موقوف علیهم
ارباب وقف(اصحاب وقف یا موقوف عليهم) صاحبان موقوفه را گویند.
اگر واقف، چیزی را وقف کند، ولی قبل از آن که(موقوفٌ علیهم) موقوفه را قبض کنند، شخص واقف بیهوش یا مجنون یا محجور شود. آیا در این صورت وقف باطل می شود؟
بسمه تعالی: (قبض) شرط تحقق هرگونه وقف است، و در مسجد با خواندن دو رکعت نماز و در گورستان با دفن یک میت محقق می شود. حال اگر قبل از قبض، واقف فاقدِ شرط شد وقف باطل می شود. والله العالم
بسمه تعالی: (قبض) شرط تحقق هرگونه وقف است، و در مسجد با خواندن دو رکعت نماز و در گورستان با دفن یک میت محقق می شود. حال اگر قبل از قبض، واقف فاقدِ شرط شد وقف باطل می شود. والله العالم
عنوان سوال:
اگر واقف، چیزی را وقف کند، ولی قبل از آن که(موقوفٌ علیهم) موقوفه را قبض کنند، شخص واقف بیهوش یا مجنون یا محجور شود. آیا در این صورت وقف باطل می شود؟
پاسخ:
بسمه تعالی: (قبض) شرط تحقق هرگونه وقف است، و در مسجد با خواندن دو رکعت نماز و در گورستان با دفن یک میت محقق می شود. حال اگر قبل از قبض، واقف فاقدِ شرط شد وقف باطل می شود. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر عین موقوفه، قبل از وقف، در تصرف (موقوفٌ علیه) باشد، آیا پس از وقف، قبض جدید لازم است؟
- در صورتی که واقف شرط نموده که اگر احتیاج شدید برای موقوف علیهم یا واقف حاصل شد مال موقوفه را بفروشند آیا تمام ثمن به موقوف علیهم داده می شود یا به مقداری که نیاز آنها برطرف شود و مابقی مماثل خریداری گردد؟
- هرگاه مالی را بر صغیر وقف کنند ولکن ولی طفل برای خود قبض کند آیا قبض باطل و وقف ناتمام است و واقف حق رجوع دارد؟
- برخی از افراد موقوف علیهم مدعی هستند که متولی موقوفه به جهت کِبَر سن قادر به اداره موقوفه نیست آیا ادعای آنان مسموع است؟ و آیا بین وقف عام و وقف خاص فرقی است؟
- چنانچه واقف اذن متولی را در انتفاع از موقوفه شرط نماید آیا موقوف علیه می تواند بدون اذن منتفع شود؟
- هرگاه (موقوفٌ علیه) قبل از قبض از دنیا برود و بطن دوم موجود باشد، آیا با قبض بطن دوم وقف لازم می گردد؟
- اگر فرد جدیدی به افراد موقوف علیهم افزوده شود در صورتی که موقوفه را اجاره داده باشند، آیا اجاره نسبت به مقداری که برای فرد جدید فضولی بوده، متوقف بر اجازه او است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر ثابت شود که واقف در ضمن عقد وقف شرط کرده که اگر یکی از موقوف علیهم فقیر و نیازمند شد، بتواند سهم خود را به یکی دیگر از موقوف علیهم بفروشد، بیع کسی که سهم خود از وقف را بر اثر فقر و احتیاج فروخته اشکال ندارد و بیع او در این صورت محکوم به صحّت است.
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی اراده رفتن حجّ دارد و وصیّت کرده که اگر از حجّ بیت اللّه الحرام برنگشتم املاک من وقف باشد و مصارف آن را هم معیّن کرده خواهشمند است بفرمائید که چنین وصیتی نافذ است یا خیر و وصیّ میتواند در صورتی که موصی از حجّ برنگشت به وصیت او عمل نماید یا خیر و املاک موقوفه را هم به قبض موقوف علیهم نداده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] زمینی وقف بر اولاد ذکور است، آیا موقوفٌ علیهم می توانند آن زمین موقوفه را با زمین دیگری که ملکی است معاوضه نمایند چون که این زمین نافع تر و امکان استفاده و بهره برداری از آن برای موقوفٌ علیهم بیشتر است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولی موقوفه به وقف عمل نکند یا برخلاف نظر واقف عمل کند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر ملکی وقف بر اولاد ذکور نسلاً بعد از نسلٍ شده باشد، آیا اگر موقوف علیهم به هر دلیلی از حقوق خود صرفنظر کنند، وقف زائل می شود؟ و در صورتی که موقوف علیهم موجود در طبقه قبل از حقوق خود صرفنظر کنند، طبقات بعدی چه تکلیفی دارند؟ و همچنین متولّی شرعی املاک موقوفه در چنین حالتی نسبت به حقوق بطن های بعدی چه تکلیفی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا واقف همان متولی می باشد واگر واقف متولی برای موقوفه مشخص نکند بعد از وقف می تواند متولی برای آن مشخص کند؟
- [آیت الله بهجت] اگر در سند وقف متولّی از موقوف علیهم را شخص مسنّ تر و ارشد از اولاد معین کرده و مسنّ تر و ارشد، دوران بین دو شخص پیدا کرد، کدام یک مقدّم هستند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توانیم وقف خاص را بعد از تنظیم وقف نامه و قبض موقوفه، تبدیل به وقف عام نمائیم؟ یا ماهیت وقف و مفاد وقف نامه را تغییر دهیم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در وقف خاصی که اجاره داده شده است اگر متولی یا موقوف علیهم فوت کنند تکلیف ادامه اجاره چیست؟
- [آیت الله بروجردی] موقوفهایست که وقف نامه آن مفقود شده و متولّی شرعی آن بعضِ خصوصیّات و مصارف آن را در نظر دارد و بیشتر آن را نمیداند که آیا قید بود یانه؟ میداند که تولیت با اکبر اولاد واقف است، ولی نمیداند مقیّد به ذکوریّت است یا خیر؟ و میداند مصرف وقف دخترهای بیوه واقف و طلّاب هستند، نمیداند که اشخاص دیگری هم هستند یا خیر؟ و نمیداند باید به آنها علی السویه داده شود، یا بالتفاوت؟ و آیا متولّی و موقوف علیهم مقیّد بودهاند به منتسبین بالأب إلی الواقف یا اعم از آن ها؟ تکلیف فعلی نسبت به چنین موقوفه چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] (وقف) آن است که انسان ملکی را ثابت نگهدارد و منافع آن را برای شخص یا اشخاص یا برای کار ویا مصرفی تعیین نماید، مانند این که زمینی را برای مسجد یا حسینیّه یا مدرسه و یا فقرا مخصوص سازد. به این کار در اصطلاح (وقف) و به مالی که وقف می‌شود (موقوفه) و به وقف کننده (واقف) و به شخص یا مصرفی که مال برای آن وقف شده (موقوف علیه) گفته می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را برای وقف کردن معین کند و پیش از آنکه وقف کند پشیمان شود یا بمیرد، وقف واقع نمیشود؛ و همچنین اگر در وقف خاص قبل از قبض موقوف علیه بمیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بنابر احتیاط واجب در اوقاف عامه مثل مسجد و حسینیه نیز قبض معتبر است بنابراین تا جایی را که وقف کرده به تصرف متولی نداده باشد وقفیت آن محقق نشده است و اگر کسی با اجازه واقف در مسجد به عنوان مسجد بودن نماز بخواند وقفیت محقق می شود و در مواردی که واقف خود را متولی قرار دهد نیاز به قبض مجدد ندارد و با نیت جزمی وقف چون قبض متولی وقف حاصل است وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هر گاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کرده اند بطوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، می توانند آن مال را بفروشند و بین موقوف علیهم تقسیم نمایند، و همچنین است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد می توانند بفروشند، ولی چنانچه اختلاف با تنها فروختن و تهیه مکان دیگر بر طرف می شود، لازم است آن موقوفه، به محل دیگر تبدیل و یا با پول فروش آن محل دیگر خریده شود و به جای مکان اول، و در همان جهت وقف اولی، وقف گردد.
- [آیت الله سیستانی] اگر عین موقوفه خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود مگر آنکه وقف مقید به عنوان خاصی باشد و آن عنوان از بین برود، مثل اینکه باغ را به قید باغ بودن وقف کرده باشد که اگر آن باغ خراب شود وقف باطل می‌شود، و به ورثه واقف برمیگردد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که مالی را وقف می کند بنابر احتیاط مستحب باید از همان موقع خواندن صیغه وقف کند، ولی باید برای همیشه مال را وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از وفات من وقف باشد اشکال دارد، یا بگوید از حالا تا ده سال وقف باشد آن نیز اشکال دارد، ولی می توان مالی را برای همیشه وقت کرد مشروط بر اینکه مثلاً چند سال اوّل منافعش در اختیار واقف یا شخص دیگری باشد و در موقوفه مصرف نشود.
- [آیت الله بهجت] معامله چیزی که وقف شده باطل است، ولی اگر معلوم شود وقف باطل بوده مثل آنکه واقف بالغ نبوده، یا در نفروختن آن مفسده بزرگتری چون قتل نفس و هتک عِرض باشد، یا معلوم باشد که واقف محل خاصّی در نظر نداشته مثل زمینی که برای حمام ده وقف کرده باشد، در این صور فروختن جایز است. اما در صورت اول، خود واقف یا وارث او میتواند آن را برای خود بفروشد، و در صورت دوم، موقوفه فروخته می‌شود و تبدیل به چیزی که به نظر واقف نزدیکتر است می‌شود، و در صورت سوم، به مثل آن تبدیل میگردد؛ مثلاً در جای دیگر همان ده حمام ساخته می‌شود. و همچنین وقفی که در آن اختلاف شده بهطوریکه علم یا اطمینان به خرابی وقف پیدا شود، بنابر اظهر میتوان آن را فروخت.
- [امام خمینی] هرگاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کرده اند به طوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود می توانند آن مال را بفروشند و بین موقوف علیهم تقسیم نمایند، ولی چنانچه اختلاف با تنها فروختن و تهیه مکان دیگر برطرف می شود، لازم است آن موقوفه به محل دیگر تبدیل و یا با پول فروش آن محل دیگر خریده شود و به جای مکان اول و در همان جهت وقف اولی وقف گردد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] واقف در حین وقف کردن می تواند برای موقوفه متولی تعیین کند. 1 مسجد متولی نمی خواهد اما اگر مسجد موقوفاتی داشته باشد می تواند برای آن موقوفات متولی قرار دهد. 2 اگر متولی تعیین کرده متولی باید طبق وقف نامه عمل کند. 3 تغییر متولی جایز نیست. 4 اگر واقف متولی تعیین نکند: الف: اگر وقف عام باشد حاکم شرع متولی را تعیین می کند. ب: اگر وقف خاص باشد اختیار با خود آنان است و اگر آنها بالغ نباشند اختیار با ولی آنها می باشد و در این مورد تعیین متولی از جانب حاکم شرع لازم نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر ملک وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمی رود مگر آنکه عنوانی را قصد کرده باشد که آن عنوان از بین برود مثل اینکه باغ را برای تفریح وقف کرده باشد که اگر آن باغ خراب شود وقف باطل می شود و به ورثه واقف بر می گردد.