هبه
هبه یکی از اقسام عقود می باشد.
اگر شخصی به کودک صغیر هبه نماید قبض چگونه انجام می شود؟
بسمه تعالی: هرگاه فرزند صغیر است ولیّ می تواند از طرف او قبض کند. والله العالم
بسمه تعالی: هرگاه فرزند صغیر است ولیّ می تواند از طرف او قبض کند. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پدرم قبل از فوت، اموال بسیاری را به یکی از فرزندان هبه نمود و در برگه ای نوشته که هبه را قبض دادم آیا هبه او صحیح است؟
- هرگاه مالی را بر صغیر وقف کنند ولکن ولی طفل برای خود قبض کند آیا قبض باطل و وقف ناتمام است و واقف حق رجوع دارد؟
- شخصی زمینی را هبه می کند و می گوید تا زنده هستم اختیار آن را داشته باشم آیا هبه نافذ است؟
- شخصی فوت کرده است او سه نفر وارث دارد و یکی از وراث صغیر است بنابراین پسر بزرگ خانواده به عنوان قیّم صغیر سهم صغیر را فروخته و بدهکاریهای صغیر را پرداخت نموده است ولی وی پس از بلوغ مطالبه اموال فروخته شده را می کند آیا چنین حقی برای او می باشد؟
- شخصی زمینی را که با دیگری شریک بوده مقدار سهم خود وقف نموده آیا اذن شریک شرط است و قبض آن به چه شکل انجام می گیرد؟
- در وقف قبض نیز لازم است؟
- هرگاه (موقوفٌ علیه) قبل از قبض از دنیا برود و بطن دوم موجود باشد، آیا با قبض بطن دوم وقف لازم می گردد؟
- اگر پدری ملکی را به فرزند صغیرش هبه نماید آیا پدر می تواند از هبه رجوع کند؟
- اگر در هبه معوضه مقداری از عوض پرداخت نشده باشد آیا واهب می تواند هبه را فسخ کند؟
- شخصی از مسکو دو کودک کمونیست زاده را به مبلغی خریداری کرده و اکنون در خانه خودش آن دو کودک را به عنوان فرزند خود نگهداری می کند این عمل از لحاظ شرعی چطور است؟ ضمناً قضییه محرمیّت و طهارت آنها به چه صورت قابل حل است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] یک نفر به همسر خودش خانه اش را هبه نموده و به قبض او رسانده است، آیا می‌تواند واهب از هبه خویش برگردد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مقداری از املاک خود را به فرزند خود هبه کرده و در ضمن عقد هبه شرط کرده که تا وقتی زنده است منافع آن ملک مال خودش باشد، آیا این هبه صحیح است؟ در ضمن قبض هم صورت گرفته است.
- [آیت الله بهجت] این که فرموده اید در هبه قبض معتبر است، منظور و مراد از قبض چیست و آیا در قبض منزل، گرفتن کلید خانه کافی است یا سکونت در آن لازم است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی از مال منقول خود برای پسر خود که غایب بوده هبه نموده و نفر دیگری را وکیل گرفته که از جانب غایب قبض کند آیا این هبه نافذ است یا خیر و چون واهب تا برگشت غایب فوت کرد و این وکالت نیز با اجازه حاکم شرع بوده که واهب وکیل برای غایب گرفته است؟
- [آیت الله خامنه ای] اموالی مانند عیدی که به کودک صغیر هدیه داده می شوند آیا ملک خود صغیر محسوب می شوند یا ملک پدر و مادر او؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی فوت کرده و دارای چند وارث صغیر است، خواهر این میّت ادعا می کند که فلان زمین میّت ملک من است ولی ورثه میّت سندی مبنی بر این که خواهر، آن زمین را به برادرش هبه کرده است ارائه می دهند ولی خواهر این هبه نامه را نمی پذیرد و حاضر به قسم خوردن شده است، آیا از جانب صغیر طرف مقابل را می توان قسم داد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا خودداری ولیّ از قبول هبه و صلح غیر معوّض و موارد دیگری از همین قبیل که به نفع صغیر هستند، ضرر زدن به صغیر یا عدم رعایت مصلحت او محسوب می شود؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: منظور از اشتراط قبض در هبه، نوشتن قرارداد و امضای آن نیست، بلکه مقصود این است که آن مال در خارج در اختیار و تحت تصرّف او قرار بگیرد و همین برای تحقّق هبه و حصول ملکیّت کافی است و فرقی بین اموالی که هبه می شوند، وجود ندارد.
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر ملک را حقیقتاً به دخترتان هبه کرده اید و آن را به ولایت از او قبض نموده اید، هبه لازم است و قابل فسخ نیست، ولی اگر هبه حقیقی محقق نشده باشد، بلکه فقط سند آن را به نام دخترتان کرده باشید این برای تحقّق هبه و حصول مالکیت برای او کافی نیست، بلکه آن آپارتمان ملک شماست و اختیار آن نیز دردست شما می باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمین خود را برای اولادش هبه می‌کند و می‌گوید تا زنده است اختیار تصرّف آن را داشته باشد آیا این هبه صحیح است یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- قیمت کفن متعارف و یا مطابق شأن میّت را می توان از اصل مال برداشت; هرچند صغیر داشته باشد و زاید بر نیاز به اجازه ورثه دارد.
- اگر بچه صغیر سرمایه ای داشته باشد و از آن منافعی به دست آید، بنابر احتیاط واجب بعد از آن که بالغ شد، باید خمس آن را بدهد.
- کسی که فقط به اندازه یک صاع که تقریباً سه کیلو است گندم و مانند آن دارد، مستحب است زکات فطره را بدهد، و چنانچه عیالاتی داشته باشد و بخواهد فطره آنها را هم بدهد می تواند به قصد فطره، آن یک صاع را به یکی از عیالاتش بدهد و او هم به همین قصد به دیگری بدهد، و همچنین تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چیزی را که می گیرد به کسی بدهد که از خودشان نباشد. و اگر یکی از آنها صغیر باشد، ولیّ او به جای او می گیرد احتیاط آن است چیزی را که برای صغیر گرفته به کسی ندهد.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولی او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او صفحه 500 وقف شده یا وکیل، یا ولی او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام دهد، اگر به شصت فقیر دسترسی دارد، نباید به هر کدام از آنها بیشتر از یک مدّ که تقریباً 750 کیلوگرم است، طعام دهد. یا یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید، ولی چنانچه انسان اطمینان داشته باشد که فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند می تواند برای هر یک از عیالات فقیراگرچه صغیر باشند، یک مدّ به آن فقیر بدهد.
- اگر از بچه نابالغ چیزی بخرد، یا چیزی به او بفروشد باید جنس یا پولی را که از او گرفته به صاحب آن بدهد، یا از صاحبش رضایت بخواهد. و اگر صاحب آن را نمی شناسد و برای شناختن او هم وسیله ای ندارد، باید چیزی را که از بچه گرفته از طرف صاحب آن صدقه بدهد ولی اگر چیزی را که گرفته مال خود صغیر باشد باید به ولیّش برساند، و اگر او را پیدا نکرده به حاکم شرع بدهد.
- در زمین بسیار وسیعی که دور از ده و چراگاه حیوانات است اگرچه صاحبانش راضی نباشند نمازخواندن و نشستن و خوابیدن در آن اشکال ندارد و در زمین های زراعتی هم که نزدیک ده است و دیوار ندارد اگرچه در مالکین آنها صغیر و دیوانه باشد نماز و عبور و تصرفات جزئی اشکال ندارد ولی اگر یکی از صاحبانش ناراضی باشند تصرف در آن حرام و نماز باطل است. شرط دوم، استقرار
- شخصی که از سفر معصیت برمی گردد، چنانچه انگیزه رجوعش مقصد مستقلی غیر از رجوع به وطن باشد، نماز او نیز شکسته است.
- برای خریدار و فروشنده چند چیز شرط است: 1 بالغ بودن. 2 عاقل بودن. 3 ممنوع التّصرّف در اموال نبودن (مانند کسانی که به خاطر ورشکستگی از طرف حاکم شرع از تصرّف در اموالشان جلوگیری شده اند). 4 طرفین قصد جدّی برای معامله داشته باشند، پس اگر به شوخی بگوید مالم را فروختم اثری ندارد. 5 کسی آنها را مجبور نکرده باشد. 6 جنسی را که خرید و فروش می کنند ملک آنها باشد یا از طرف مالک وکیل بوده، یا ولیّ صغیر باشند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در هبه قبول و قبض لازم است، پس تا زمانی که قبول نکرده یا هبه کننده مال را تحویل طرف نداده مال او نشده است و اگر ولیّ، مثل پدر و جدّ چیزی را به غیر رشید ببخشد باید خودش قصد تحویل گرفتن برای آنها را بنماید، ولی لازم نیست قبول یا قبض فوراً باشد، و اگر مدتی میان هبه و قبول یا قبض فاصله بیفتد مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] در هبه قبض معتبر است پس اگر مالی را به کسی ببخشد تا به قبض او ندهد هبه محقق نمی شود وباید کسی که مال به او بخشیده شده به اذن هبه کننده قبض کند ولی اگر ان چه را بخشیده در تصرف کسی باشد که به او بخشیده کفایت از قبض می کند وقبض در غیر منقول مانند خانه وزمین به این است که مانع از تصرف را برطرف کند ومال را در استیلای کسی که به او بخشیده قرار دهد ودر منقول به این است که به طرف بدهد وطرف هم از او بگیرد
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر هبه کننده بعد از قبض دادن بمیرد ورثه نمی توانند رجوع کنند و همچنین اگر کسی که مال به او بخشیده شده بمیرد هبه کننده نمی تواند رجوع نماید
- [آیت الله اردبیلی] کسی که چیزی به او بخشیده می‌شود، اگر صغیر یا دیوانه باشد، قبول خود او کافی نیست، بلکه باید ولیّ او هبه را از طرف او بپذیرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به یکی از ارحام خویشاوندان خود مالی ببخشد بعد از ان که به قبض او داد نمی تواند رجوع کند و پس بگیرد وهمچنین است در صورتی که هبه کننده بر کسی که به او هبه شده شرط کند وبه ان شرط عمل شود یا کسی که به او هبه شده در مقابل هبه عوضی به هبه کننده بدهد ودر غیر موارد ذکر شده تا عین مالی که هبه شده باقی باشد می تواند مال بخشیده شده را پس بگیرد ولی اگر تلف شده یا ان را به دیگری منتقل کرده یا تغییری در عین داده مثل ان که اگر پارچه بوده ان را رنگ کرده باشد نمی تواند پس بگیرد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
- [آیت الله مظاهری] بهتر است چیزی را که انسان به کسی می‌بخشد آن مال را نادیده بگیرد و در آن رجوع نکند، ولی در عین حال هر یک از طرفین می‌تواند هبه را به هم بزند، پس هبه کننده می‌تواند در مال خود رجوع کند مگر در چند مورد: اوّل: هبه کننده در عوض هبه چیزی از طرف گرفته باشد. دوّم: چیزی را قربةً الی اللَّه به کسی هبه کند. سومّ: هبه به یکی از خویشان نزدیک باشد. چهارم: مالی را که هبه کرده به حال خود باقی نمانده باشد، مثل اینکه آن را تلف کرده یا صورت آن را به کلی تغییر داده، مثلاً پارچه را بریده و دوخته است یا اینکه آن را به دیگری منتقل کرده باشد. پنجم: یکی از طرفین بمیرد، پس اگر هبه کننده بعد از صیغه و قبض بمیرد ورثه او حقّ ندارند هبه را به هم بزنند، و اگر طرف بمیرد مال به ورثه او منتقل می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در وقف خاص یعنی اگر وقف برای افراد معینی باشد قبض و تصرف موقوف علیهم (کسانی که برای آنها وقف شده) یا وکیل یا ولیّ آنها لازم است و اگر چیزی را وقف کند و به تصرف آنها ندهد وقف محقق نشده است و آن چیز در ملک واقف باقی می ماند. ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست و اگر واقف تولیت را برای خودش قرار دهد با توجه به این که ملک موقوفه در تصرف اوست نیاز به قبض جدید ندارد و با انشاء وقف وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست پس از هبه فورا جنس را تحویل دهد، بلکه هرگاه جنس را به طرف تحویل دهد ملک او می‌شود و اگر هبه کننده یا کسی که به او هبه شده پیش از تحویل بمیرد یا هبه کننده فاقد شرایط شود، هبه باطل می‌شود و مال به ورثه هبه کننده منتقل می‌گردد.
- [آیت الله اردبیلی] در هبه صیغه خاصّی لازم نیست و اگر هبه کننده مال خود را به قصد هبه به کسی بدهد و او هم به همین قصد بپذیرد، صحیح است.