موات
زمين مخروبه‌ای كه مالك ندارد و نفعش به هيچ كس نمی‌رسد رجوع کنيد به: احياء موات
اگر زمینی در سی سال قبل زیر کشت و زرع بوده و پس از آن زیر کشت نبوده است و فعلاً فاقد آثار کشت و زرع می باشد. آیا این زمین در حکم (موات بالاصل) است و می توان آن را مالک شد؟
بسمه تعالی: زمین بر سه قسم است: دائر، بائر و موات. اگر زمینی را مدتی نکارند، مادامی که از قابلیت کشت نیفتاده باشد، به آن بائر می گویند و از ملک مالک بیرون نمی رود وهرگاه به صورت موات درآید که دیگر قابل کشت نباشد، در صورت اعراض می توان آن را تملّک کرد. والله العالم
بسمه تعالی: زمین بر سه قسم است: دائر، بائر و موات. اگر زمینی را مدتی نکارند، مادامی که از قابلیت کشت نیفتاده باشد، به آن بائر می گویند و از ملک مالک بیرون نمی رود وهرگاه به صورت موات درآید که دیگر قابل کشت نباشد، در صورت اعراض می توان آن را تملّک کرد. والله العالم
عنوان سوال:
اگر زمینی در سی سال قبل زیر کشت و زرع بوده و پس از آن زیر کشت نبوده است و فعلاً فاقد آثار کشت و زرع می باشد. آیا این زمین در حکم (موات بالاصل) است و می توان آن را مالک شد؟
پاسخ:
بسمه تعالی: زمین بر سه قسم است: دائر، بائر و موات. اگر زمینی را مدتی نکارند، مادامی که از قابلیت کشت نیفتاده باشد، به آن بائر می گویند و از ملک مالک بیرون نمی رود وهرگاه به صورت موات درآید که دیگر قابل کشت نباشد، در صورت اعراض می توان آن را تملّک کرد. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی زمینی مزروعی را همراه با زمین های موات اطراف آن وقف نماید آیا هر دو زمین وقف می باشد؟
- شخصی در حدود سی سال پیش زمینی به شهرداری جهت دفن اموات واگذار نموده است، اکنون این قطعه زمین در محدوده شهر واقع شده و نمی توان در مورد نظر استفاده نمود، آیا این قطعه زمین به وارث آن مرحوم برمی گردد؟
- شخصی ملکی را سی سال پیش به قیمت سه هزار تومان خرید و اکنون ثابت شده که فروشنده، مالک این ملک نبوده است. آیا خریدار می تواند مطابق ارزش پولی که در آن زمان پرداخته است، مطالبه کند؟
- زمینی به مدت 2 سال جهت کشاورزی اجاره داده شده است در سال دوم هنگام برداشت محصول، مقداری از تخمهای آن محصول بر زمین ریخته شده و در اثر بارندگی تخمها رشد نموده است مالک این محصول چه کسی است؟
- زمینی را مالک بودم که اکنون شخصی آن را عدواناً متصرف شده است، البته این شخص، قول نامه ای که مورد تأیید محاکم قضایی است در اختیار دارد و بر اساس آن،مدعی خرید آن زمین از من است. آیا قول نامه ای که فاقد امضای شهود و مورد انکار من باشد، مالکیت این شخص را ثابت می کند؟
- آیا مالک می تواند زمینی را که تحت تصرفش نبوده و مدرک قانونی برای اثبات مالکیت آن ندارد، از طریق مصالحه به شخص دیگری واگذار کند؟
- زمینی حدود 40سال پیش محل دفن اموات بوده است اکنون می توان این زمین را تبدیل به مجتمع فرهنگی نمود؟
- زمینی وقف اولاد شده است. آیا می توان برای سهولت در کار کشاورزی، جاده ای در این زمین با اذن متولی احداث کرد؟
- زمینی وقف اولاد شده است. آیا می توان برای سهولت در کار کشاورزی، جاده ای در این زمین با اذن متولی احداث کرد؟
- از سال 1342شمسی مراسم عزاداری در زمینی برگزار می شد و تاکنون هر چه استعلام شده، مالک آن مشخص نشده است. اهالی در سال 1364 در آن زمین حسینیه ساختند. آیا وضو گرفتن و نماز گزاردن در این مکان جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] زمین موقوفه ای وجود دارد که دارای سه قنات است و شهرداری به علت خشکسالی مستمر چند ساله، دو عدد از قناتها را برای تأمین آب آشامیدنی مردم منطقه اجاره کرده است و آب قنات سوم که وقف طلاب منطقه و فرزندان واقف بوده به زمین فرو رفته و خشک شده و در نتیجه زمین هایی که با آب آن آبیاری می شدند تبدیل به زمین های بایر شده اند و درحال حاضر سازمان زمین شهری ادعا می کند که این زمین ها موات هستند، آیا این زمین ها به علت اینکه چندین سال کشت و زرع نشده اند ملحق به موات هستند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه فرد و یا افرادی روی زمین بایری برای سالیان دراز، بدون معارض کشت و زرع نمودند و ملک مزبور متعلّق به هیچ کسی نبوده، وضعیّت مالکیّت افرادی که تصرّف مالکانه نمودهاند به چه نحو است؟
- [آیت الله بهجت] زمین هایی که موات و مرده بوده اند توسط شخصی احیا شده و زیر کشت گندم رفته اند. وی پس از چند سال زمین ها را می فروشد، آیا به پول این زمین ها خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی زمینی را کشت کرده و با مالک قرار گذاشته است که بعد از برداشت محصول صدی سی من گندم به او بدهد، آیا زکات به این گندم تعلق می گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بسیاری از اراضی هستند که به ثبت موقوفه می باشند، اما در هیچ زمانی به وسیله آب موقوفه کشت و زرع نشده اند و به کلی متولی وقف آن‌ها را احیا نکرده است و موات بوده اند و دیگران آن‌ها را احیا کرده اند. آیا اینگونه اراضی حکم وقف دارند؟
- [آیت الله بهجت] زمین بایری که سال ها در آن کشت نشده است، به نام کسی است و آن شخص مدّت بیست و پنج سال است فوت نموده است. ورثه ی آن مرحوم هم در این مدّت به عمران و آبادی زمین مذکور اقدام نکرده اند. چنان چه یکی از ورّاث یا شخص دیگری آن را به حدّ بهره برداری آباد کند، مالک آن زمین می شود؟
- [آیت الله جوادی آملی] زمینهای زراعتی روستاها تا حدود چهل سال قبل به علت قلّت نیروی انسانی و مشکلات کِشت با وسایل سنّتی و اولیه کشت و زرع به این صورت انجام می‌شد که نصف زمین زراعتی یک روستا در یک سال و نصف دیگر زمین مزروعی همان روستا در سال دیگر کشت می‌شد با توجه به مورد فوق کشاورز میبایست در جایی ساکن باشد تا موفق به کشت گردد و از طرف دیگر بیش از نصف زمینهای زراعتی روستایی با دست توانای مردم آباد شده است. سؤال 2: اهالی روستای … هر ساله در روز عاشورا مهماندار مهمانان حضرت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام هستند یعنی در روز عاشورا چندین روستای مجاوز جهت عزاداری سرور شهیدان از قدیم الایام به این روستا میآیند ناهار را مهمان اهالی این روستا میباشند. با توجه به موارد فوق آیا اجاره زمین مسکونی و زراعی شامل حال مردم این روستا می‌شود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مطالبه کشت زارعانه و حقّ ریشه، که کشاورزان هنگام تخلیه زمین کشاورزی از مالک مطالبه میکنند، از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] در روستایی برای بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، باید از زمینی که برای قبرستان جلوی مسجد است استفاده شود. در این زمین افرادی کمتر از سی یا چهل سال است که دفن شده اند، تکلیف چیست؟ ضمنا این زمین حدود صد سال پیش توسط شخصی وقف شده است، اما عنوان آن را کسی نمی داند.
- [آیت الله بهجت] آیا زمینی که به وسیله وکیل صاحب زمین فروخته شده، بعد از فوتِ وکیل، مالک قبلی زمین حق فسخ معامله را دارد یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بوده اند، نیست. مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد. ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است; باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد، و اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدت مزارعه ریشه زراعت در زمین بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل دهد، چنانچه مالک و زارع از زراعت صرف نظر نکرده باشند، حاصل سال دوم را هم باید مثل سال اول قسمت کنند.
- اگر مدت مزارعه تمام شود و حاصل به دست نیاید، هر گاه به خاطر کوتاهی زارع باشد مالک می تواند زارع را وادار کند که زراعت را بچیند ولی اگر به خاطر عقب افتادن سال باشد مالک باید صبر کند تا زراعت برسد و اگر به این خاطر متضرر شود، زارع باید، وجه اجاره زمین را بپردازد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] 41 اراضی موات با ثبت دادن ملک کسی نمی شود، بلکه باید آن را احیاء کند یعنی آماده برای کشت و زرع نماید.
- [آیت الله اردبیلی] زمینهای موات چنانچه برای تجارت یا بهرهبردن از کشت و زرع آن آباد شود، جزء سرمایه به حساب میآید؛ ولی اگر برای تفریح و استراحت شخصی خود و زن و فرزندانش باشد و قصد تجارت و کسب نداشته باشد، در صورتی که عرفا خارج از شأن او نباشد، جزء سرمایه محسوب نمیشود بلکه مؤونه است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که زمین موات را احیا مینماید لازم نیست شیعه باشد بلکه هر کس گرچه کافر باشد با آباد نمودن زمینهای موات مالک آن می‌شود مگر آنکه محارب )در حال جنگ با مسلمین( باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر معدن در زمین آبادی باشد که مسلمین آن را به زور و غلبه بدست آورده اند مانند اکثر اراضی ایران و عراق، چنانچه مسلمانی آن معدن را اخراج کند مالک می شود، و احتیاط واجب این است که به اذن ولی امر باشد، و باید خمس آن را بپردازد، و اگر غیر مسلمان اخراج کند مالک نمی شود. و اگر کافر معدنی را از زمینی که در حال فتح مسلمین موات است اخراج کند مالک می شود. 3 گنج
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست ، یا موات است و خود او با احیاء مالک شده است گنجی پیدا کند ، میتواند آن را برای خود بردارد ، ولی باید خمس آن را بدهد .
- [آیت الله اردبیلی] اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدّت مزارعه، ریشه زراعت در زمین باقی بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل دهد، چنانچه قرارداد بین زارع و مالک بر اشتراکِ در زرع و اصول آن بوده، حاصل سال دوم را هم باید مثل سال اوّل قسمت کنند، ولی اگر قرارداد فقط بر اشتراک در آنچه از زراعت در سال اوّل حاصل می‌شود بوده باشد، حاصل سال دوم متعلّق به صاحب بذر خواهد بود.
- [امام خمینی] اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدت مزارعه ریشه زراعت در زمین بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل دهد، چنانچه قرارداد بین زارع و مالک بر اشتراکِ در زرع و اصول آن بوده حاصل سال دوم را هم باید مثل سال اول قسمت کنند، ولی اگر قرارداد فقط بر اشتراک در آنچه از زراعت در سال اول حاصل می‌شود بوده باشد، حاصل سال دوم متعلق به صاحب بذر خواهد بود.
- [آیت الله بهجت] اگر مدت مزارعه تمام شود و بدون اینکه زارع کوتاهی یا سهلانگاری کرده باشد، محصول بهدست نیاید، پس در اینکه مالک بتواند خودش زراعت را بچیند یا زارع را وادار کند که محصول را بچیند و زمین را خالی کند اشکال است، و بنابر اظهر چون هر دو قصد زراعت را داشتهاند، مالک استحقاق اجرت برای نگهداشتن زرع تا زمان درو را ندارد. و اگر نرسیدن محصول بهعلت کوتاهی زارع باشد، احتمال است که مالک مستحق اجرتالمثل زمین در این مدت زیادی بقای زرع باشد، ولی عدم استحقاق سهم خود از مزارعه، خالی از وجه نیست.
- [آیت الله بهجت] در مسئله قبل، چنانچه در عقد مزارعه شرط کنند که اگر در مدت معین شده، محصول آماده درو نشد، تا زمان درو، زراعت در زمین باقی بماند، و یا شرط کنند که بعد از رسیدن محصول، تا مدتی زَرع در زمین بماند، این شرط لازمالوفاء است و مالک حق مطالبه اجرتالمثل زمین را ندارد، و اگر چنین شرطی نکرده باشد، پس از رسیدن محصول در صورت دوم، مالک میتواند زارع را وادار به کندن و درو کردن زرع کند و یا خود، این کار را انجام دهد و حکم صورت اول در مسئله قبل گذشت.
- [آیت الله مظاهری] آنچه که در زمینهای موات باشد مانند بوته و درخت و سنگ و معدن و غیره، مانند خود زمین ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی در آن‌ها تصرّف کند مالک می‌شود مگر آنکه حکومت اسلامی ممانعت نماید.