته باشد ، سهم ارث آنان را به اولادشان می دهند و سهم برادرزاده و خوارزادة مادری بطور مساوی بین آنان قسمت می شود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزادة پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر می برد .
- [آیت الله بهجت] اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان می دهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادری به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر می برد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وارث میّت یک یا چند عمو و یک یا چند عمّه باشند و بعضی از آنها پدر و مادری و بعضی پدری و بعضی مادری باشند، با بودن عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه پدری ارث نمیبرند، پس اگر میّت علاوه بر عمو و عمّه پدر و مادری، تنها یک عمو یا یک عمّه مادری دارد، 16 را به عمو یا عمّه مادری و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری میدهند و عمو دو برابر عمّه میبرد و اگر میّت علاوه بر عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه مادری متعدّد دارد (همه عمو، یا همه عمّه، یا مختلف باشند) 13 را به عمو و عمّه مادری میدهند که به طور مساوی بین خودشان قسمت میکنند و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری میدهند و عمو دو برابر عمّه میبرد و احتیاط مستحبّ آن است که در تقسیم با یکدیگر مصالحه کنند. در توضیح مصالحه میگوییم که برخی از علماء معتقدند که عمو و عمّه مادری و عمو و عمّه پدر و مادری همه به طور مساوی ارث میبرند، بنابراین اگر میّت - مثلاً - یک عموی مادری و یک عموی پدر و مادری و دو عمّه پدر و مادری داشته باشد، بر طبق نظر صحیح، سهم عموی مادری 848 و سهم عموی پدری و مادری 2048 و سهم هر یک از دو عمّه پدر و مادری 1048 (مجموعاً: 2048) می‌باشد، ولی طبق نظر برخی از علماء سهم هر یک از این چهار نفر 1248 است، بنابراین سهم قطعی عموی مادری 848 (طبق نظر برخی از علماء: 1248) و سهم قطعی عموی پدر و مادری 1248 (طبق نظر صحیح: 2048) و سهم قطعی هر یک از دو عمّه پدر و مادری 1048 (طبق نظر برخی از علماء: 1248) است و اگر مقدار مردّد را در هر مورد به طور مساوی مصالحه کنند، سهم نهایی عموی مادری 1048 و سهم عموی پدر و مادری 1648 و سهم هر عمّه پدر و مادری 1148 (مجموعاً: 2248) خواهد بود.