هبه معوضه
هر گاه هبه در مقابل عوضی باشد آن را هبه معوضه می‌گویند. [۱]
اگر پول را به عنوان هبه معوضه یا ودیعه همراه اباحه تصرف در مقابل اخذ مبلغ بیشتر پول در بانک بگذارم آیا گرفتن مبلغ اضافی حلال است؟
بسمه تعالی: این دو صورت در واقع رباخواری است هرچند صورت ظاهری آن هبه معوضه یا اجازه تصرف در ودیعه به شرط پرداخت مبلغ اضافی است و این موارد با مقاصد شریعت سازگار نیست . والله العالم
بسمه تعالی: این دو صورت در واقع رباخواری است هرچند صورت ظاهری آن هبه معوضه یا اجازه تصرف در ودیعه به شرط پرداخت مبلغ اضافی است و این موارد با مقاصد شریعت سازگار نیست . والله العالم
عنوان سوال:
اگر پول را به عنوان هبه معوضه یا ودیعه همراه اباحه تصرف در مقابل اخذ مبلغ بیشتر پول در بانک بگذارم آیا گرفتن مبلغ اضافی حلال است؟
پاسخ:
بسمه تعالی: این دو صورت در واقع رباخواری است هرچند صورت ظاهری آن هبه معوضه یا اجازه تصرف در ودیعه به شرط پرداخت مبلغ اضافی است و این موارد با مقاصد شریعت سازگار نیست . والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا معامله با بانک های دولت و اخذ پول از آن‌ها جایز است؟
- سالنی را برای اجرای مراسم عروسی اجاره می دهیم و می دانیم که اغلب این مراسم با موسیقی حرام و رقص همراه است. آیا اجاره، صحیح و اخذ وجه، حلال است؟
- برای خرید اتومبیل با کمبود پول مواجه شدم و با بانک قراردادی به نحو اجاره به شرط تملیک بین اینجانب و بانک تنظیم شد و بانک مقداری از مبلغ خرید اتومبیل را پرداخت نموده و سند به نام بانک تنظیم شده است و نحوه اجاره به شرط تملیک به این شکل است که پس از پرداخت اقساط آن مالک اتومبیل شوم و قبل از پرداخت تمامی مبلغ، بانک از من مال الاجاره ای دریافت می نماید، آیا این معامله صحیح است و واقع آن چیست؟
- فرزندی متولد شده است و والدین برای او در بانک حسابی باز می کنند و مبلغی پول از طرف والدین و دیگران به حساب نوزاد واریز می شود آیا پس از گذشت سال، بر آن مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- فرزندی متولد شده است و والدین برای او در بانک حسابی باز می کنند و مبلغی پول از طرف والدین و دیگران به حساب نوزاد واریز می شود آیا پس از گذشت سال، بر آن مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- پیرمرد و یا پیرزنی که متوجه ضوابط بانکی نبوده می پرسد: مقداری پول در بخش مثلاً سپرده کوتاه و یا دراز مدت گذارده ام و مدتی است که بانک وجهی به ما به عنوان سود و بهره اعطا می کند اکنون نسبت به مقادیری که اخذ کرده ام چه وظیفه ای دارم ؟حال با توجه به فقر واستضعاف ایشان نظر مبارکتان چیست؟
- اینجانب مبلغ یکصد هزار تومان پول و یا مقداری برنج را تخمیس نموده ام سپس آن را در بانک و یا گوشه خانه برای روز مبادا اندوخته نموده ام، آیا در آخر سال حتی اگر سالها بر آن بگذرد تخمیس مجدد لازم است؟
- مغازه ای با سرمایه11میلیون تومان می باشد که مبلغ 7میلیون تومان بدهی به بانک دارد، و مقداری پول نقد و جنس و مقداری از اموال را نیز به مشتریان به شکل نسیه فروخته ایم خمس این اموال چگونه محاسبه می شود؟
- زمین موقوفه ای در اختیار شخصی تحت عنوان اجاره قرار داشته است که در سال 1348 به جهت عدم پرداخت مبلغ اجاره، محکوم به پرداخت مبلغ اجاره می گردد و از اموال وی، یک باب منزل به نفع موقوفه توقیف می گردد و از طرفی اموال وی از جمله همین منزل از طرف ستاد اجرایی فرمان امام (رحمه الله) پس از انقلاب مصادره گردیده است و اینک اداره ی اوقاف درصدد احیای حقوق اوقاف است. آیا حقوق موقوفه بر اساس اجاره ی زمان تصرف، پرداخت شود یا طبق شاخص بانک مرکزی و در نظر گرفتن نرخ تورّم، محاسبه و پرداخت گردد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] در مورد پس انداز در بانک به خاطر جبران ارزش پول در مقابل اخذ سود نظر آیةالله سیستانی چیست ؟ وآیا اگر صرف اخذ سود، پولی را در بانک گذاشتیم اخذ سود آن جایز است یا خیر ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پدر دختر همان پول را که از داماد می گیرد مهریّه دخترش قرار دهد، به این معنا که دختر مبلغ را کاملا از شوهرش به عنوان مهریّه خود اخذ کند، هر مقدار که خواست برای خودش جهیزیّه تهیّه کند و اضافه آن را به پدر یا مادر و یا برادر خود هبه کند، آیا برای آن‌ها حلال است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] گاهی نزد کارمند بانک پول اضافی می آید و می داند که مراجعین اشتباهاً اضافه داده اند، وظیفه چیست؟
- [آیت الله بروجردی] آیا جایز است که شخص با عدم ضرورت از بانکها - که مبنای قرض دادن آن‌ها بر اخذ ربا می‌باشد - قرض نماید و رأس موعد آن زیاده را به بانک هبه نماید و از اوّل هم قصدش این باشد که رأس موعد آن مبلغ فرع را از طیب خاطر هبه نماید و لو این که بانک ابداً مطّلع بر این معنی نشود و صورت ظاهر معامله ربوی باشد، یا خیر؟
- [امام خمینی] وجوهی که در بانکها به قصد محفوظ ماندن نه سود بردن گذاشتهمیشود ولی هنگام دریافت متصدیان بانک مبلغ کمی که خودشان حساب نمودهاند اضافه بر اصل پول به صاحب وجوه میدهند آیا این مبلغ حلال است یا خیر؟
- [آیت الله سیستانی] من در بانک کار می کنم بعضی اوقات یعنی بیشتر اوقات در بانک پول کم می آورم و باید از جیبم پول بگذارم در بعضی مواقع نیز کمی پول زیاد می آورم. می خواستم ببینم من اگر آن پولهائی را که بجای آن کسریها برمی دارم حلال هست یا نه؟ در صورتی که من نه می دونم صاحب آن پول کیست و نه می شود پیدایش کنیم. و اگر حرام است و من قبلاً از این پول برداشته باشم باید چه کنم؟
- [آیت الله نوری همدانی] در بعضی مناطق مرسوم است که پدر زمینهای خود را بین پسرانش تقسیم میکند و هر یکی از پسران حصه خود را تصرف میکند و از طرفی پدر هیچ گونه اظهاری نسبت به تملیک و یا هبه و ی اباحه در تصرف نمیکند، آی این تقسیم موجب ملکیت است؟ یا آنکه زمین در ملک پدر باقی است؟ و اباحه در تصرف است؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر مالی را که نزد بانک به ودیعه گذاشته اید از منافع کسب شما باشد و هنگام رسیدن سال خمسی گرفتن آن مبلغ از بانک برای شما ممکن باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسی، پرداخت شود.
- [سایر] جوانی 26 ساله هستم قصد ازدواج دارم تازه شروع به کار کرده ام می خواهم مبلغ 9 میلیون تومان در بانک مسکن بگذارم تا وام بگیرم ولی وام گرفتن مشروط است به این که این مبلغ 1 سال در حساب بماند با وضعیت موجود تورم آیا طبق نظر مراجع تقلید به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پول و مبلغی که پزشک به عنوان اجرت برای بستن لولهها أخذ میکند حلال است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] تصرف بانک در سپردههای موجود در آن که به عنوان ودیعه و امانت است، اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] چهارم ان که شخصی در محلی مبلغی از بانک می گیرد و بدون این که درخواست و الزامی از بانک باشد گیرنده درخواست می کند ان مبلغ را در محل دیگری به بانک بپردازد و بانک برای قبول این عمل مبلغی از ان شخص می گیرد گرفتن این مبلغ اضافی به یکی از دو راه جایز است اگر ان دو پول از دو جنس باشد مانند این که شخص از بانک ریال ایرانی بگیرد و در مقابل بانک از او پول غیر ایرانی بگیرد بانک از ان شخص ان پول خارجی را با مبلغ اضافی که از او می گیرد به پولی که به او می دهد معاوضه می کند چون بانک شرعا ملزم نیست پولی که به ان شخص داده در محل دیگری بگیرد و حق دارد درخواست گیرنده را قبول نکند می تواند برای اسقاط این حق مبلغی از شخص بگیرد
- [آیت الله بهجت] پول گذاشتن در بانک بهعنوان قرضالحسنه اشکالی ندارد و همچنین جایزهای که بانک در مقابل آن به بعضی از مشترکین پرداختن میکند، حلال است.
- [آیت الله خوئی] شخصی مبلغی را در شهر خود به بانک میدهد تا معادل آن را در داخل یا خارج کشور از بانک طرف آن بانک دریافت کند، مثلًا پولی را در نجف اشرف به بانک میدهد که در بغداد بگیرد، یا در شام و لبنان و یا کشور دیگر بگیرد و بانک بابت این کار، کارمزد و حق العمل میگیرد، عمل حوالة مزبور اشکال ندارد و جایز است و همین طور گرفتن کارمزد و اجرت بر این عمل اشکال ندارد و جواز گرفتن و مبلغ اضافی از دو راه قابل تصحیح است: یکی گفته شود که این یک نوع معامله است که بانک پول محل مشتری را به مبلغی از پول کشور خارج میفروشد، پس گرفتن کارمزد، اشکالی پیدا نمیکند. دوم ربای حرام در قرض، آن زیادی است که قرضدهنده از قرض گیرنده علاوه بر اصل پول اضافه میگیرد، ولی اگر قرض گیرنده از قرضدهنده زیادی و اضافه بگیرد، آن حرام نیست و داخل در قرض ربوی نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پولی به بانک یا غیر آن بدهند و بانک به آن‌ها ربا بدهد، اگر نظر گیرنده پول، گرفتن ربا باشد، جایز نیست بگیرد، ولی اگر نظرش واقعا گرفتن ربا نباشد بلکه پول را در بانک برای اطمینان و امنیت میگذارد، به گونهای که اگر بانک زیادی را هم نمیداد، صاحب پول آن را به بانک میداد، گرفتن مازاد حلال است، اگرچه از اوّل بداند بانک زیادی را خواهد داد و در هر صورت اگر قرض گیرنده مجّانا چیزی بدهد حرام نیست و گرفتن آن جایز است.
- [آیت الله سیستانی] برای بانک گرفتن کارمزد معینی از متعهد به ازای کفالت از او مبنی بر اجرای پروژه جایزاست، و میتوان این قرارداد را از باب جُعاله دانست، به این صورت که متعهد، جُعلی را برای بانک در صورت کفیل شدنش تعیین میکند و در این حال، گرفتن این مبلغ برای بانک حلال است.
- [آیت الله سیستانی] قرض گرفتن از بانکهای دولتی، به شرط پرداخت سود، جایز نیست؛ زیرا ربا است و در آن تفاوتی میان گذاشتن رهن و نگذاشتن آن نیست. و اگر کسی با این شرط از بانک دولتی قرض کند، قرض و شرط آن، هر دو باطل است؛ زیرا بانک مالک اموال خود نیست تا آن‌ها را به تملیک قرض گیرنده درآورد. برای رهایی از این اشکال، قرض گیرنده میتواند با اذن حاکم شرع (مرجع تقلید) مبلغ مورد نظر را قرض کند به این لحاظ، که اموال بانک مجهولالمالک و اختیار تصرف در آن‌ها با حاکم شرع است، و این اذن را ما به همه مؤمنین دادهایم و کافی است کسی که پول از بانک میگیرد هنگام گرفتن پول پیش خودش بگوید این پول را از طرف حاکم شرع به خودم قرض دادم، و در این صورت اشکال ندارد هرچند بداند قانون ملزم به پرداخت اصل و سود به بانک است.
- [آیت الله وحید خراسانی] جایز است بانک برای انجام گشایش اعتبار و تعهدات مربوطه مبلغی از سفارش دهنده خریدار دریافت نماید گشایش اعتبار و گرفتن مبلغ را از نظر شرعی بر عناوینی می توان تطبیق داد که به سه عنوان در ذیل اشاره می شود اول ان که به عنوان اجاره باشد یعنی سفارش دهنده بانک را برای عمل گشایش اعتبار اجیر می کند و مبلغ پرداختی را که به نسبت معینی از بهای کالای سفارش شده که مورد توافق بانک و سفارش دهنده است بابت اجرت عمل به بانک می پردازد دوم ان که به عنوان جعاله باشد یعنی سفارش دهنده با بانک قرار می گذارد که اگر بانک عمل گشایش اعتبار را برای او انجام دهد مبلغی را به بانک بپردازد و بانک پس از انجام عمل گشایش اعتبار حق دارد ان مبلغ را از او بگیرد سوم ان که به عنوان خرید و فروش انجام شود به این که بانک مبلغ سفارش شده را با ارز خارجی و به پول کشور فروشنده کالا به او می پردازد و از سفارش دهنده و خریدار به پول رایج کشور خودش عوض ان را می گیرد پس ان ارز خارجی را در ذمه خریدار به پول کشور خودش با فایده ای که می گیرد می فروشد و چون مورد معامله ارزی دو نوع مختلف می باشد اشکالی ندارد
- [آیت الله مکارم شیرازی] 24 منظور از کارمزد حق الزحمه ای است که به کارمندان بانک یا صندوق قرض الحسنه و مانند آن به عنوان حقوق در مقابل زحماتی که جهت حفظ حسابها و سایر خدمات انجام می دهند داده می شود و چنانچه مبلغ اضافی به همین نیت گرفته شود و به عنوان حقوق صرف کارمندان و هزینه های دیگر شود مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] سوم ان که شخصی مبلغی را در شهر خود به بانک بدهد تا معادل ان را در داخل یا خارج کشور از بانک طرف ان بانک دریافت کند مثلا پولی را در نجف اشرف به بانک می دهد که در بغداد بگیرد یا در شام و لبنان و یا کشور دیگر بگیرد و بانک برای این کار مبلغی اضافه می گیرد این عمل بانک و گرفتن مبلغ مذکور جایز است و جواز گرفتن مبلغ اضافه به این جهت است که ربای حرام در قرض زیاده ای است که قرض دهنده از قرض گیرنده بگیرد ولی اگر قرض گیرنده از قرض دهنده زیادی بگیرد جایز است و در صورتی که ان دو پول از دو جنس باشد مثل تومان ایرانی و دینار عراقی بانک می تواند ارز خارجی را به مبلغی از پول کشور مشتری که ارزش ان بیشتر باشد بفروشد