اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
شخصی زمینی را هبه می کند و می گوید تا زنده هستم اختیار آن را داشته باشم آیا هبه نافذ است؟
بسمه تعالی: اگر مورد هبه را به قبض طرف بدهد هرچند به صورت مسلوب المنفعة باشد اشکالی ندارد . والله العالم
بسمه تعالی: اگر مورد هبه را به قبض طرف بدهد هرچند به صورت مسلوب المنفعة باشد اشکالی ندارد . والله العالم
عنوان سوال:
شخصی زمینی را هبه می کند و می گوید تا زنده هستم اختیار آن را داشته باشم آیا هبه نافذ است؟
پاسخ:
بسمه تعالی: اگر مورد هبه را به قبض طرف بدهد هرچند به صورت مسلوب المنفعة باشد اشکالی ندارد . والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پدرم در زمینی مشغول احداث ساختمان گردید و قبل از اتمام ساختمان واحدهای آن را به برخی از فرزندان هبه نمود و لکن قبل از اتمام ساخت، از دنیا رفت، آیا تملیک پدر نافذ است؟
- اگر شخصی به کودک صغیر هبه نماید قبض چگونه انجام می شود؟
- اگر شک شود که اقرار متهم بر اساس اختیار است یااز روی ترس و اکراه وادار به اقرار در دادگاه شده است ، آیا اقرار او نافذ است؟
- پدرم قبل از فوت، اموال بسیاری را به یکی از فرزندان هبه نمود و در برگه ای نوشته که هبه را قبض دادم آیا هبه او صحیح است؟
- شخصی زمینی را وقف غسال خانه کرده، ولی متولی آن را معیّن نکرده است، آیا وقف محقق شده است؟
- زمینی را مالک بودم که اکنون شخصی آن را عدواناً متصرف شده است، البته این شخص، قول نامه ای که مورد تأیید محاکم قضایی است در اختیار دارد و بر اساس آن،مدعی خرید آن زمین از من است. آیا قول نامه ای که فاقد امضای شهود و مورد انکار من باشد، مالکیت این شخص را ثابت می کند؟
- شخصی سالروز خمسی او رسیده است و همه چیز خود را حساب کرده و خمس آن را پرداخته است ولی قطعه زمینی که به عنوان تجاری و یا اینکه در آینده برای اولادش لازم می شود را در اختیار دارد و می خواسته تا آخر سال بفروشد ولی مشتری پیدا نمی شد اکنون از نظر خمسی چه وظیفه ای دارد؟
- اگر پدری ملکی را به فرزند صغیرش هبه نماید آیا پدر می تواند از هبه رجوع کند؟
- اگر در هبه معوضه مقداری از عوض پرداخت نشده باشد آیا واهب می تواند هبه را فسخ کند؟
- شخصی زمینی را که با دیگری شریک بوده مقدار سهم خود وقف نموده آیا اذن شریک شرط است و قبض آن به چه شکل انجام می گیرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمین خود را برای اولادش هبه میکند و میگوید تا زنده است اختیار تصرّف آن را داشته باشد آیا این هبه صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی ملک و زمین خود را برای نفر دیگری هبه میکند و میگوید تا زندهام اختیار آن را داشته باشم آیا این هبه نافذ و شروط لازم میشود یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمینی را هبه کرده به آموزش و پرورش و تحویل داده آیا میتواند رجوع کند؟
- [آیت الله بهجت] آیا بخشش و هبه کسی که در مرض مرگ است، نافذ است؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی در زمان حیاتش همه اموال خود را به نوه اش بخشیده است، آیا این هبه نسبت به همه اموالش حتّی آنچه که باید بعد از مردن او خرج کفن و دفن و امور دیگر شود، نافذ است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی از مال منقول خود برای پسر خود که غایب بوده هبه نموده و نفر دیگری را وکیل گرفته که از جانب غایب قبض کند آیا این هبه نافذ است یا خیر و چون واهب تا برگشت غایب فوت کرد و این وکالت نیز با اجازه حاکم شرع بوده که واهب وکیل برای غایب گرفته است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مقداری از املاک خود را به فرزند خود هبه کرده و در ضمن عقد هبه شرط کرده که تا وقتی زنده است منافع آن ملک مال خودش باشد، آیا این هبه صحیح است؟ در ضمن قبض هم صورت گرفته است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی در وصیّتنامه خود اموال خود این گونه وصیت نموده که من اموال خود را با فرزندانم این گونه مصالحه کرده ام که تا زمانی که زنده هستم اختیار آن‌ها با خودم باشد حال با توجّه به عبارات فوق، آیا این وصیّت مصداق هبه است، یا صلح تلقّی میشود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمینی را فروخته و با خریدار شرط کرده که، هنگام فروش باید به فلان شخص بفروشی، آیا این شرط نافذ است و اگر به شرط عمل نکرد و به کس دیگری فروخت، فروش دوّم چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مال خود را به فرزند صغیر خود هبه کرده است، آیا این هبه صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خوردن ماهی کوچک زنده اشکال دارد.
- ماهی مرده ای که معلوم نیست آن را زنده از آب گرفته اند یا نه، چنانچه در دست مسلمان باشد، حلال است و اگر در دست کافر باشد; و معلوم نباشد که زنده از آب گرفته یا زنده در دام افتاده حرام می باشد.
- اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
- نذر کننده باید مکلف و عاقل باشد و به اختیار و قصد خود نذر کند، بنابراین نذر کردن کسی که بی اختیار نذر کرده صحیح نیست.
- اگر بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل نیست. ولی اگر کاری کند که بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
- محلی را که انسان برای اقامت و زندگی خود اختیار کرده وطن اوست، چه در آنجا به دنیا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آنجا را برای زندگی اختیار کرده باشد.
- اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست گنجی پیدا کند مال خود او است و باید خمس آن را بدهد.
- هرگاه این گونه افراد با اختیار خود بول یا غائط کنند باید وضو بگیرند.
- اگر ماهی فلس دار را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. و چنانچه در آب بمیرد پاک است ولی خوردن آن حرام می باشد و ماهی بی فلس را اگرچه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است.
- اگر زمینی را برای زراعت جو; یا گندم اجاره دهد و مال الاجاره را جو، یا گندم یا دیگر محصولات همان زمین قرار دهد اجاره صحیح نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] موکل یعنی کسی که دیگری را وکیل میکند و نیز کسی که وکیل میشود، باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار اقدام کند و همچنین در جایی که تصرّفات طفل نافذ است مثل وصیّت طفل ده ساله که نافذ است در این صورت وکالت او هم نافذ خواهد بود.
- [آیت الله اردبیلی] در هبه کننده چند شرط معتبر است: اوّل و دوم: بالغ و عاقل باشد. سوم: سفیه نباشد، یعنی از کسانی نباشد که مال خود رادر کارهای بیهوده مصرف میکنند اگرچه توسّط حاکم شرع هم از تصرّف در اموال خود منع نشده باشد. چهارم: توسّط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع نشده باشد، مانند مُفَلَّس. پنجم: مالک یا صاحب اختیار چیزی باشد که میخواهد هبه کند، پس بخشش مال دیگری بدون اجازه او صحیح نیست. ششم: از روی قصد و اختیار ببخشد، پس اگر هبه کننده از روی اکراه یا اجبار هبه کند، صحیح نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر هبه کننده یا کسی که مال به او هبه شده قبل از قبض بمیرد هبه باطل می شود
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست پس از هبه فورا جنس را تحویل دهد، بلکه هرگاه جنس را به طرف تحویل دهد ملک او میشود و اگر هبه کننده یا کسی که به او هبه شده پیش از تحویل بمیرد یا هبه کننده فاقد شرایط شود، هبه باطل میشود و مال به ورثه هبه کننده منتقل میگردد.
- [آیت الله سیستانی] کسی که وصیّت میکند باید بالغ و عاقل باشد، و سفیه نباشد، و از روی اختیار وصیّت کند، پس وصیّت بچه نابالغ صحیح نیست مگر آنکه ده سال داشته باشد، و وصیّت برای ارحامش، یا صرف در خیرات عامه نموده باشد که وصیّت او در این دو مورد صحیح است. و اما اگر برای غیر ارحامش وصیّت کند، یا آنکه بچه هفت ساله وصیّت کند در مورد چیز مختصری از اموالش، صحت وصیّت محل اشکال است، پس باید رعایت احتیاط بشود، و اگر شخصی سفیه باشد، وصیّت او در اموالش نافذ نیست، ولی در غیر آن نافذ است، مانند امور مربوط به تجهیز او.
- [آیت الله اردبیلی] در هبه صیغه خاصّی لازم نیست و اگر هبه کننده مال خود را به قصد هبه به کسی بدهد و او هم به همین قصد بپذیرد، صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر زمینی که خریده بود، در آن گنجی را یافت و آن گنج را در اعماق هزار یا دو هزار متری زمین پیدا کرد، چون این مقدار عمق به اعتبار عقلا و عرف از ملکیت شخصی خارج است، این گنج, حکم انفال را دارد و در اختیار امام(ع) یا ولیّ مسلمین است.
- [آیت الله وحید خراسانی] مالی را که به شخصی بخشیده اگر در ملک ان شخص زیادی منفصل یا قابل انفصال پیدا کند مثل ان که گوسفند بره اورد یا درخت میوه دهد مال ان شخص است واگر هبه کننده در هبه مثل گوسفند ودرخت رجوع کند نمی تواند بره ومیوه را از ان شخص پس بگیرد
- [آیت الله اردبیلی] اقرار کننده باید بالغ و عاقل و دارای قصد و اختیار باشد، بنابر این اقرار کودک، دیوانه، مست و یا کسی که به وسیله هیپنوتیزم در خواب بدون قصد و اختیار اقرار کرده و یا کسی که در حال تهدید یا زیر فشار جسمی یا روحی اقرار نموده، اعتبار ندارد؛ ولی اقرار بیمار در مرضی که به مرگ او منتهی میشود اجمالاً نافذ است، پس اگر مورد وثوق باشد همه آن صحیح است و گرنه نسبت به زاید بر ثلث مال نافذ نیست و نیز اقرار معلّق ثابت نمیشود.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی چیزی را به کسی مجانی و بلاعوض بدهد آن را هبه گویند و در هبه لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه همین قدر که هبه دهنده مال خود را به قصدهبه به دیگری بدهد و آن طرفهم بههمین قصدبگیرد، هبه صحیحاست.