موقوف علیه
ارباب وقف(اصحاب وقف یا موقوف عليهم) صاحبان موقوفه را گویند.
چنانچه واقف اذن متولی را در انتفاع از موقوفه شرط نماید آیا موقوف علیه می تواند بدون اذن منتفع شود؟
بسمه تعالی: موقوف علیه باید اجازه بگیرد و متولی نیز در چهار چوب شرائط تعیین شده در وقف نامه و مصالح وقف باید اجازه بدهد و حق ممانعت ندارد . والله العالم
بسمه تعالی: موقوف علیه باید اجازه بگیرد و متولی نیز در چهار چوب شرائط تعیین شده در وقف نامه و مصالح وقف باید اجازه بدهد و حق ممانعت ندارد . والله العالم
عنوان سوال:
چنانچه واقف اذن متولی را در انتفاع از موقوفه شرط نماید آیا موقوف علیه می تواند بدون اذن منتفع شود؟
پاسخ:
بسمه تعالی: موقوف علیه باید اجازه بگیرد و متولی نیز در چهار چوب شرائط تعیین شده در وقف نامه و مصالح وقف باید اجازه بدهد و حق ممانعت ندارد . والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در صورتی که واقف شرط نموده که اگر احتیاج شدید برای موقوف علیهم یا واقف حاصل شد مال موقوفه را بفروشند آیا تمام ثمن به موقوف علیهم داده می شود یا به مقداری که نیاز آن‌ها برطرف شود و مابقی مماثل خریداری گردد؟
- اگر واقف، چیزی را وقف کند، ولی قبل از آن که(موقوفٌ علیهم) موقوفه را قبض کنند، شخص واقف بیهوش یا مجنون یا محجور شود. آیا در این صورت وقف باطل می شود؟
- برخی از افراد موقوف علیهم مدعی هستند که متولی موقوفه به جهت کِبَر سن قادر به اداره موقوفه نیست آیا ادعای آنان مسموع است؟ و آیا بین وقف عام و وقف خاص فرقی است؟
- آیا می توان متولّی موقوفه ای را بدون خیانت از دخالت در موقوفه مذکور منع کرد؟
- آیا فروختن بعضی از موقوفه برای هزینه تعمیر و اجرت متولی موقوفه جایز است؟
- اگر عین موقوفه، قبل از وقف، در تصرف (موقوفٌ علیه) باشد، آیا پس از وقف، قبض جدید لازم است؟
- آیا هزینه تعمیر و نگهداری موقوفه بر اجرت متولی مقدم است؟
- تولیت موقوفه ای که از طرف واقف به اولاد ارشد و اعدل، بطناً بعد بطن واگذار شده است شامل پسر دختر نیز می شود یا خیر؟
- اگر در مسجدی از سوی هیأت امنای مسجد، بدون اجازه و رضایت متولی و فرزندان واقف، تغییر ساختمانی انجام بگیرد، آیا نماز گزاردن در آن صحیح است؟
- آیا کسی از خدمه و دست اندرکاران حسینیه می تواند، بدون اذن متولی و هیأت مدیره، در حسینیه دخالت کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولیِ وقف بدون رعایت مصلحت موقوف علیهم، زمین موقوفه را اجاره دهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولی موقوفه به وقف عمل نکند یا برخلاف نظر واقف عمل کند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه واقف فردی را به عنوان متولی معین نماید و پس از متولی، شیوه ی ادامه ی تولیت بر موقوفه را مسکوت گذاشته باشد تعیین متولی بعدی بر عهده کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه واقف، تولیت موقوفه را طیّ وقفنامهای برای اشخاص معیّنی به ترتیب قرار دهد، و افراد فوق از قبول تولیت اعراض نمایند، آیا متولّی بعدی باید از سوی واقف باشد، یا حاکم شرع او را تعیین میکند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که واقف برای وقف متولی تعیین کرده باشد و در واقع منصوص التولیه باشد آیا حاکم شرع نیز می تواند دخالت کند و متولی برای موقوفه تعیین کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولی یا موقوفٌ علیه (وقف خاص) اراضی موقوفه را به غیر به عنوان مادام العمر واگذار کنند جهت استفاده و بهره برداری نه بعنوان تملک، آیا صحیح است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا متولی می تواند از تولیت اعراض کند با فوت واقف و قبول متولی در حیات واقف ؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زمینی موقوفه اولاد ذکور سادات می باشد و در وقفنامه متولی تعیین نشده است و فعلا کسی را امام جمعه و اداره اوقاف به عنوان متولی منصوب کرده اند، آیا موقوف علیهم در این مورد وظیفه ای ندارند؟ یا باید طبق نظر متولی عمل کنند؟
- [آیت الله بروجردی] موقوفهایست که وقف نامه آن مفقود شده و متولّی شرعی آن بعضِ خصوصیّات و مصارف آن را در نظر دارد و بیشتر آن را نمیداند که آیا قید بود یانه؟ میداند که تولیت با اکبر اولاد واقف است، ولی نمیداند مقیّد به ذکوریّت است یا خیر؟ و میداند مصرف وقف دخترهای بیوه واقف و طلّاب هستند، نمیداند که اشخاص دیگری هم هستند یا خیر؟ و نمیداند باید به آن‌ها علی السویه داده شود، یا بالتفاوت؟ و آیا متولّی و موقوف علیهم مقیّد بودهاند به منتسبین بالأب إلی الواقف یا اعم از آن ها؟ تکلیف فعلی نسبت به چنین موقوفه چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] سه دانگ ملک مغازهای موقوفه میباشد که واقف مرقوم نموده درآمد آن را پس از کسر مخارج باید صرف سادات مستمند و ارحام خود واقف نمایند متولی هم نسل به نسل منصوص از جانب واقف میباشد. آیا با توجه به موارد فوق این وقف خاص میباشد یا خیر؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بنابر احتیاط واجب در اوقاف عامه مثل مسجد و حسینیه نیز قبض معتبر است بنابراین تا جایی را که وقف کرده به تصرف متولی نداده باشد وقفیت آن محقق نشده است و اگر کسی با اجازه واقف در مسجد به عنوان مسجد بودن نماز بخواند وقفیت محقق می شود و در مواردی که واقف خود را متولی قرار دهد نیاز به قبض مجدد ندارد و با نیت جزمی وقف چون قبض متولی وقف حاصل است وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر متولی وقف در مال موقوفه خیانت کند حاکم شرع امینی را به او ضمیمه می نماید که مانع از خیانتش گردد و در صورتی که ممکن نباشد می تواند به جای او متولی امینی معین نماید
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر جلوگیری از منکرات و اقامه واجبات موقوف باشد بر جرح و قتل، جائز نیست مگر به اذن مجتهد جامع الشرائط با حصول شرائط آن.
- [امام خمینی] اگر جلوگیری از منکرات و اقامه واجبات موقوف باشد بر جرح و قتل، جایز نیست مگر به اذن مجتهد جامع الشرایط با حصول شرایط آن.
- [آیت الله اردبیلی] (وقف) آن است که انسان ملکی را ثابت نگهدارد و منافع آن را برای شخص یا اشخاص یا برای کار ویا مصرفی تعیین نماید، مانند این که زمینی را برای مسجد یا حسینیّه یا مدرسه و یا فقرا مخصوص سازد. به این کار در اصطلاح (وقف) و به مالی که وقف می‌شود (موقوفه) و به وقف کننده (واقف) و به شخص یا مصرفی که مال برای آن وقف شده (موقوف علیه) گفته می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هر گاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کرده اند بطوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، می توانند آن مال را بفروشند و بین موقوف علیهم تقسیم نمایند، و همچنین است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد می توانند بفروشند، ولی چنانچه اختلاف با تنها فروختن و تهیه مکان دیگر بر طرف می شود، لازم است آن موقوفه، به محل دیگر تبدیل و یا با پول فروش آن محل دیگر خریده شود و به جای مکان اول، و در همان جهت وقف اولی، وقف گردد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در وقف خاص یعنی اگر وقف برای افراد معینی باشد قبض و تصرف موقوف علیهم (کسانی که برای آن‌ها وقف شده) یا وکیل یا ولیّ آن‌ها لازم است و اگر چیزی را وقف کند و به تصرف آن‌ها ندهد وقف محقق نشده است و آن چیز در ملک واقف باقی می ماند. ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست و اگر واقف تولیت را برای خودش قرار دهد با توجه به این که ملک موقوفه در تصرف اوست نیاز به قبض جدید ندارد و با انشاء وقف وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تصرف و دخالت در امور اوقاف مجهول التولیه و " غُیَّب و قُصَّر "و مساجد و مدارس دینی و موقوفه و کتابخانه های موقوفه که متولی منصوص ندارد برای غیر مجتهد جامع الشرایط یا مأذون از طرف او حرام و خلاف شرع است و تصرف در وجوهی که آن‌ها می دهند جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقف مشاع جایز است، یعنی می توان مثلاً، دو دانگ از خانه یا مزرعه ای را وقف کرد و در صورت لزوم حاکم شرع یا متولی می تواند مال موقوفه را با نظر اهل خبره جدا کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .ّ اقامه نماز در مسافرخانه، هتل، حمام و مانند این ها که برای مشتریان آماده است و برابر محاوره، اذن یا رضایت مالکان آن‌ها بهدست میآید, صحیح است و در موارد دیگر، به جا آوردن نماز در ملک دیگری, بدون علم یا اطمینان به رضای او , صحیح نیست . اگر مالک عین، منفعت یا انتفاع , اذن ماندن در آن ملک را داده, میتوان رضایت او نسبت به اقامه نماز را فهمید.