فرزند
فرزند به معنای بچه و آنکه از دیگری زاده شده است.
شخصی مقداری از املاک خود را به فرزند خود هبه کرده و در ضمن عقد هبه شرط کرده که تا وقتی زنده است منافع آن ملک مال خودش باشد، آیا این هبه صحیح است؟ در ضمن قبض هم صورت گرفته است.
چنین هبه ای صحیح است و شرط آن نیز لازم الوفاء می باشد.
چنین هبه ای صحیح است و شرط آن نیز لازم الوفاء می باشد.
عنوان سوال:
شخصی مقداری از املاک خود را به فرزند خود هبه کرده و در ضمن عقد هبه شرط کرده که تا وقتی زنده است منافع آن ملک مال خودش باشد، آیا این هبه صحیح است؟ در ضمن قبض هم صورت گرفته است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی مال خود را به فرزند صغیر خود هبه کرده است، آیا این هبه صحیح است؟
- شخصی ملک خود را به کسی هبه کرده و پیش از آنکه آن را به تصرف او بدهد فوت کرده است، آیا این ملک به ورثه واهب می رسد یا به کسی که به او هبه شده است؟ و اگر به فرزند خود هبه کرده ولی قبل از اینکه به تصرف او بدهد، فوت کند چطور؟
- شخصی زمینهای خود را به اولاد خود صلح کرده و در ضمن، شرط کرده که تا زنده است منافع آنها مال خودش باشد و فعلاً خودش نمی تواند زراعت کند، می خواهد آنها را به غیر اجاره دهد و از مال الاجاره استفاده کند، بفرمایید آیا این نوع صلح و سپس اجاره دادن صحیح است؟
- شخصی مال خود را به کسی بخشید ولی تحویل او نداد، آیا در صورت پشیمان شدن، می تواند آن را تحویل ندهد یا باید تحویل دهد؟ هبه به فرزند چطور؟
- اگر ولیّ قهری ملک فرزند صغیرش را ظاهراً در مقابل ثمن ولی در واقع بدون ثمن و هرگونه عوض دیگری به فرزند صغیر دیگر خودش با عقد بیع رسماً منتقل کند، آیا چنین بیعی صحیح است یا باطل است؟
- شخصی مغازه و سرمایه خود را به فرزند خود بخشیده است، مشروط بر اینکه تا وقتی پدر زنده است، تمام مخارج پدر را بطور متعارف بدهد. فرزند تا دو سال به شرط عمل کرده ولی حالا طبق شرط عمل نمی کند و به همین دلیل پدر از بخشش خود پشیمان شده است. آیا می تواند مغازه و سرمایه خود را پس بگیرد؟
- شخصی از کسی طلبی داشته و آن را به وی هبه کرده است، آیا این هبه صحیح است و بر فرض صحت، آیا بعداً می تواند رجوع کند؟
- شخصی که فرزند صغیری دارد فوت کرده است. پدر او مقداری از خانه وی را تصاحب کرده، و قرضهای او را از مال خود داده است، آیا این کار او صحیح است؟ و آیا فرزند صغیر متوفی، می تواند هنگام بلوغ اصل دین پدر را انکار کرده و کلّ منزل را از پدربزرگ خود مطالبه کند؟
- شخصی وصیت کرده که پس از مرگ او اعمالی را برایش انجام دهند و مقداری از املاک خود (کمتر یا مساوی ثلث) را نیز برای انجام آن اعمال در نظر گرفته است پس از مرگ او قیمت املاک افزایش یافته و علاوه بر عمل به وصیت مقداری از آن زیاد می آید، بیان فرمایید این مقدار متعلق به کیست؟
- شخصی به دیگری می گوید که این مقدار از املاکم بعد از فوتم مال تو باشد، آیا این عمل هبه محسوب می شود یا وصیّت؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] شخصی املاکی را وقف بر مصارف معیّنی مینماید و تولیت آن را مادام الحیات برای خود قرار میدهد و بعد از خود برای غیر و چند سال منافع آن املاک را به مصارف معیّنه میرساند، بعداً بعضی از آن املاک را میفروشد وبعضی را بیع شرط میگذارد، آیا به مصرف رسانیدن منافع آن املاک را، دلیل است بر قبض دادن موقوفه، یا این که نقل و انتقال دلیل است بر عدم قبض و این که به تصرّف وقف داده نشده؟
- [آیت الله بهجت] شخصی ملک و زمین خود را به نفر دیگر هبه می کند و می گوید: مشروط بر این که تا زنده ام اختیار آن را داشته باشم، آیا این هبه نافذ و آن شرط لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] 1: شخصی ملک مسکونی خود را به فرزندش هبه نموده و شرط نموده اولاً آن را نفروشد ثانیاً واهب تازمانی که زنده است حق داشته باشد در آن منزل سکونت نماید. اما متهب با تخلّف از شرط، ملک را به دیگری فروخته است. آیا خریدار ملک می تواند واهب را از منزل بیرون کند؟ 2: آیا واهب می تواند فقط عقد دوم را بهم بزند؟ در صورتی که واهب عقد هبه را به علت تخلّف شرط متهب بهم بزند آیا ملک از خریدار (متصرف بعدی) مسترد می گردد؟
- [آیت الله بهجت] آیا هبه ی منافع صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمین خود را برای اولادش هبه میکند و میگوید تا زنده است اختیار تصرّف آن را داشته باشد آیا این هبه صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شخصی به کودک صغیر هبه نماید قبض چگونه انجام می شود؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی باغ خود را به این شرط که تا وقتی که زنده است منافع آن متعلّق به خود او باشد، به فرد دیگری فروخته است، آیا این بیع با شرط مذکور صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] پدرم قبل از فوت، اموال بسیاری را به یکی از فرزندان هبه نمود و در برگه ای نوشته که هبه را قبض دادم آیا هبه او صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] پدری در زمان حیات، مقداری از ملک شخصی خود را در حضور شهود به یکی از فرزندان خود هبه کرده است. آیا بعد از فوت پدر، وارثین می توانند آن مقدار بخشیده شده را بین خود تقسیم یا تبدیل به قیمت نموده، پول بگیرند یا آن مقدار مال آن فرزند است که به او بخشیده شده است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا بخشش منافع ملک صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بنابر احتیاط واجب قبض و اقباض در تحقق رهن شرط است لذا تا وقتی که رهن گیرنده مال مرهونه را تحویل نگرفته باشد رهن محقق نشده است.
- صلح آن است که انسان با دیگری سازش کند که مقداری از مال یا منفعت مال خود را ملک او کند، یا از طلب، یا حق خود بگذرد که او هم در عوض مقداری از مال، یا منفعت مال خود را باو واگذار نماید یا از طلب، یا حقّی که دارد بگذرد. بلکه اگر بدون آنکه عوض بگیرد مقداری از مال، یا منفعت مال خود را بکسی واگذار کند، یا از طلب یا حق خود بگذرد باز هم صلح صحیح است.
- اگر اجاره دهنده یا مستأجر بمیرد، اجاره باطل نمی شود ولی اگر شرط کرده اند که مستأجر شخصاً از آن ملک استفاده کند نه دیگری، صاحب ملک حق دارد باقیمانده مدّت را فسخ کند و امّا اگر خانه مال اجاره دهنده نباشد مثلا دیگری وصیّت کرده باشد که تا او زنده است منفعت خانه مال او باشد چنانچه آن خانه را اجاره دهد و پیش از تمام شدن مدّت اجاره بمیرد، از وقتی که مرده اجاره باطل می شود.
- اگر در عقد مضاربه، مالک شرط کند که عامل در ضرر شریک باشد، این شرط باطل است ولی اصل مضاربه باطل نیست. بلی اگر در ضمن عقد مضاربه یا در ضمن عقد دیگری، چه جایز چه لازم، شرط کنند که در صورت خسارت، نصف آن را مثلاً، عامل از جیب خود بدهد، این شرط صحیح و عمل به آن لازم است.
- اگر یکی از شرطهایی که گفته شد غیر از شرط چهارم در معامله نباشد معامله باطل است ولی اگر خریدار و فروشنده راضی باشند که در مال یکدیگر تصرف کنند تصرف آنها اشکال ندارد. و در شرط چهارم اگر گرو گیرنده معامله را امضا کند یا ملک از گرو بیرون بیاید معامله صحیح است.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
- زنی که صیغه می شود اگر در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکی نکند، عقد و شرط او صحیح است و شوهر فقط می تواند لذتهای دیگر از او ببرد، ولی اگر بعداً به نزدیکی راضی شود، شوهر می تواند با او نزدیکی نماید.
- در مضاربه چند چیز معتبر است: اول: مالک و عامل بالغ، عاقل و مختار باشند و مالک شرعاً از تصرف در اموال خود ممنوع نباشد. دوم: ایجاب از طرف مالک و قبول از طرف عامل. (به لفظ باشد یا به غیر لفظ، عربی باشد یا غیرعربی) سوم: باید سرمایه عین خارجی باشد و مضاربه با دین صحیح نیست، بلی چنانچه طلبکار، مدیون را وکیل در قبض طلب و در ایجاب عقد مضاربه از طرف او کند و مدیون پس از قبض و ایجاب از جانب خود هم قبول نماید مضاربه صحیح است. چهارم: سود حاصله فقط بین مالک و عامل باشد و چنانچه شرط کنند که چیزی از سود برای غیر باشد، شرط صحیح نیست، مگر اینکه شرط کنند، غیر کاری که مربوط به تجارت و مضاربه است انجام دهد که در این صورت شرط سهیم بودن در سود اشکال ندارد. پنجم: سهم سود هر یک از عامل و مالک تعیین شود و تعیین آن به دو صورت صحیح است: الف: قرار بگذارند هر مقدار سود حاصل شد به نحو کسر مشاع، یعنی چند درصد، مربوط به مالک و چند درصد مربوط به عامل باشد. ب: قرار بگذارند مقدار معینی از سود، مربوط به عامل و بقیه هر چه بود مربوط به مالک باشد، یا برعکس. ششم: عامل قدرتِ انجامِ معامله و تجارت را داشته باشد. هفتم: سود بردن، به وسیله تجارت و خرید و فروش باشد، بنابراین اگر مالک پول و سرمایه را به کسی بدهد که با آن زراعت کند یا خرج مغازه یا تعمیر ماشین کند مضاربه صحیح نیست.
- اگر با چوب یا سنگ یا چیز دیگری که شکار کردن با آن صحیح نیست حیوانی را دو قسمت کنند، قسمتی که سر و گردن ندارد حرام است و قسمتی که سر و گردن دارد، اگر زنده باشد، و سر آن را به دستوری که در شرع معین شده ببرند حلال است به شرط آن که در زمان بریدن سرش، زنده باشد اگر چه ممکن نباشد زنده بماند و در حال جان دادن باشد.
- اگر در موقع معامله صیغه نخوانند، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار می گیرد، مال خود را ملک او کند و او بگیرد، معامله صحیح است و هر دو مالک می شوند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در هبه قبول و قبض لازم است، پس تا زمانی که قبول نکرده یا هبه کننده مال را تحویل طرف نداده مال او نشده است و اگر ولیّ، مثل پدر و جدّ چیزی را به غیر رشید ببخشد باید خودش قصد تحویل گرفتن برای آنها را بنماید، ولی لازم نیست قبول یا قبض فوراً باشد، و اگر مدتی میان هبه و قبول یا قبض فاصله بیفتد مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] در مواردی که نمیتوان عقد هبه را به هم زد میتوان در ضمن عقد هبه شرط کرد که اگر بخواهد عقد را فسخ کند (و این شرط مخالف کتاب و سنت نیست).
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به یکی از ارحام خویشاوندان خود مالی ببخشد بعد از ان که به قبض او داد نمی تواند رجوع کند و پس بگیرد وهمچنین است در صورتی که هبه کننده بر کسی که به او هبه شده شرط کند وبه ان شرط عمل شود یا کسی که به او هبه شده در مقابل هبه عوضی به هبه کننده بدهد ودر غیر موارد ذکر شده تا عین مالی که هبه شده باقی باشد می تواند مال بخشیده شده را پس بگیرد ولی اگر تلف شده یا ان را به دیگری منتقل کرده یا تغییری در عین داده مثل ان که اگر پارچه بوده ان را رنگ کرده باشد نمی تواند پس بگیرد
- [آیت الله بهجت] کسی که مالی را وقف میکند، بنابر اظهر میتواند شرط کند که تا مدتی و یا تا وقتی زنده است خودش و یا متعلقین او از مال موقوفه، استفاده نمایند و منافع آن مال به آنها برسد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر هبه کننده بعد از قبض دادن بمیرد ورثه نمی توانند رجوع کنند و همچنین اگر کسی که مال به او بخشیده شده بمیرد هبه کننده نمی تواند رجوع نماید
- [آیت الله وحید خراسانی] در هبه قبض معتبر است پس اگر مالی را به کسی ببخشد تا به قبض او ندهد هبه محقق نمی شود وباید کسی که مال به او بخشیده شده به اذن هبه کننده قبض کند ولی اگر ان چه را بخشیده در تصرف کسی باشد که به او بخشیده کفایت از قبض می کند وقبض در غیر منقول مانند خانه وزمین به این است که مانع از تصرف را برطرف کند ومال را در استیلای کسی که به او بخشیده قرار دهد ودر منقول به این است که به طرف بدهد وطرف هم از او بگیرد
- [آیت الله خوئی] میتوان قرارداد بیمه را با تمام اقسام آن از باب عقد هبة معوضه تصحیح کرد به این معنی که بیمهکننده مبلغی را به طور ماهیانه یا سالیانه یا یک جا به بیمهگر هبه میکند و در ضمن عقد هبه به بیمهگر شرط میکند که در صورت پیشآمد و رخداد هر نوع خسارتی که در بیمهنامه ذکر شده، باید بیمهگر آن را جبران کند و بر بیمهگر نیز واجب است به این شرط وفا کند و خسارت بیمهکننده را جبران کند، بنابراین عقد بیمه به تمام اقسام آن یک نوع هبه معوضه است، جایز و صحیح است.
- [آیت الله علوی گرگانی] میتوان قرارداد بیمه را با تمام اقسام آن از باب عقد هبه معوضّه تصحیح کرده به این معنی که بیمه کننده مبلغی را بطور ماهیانه یا سالیانه یا یکجا به بیمهگر هبه میکند و در ضمن عقد هبه به بیمهگر شرط میکند که در صورت پیشآمد ورخداد هر نوع خسارتی که در بیمه نامه ذکر شده، باید بیمهگر آن را جبران کند وبر بیمهگر نیز واجب است به این شرط وفا کند وخسارت بیمه کننده را جبران کند، بنابراین عقد بیمه به تمام اقسام آن یکنوع هبه معوّضه است، جائز و صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در هبه صیغه خاصّی لازم نیست و اگر هبه کننده مال خود را به قصد هبه به کسی بدهد و او هم به همین قصد بپذیرد، صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست پس از هبه فورا جنس را تحویل دهد، بلکه هرگاه جنس را به طرف تحویل دهد ملک او میشود و اگر هبه کننده یا کسی که به او هبه شده پیش از تحویل بمیرد یا هبه کننده فاقد شرایط شود، هبه باطل میشود و مال به ورثه هبه کننده منتقل میگردد.