مجهول المالک
مالی كه مالك آن معلوم نيست.
در دانشگاه ها، مکان هایی به عنوان نمازخانه در نظر گرفته شده است، اگر مالک واقعی این مکان ها مشخص نباشد، یعنی مجهول المالک باشند، حکم نماز خواندن آن ها چیست؟
باید از مالک آن فحص کنند و با عدم دسترسی، از باب ردّ مظالم با اجازه ی حاکم شرع، تصرّفات را حلال کنند.
باید از مالک آن فحص کنند و با عدم دسترسی، از باب ردّ مظالم با اجازه ی حاکم شرع، تصرّفات را حلال کنند.
عنوان سوال:
در دانشگاه ها، مکان هایی به عنوان نمازخانه در نظر گرفته شده است، اگر مالک واقعی این مکان ها مشخص نباشد، یعنی مجهول المالک باشند، حکم نماز خواندن آن ها چیست؟
پاسخ:
باید از مالک آن فحص کنند و با عدم دسترسی، از باب ردّ مظالم با اجازه ی حاکم شرع، تصرّفات را حلال کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در روستای ما زمینی است که مجهول المالک بوده و دولت جمهوری اسلامی در آن یک باب مدرسه و یک مخابرات احداث کرده است. نماز خواندن و ماندن در آن مکان ها چه حکمی دارد؟
- خواندن نماز با مهرهای مسجد دانشگاه در مکان های دیگر صحیح است؟
- اگر بدانیم مکانی توسط شخصی با پول مجهول المالک ساخته شده، می توانیم در آن جا نماز بخوانیم؟
- دست زدن همراه با شادی و خواندن ذکر صلوات بر پیامبر اکرم و آل او علیهم السّلام در جشن هایی که به مناسب ایام ولادت ائمه علیهم السّلام و اعیاد ولادت و مبعث برگزار می شود، چه حکمی دارد؟ اگر این جشن ها در مکان های عبادت مانند: مسجد و نمازخانه های ادارات و یا حسینیه ها برگزار شوند، حکم آن ها چیست؟
- وضو گرفتن در مسجد و نماز خواندن در مسجد دیگری یا در مکان دیگر چه حکمی پیدا می کند؟
- قطعه زمینی از طرف شهرداری جهت احداث مسجد به هیأتی واگذار گردیده است. اخیرا شخصی مدعی است که مالک زمین است و شهرداری به زور زمین را از او خریده است، آیا نماز خواندن در این مسجد جایز است؟
- در سال های بسیار گذشته، زمینی از شخصی غصب شده است و اکنون هیچ نشانی از بازماندگان آن فرد در دست نمی باشد، حکم سکونت و نماز خواندن در این مکان چیست؟ و آیا گذشت زمان حکم زمین غصبی راعوض می کند؟
- یک نفر از بانک وام گرفته و در مقابل، خانه ی خود را، گرو گذاشته است. پس از چند سال به دلیل عدم پرداخت وام، بانک خانه ی آن فرد را در مقابل طلبی که دارد می فروشد؛ حال، نماز خواندن و غسل کردن در آن مکان برای صاحب جدید چه حکمی دارد؟
- اگر شخصی دستمال کوچکی که پوشاننده ی عورت نباشد و آغشته به خون های سه گانه ی زنانه است همراه داشته باشد، آیا نماز خواندن با آن جایز است؟ و اگر آغشته نباشد و فقط به آن خون ها نجس شده باشد، چه حکمی دارد؟
- یکی از نهادها سنگ ها و مصالحی را از صاحبان آن ها مصادره کرده و با آن ها مسجد ساخته است و مالک راضی نیست. اگر آن مصالح در دیوار یا سقف مسجد مصرف شده باشد، نماز خواندن روی زمین آن چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
- [آیت الله خامنه ای] در زمین مجهول المالکی یک منزل مسکونی بنا کرده ایم. آیا فروش زمین همراه با ساختمان موجود در آن با رضایت مشتری و علم او به اینکه مجهول المالک بوده و فروشنده، فقط مالک ساختمان آن است، جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا نماز خواندن در نمازخانه های اماکن عمومی و یا دولتی جایز است؟
- [آیت الله اردبیلی] کارمند یک نهاد دولتی هستم که اداره بدون اخذ رضایت مالک اقدام به احداث ساختمان ادارای در ملک او نموده و مالک نیز به محاکم قضایی شکایت برده و پرونده منجر به صدور رأی علیه دستگاه دولتی شده است. که تاکنون نیز خسارتی به مالک پرداخت نشده است. مالک اعلام نموده راضی به اقامة نماز در زمین مکانی که آنرا متعلق به خود میداند نیست! برای ما کارمندان رضایت یا عدم رضایت مالک بطور قطع و یقین مشخص نیست. از طرفی مدیریت اداره و بخشهایی دیگر از اداره همواره ما را به اقامه نماز جماعت در این مکان دعوت می کنند. مدیر آن اداره نیز معتقد هستند حتی اگر اداره قطعاً نیز محکوم شود، چون بعدها خسارت مالک توسط دولت پرداخت می شود، پس اقامة نماز در این مکان در حال حاضر اشکالی ندارد. لطفاً بفرمایید خواندن نماز در این مکان اشکال دارد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] یک حیوانی همراه حیوانات کسی از بیابان می آید، بعد از یک سال که مالک حیوان پیدا نشده آن را ذبح می کنند و مردم گوشت آن را می خورند، حکم کسانی که از این گوشت استفاده کرده اند را در دو صورت علم و جهل به مجهول المالک بودن حیوان، بیان فرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] یک حیوانی همراه حیوانات کسی از بیابان می آید، بعد از یک سال که مالک حیوان پیدا نشده آن را ذبح می کنند و مردم گوشت آن را می خورند، حکم کسانی که از این گوشت استفاده کرده اند را در دو صورت علم و جهل به مجهول المالک بودن حیوان، بیان فرمایید.
- [آیت الله خامنه ای] اموالی که حرمت عین آنها معلوم است مانند اموال حاصل از تجارت مواد مخّدر چه حکمی دارند؟ آیا در صورتی که مالک آنها را نشناسیم، حکم اموال مجهول المالک را دارند؟ اگر این گونه باشند، آیا تصرّف در آنها با اجازه حاکم شرع یا وکیل عام او جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نماز خواندن با لباس غصبی یا در مکان غصبی چه حکمی دارد ؟
- [آیت الله خوئی] آیا مؤسسه که پول مردم را به عنوان مضاربه، یا بانکی از معاملات شرعیه قبول میکند، و نیز به عنوان شرعی دیگر به مردم میدهد و کارمزد میگیرد و در زیر نظر حاکم شرع میباشد این پولها حکم مجهول المالک دارد و محتاج به امضای حاکم شرع میباشد در وقت گرفتن یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مکان نمازگزار پاک نباشد ولی محل سجده پاک باشد، آیا نماز صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در جایی نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که غصبی بوده یا در جایی که غصبی بودن آن را فراموش کرده، نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید، نماز او بنابر اظهر صحیح است، اگرچه خودش غصب کرده باشد. ولی اگر در بین نماز فهمید که آن مکان غصبی است در صورت امکان بدون اینکه نماز را بههم بزند باید بقیه نماز را در مکان مباح انجام دهد، و در صورتی که ممکن نباشد باید نماز را قطع کند و در جایی مباح، نماز را از سر بگیرد؛ و اگر وقت تنگ است آنچه از نماز بهجا آورده صحیح است و بقیه نماز را در حین خروج از آن مکان بهجا می‌آورد.
- نمازهای مستحبی را نمی شود به جماعت خواند، ولی خواندن نماز عید فطر و قربان در زمان غیبت امام علیه السلام به جماعت مستحب است در صورتی که شروط وجوب موجود نباشد، همچنین خواندن نماز استسقاء که برای طلب باران می خوانند به جماعت مستحب است و بعید نیست استحباب جماعت در نماز غدیر که به امید مطلوبیت خوانده شود.
- نماز خواندن جلوتر یا مساوی قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امام علیهالسلام در صورتی که بیادبی نسبت به آنها نباشد، بنابر اظهر مکروه است، ولی احتیاط مستحب این است که بهطور کلی از این کار مخصوصاً از جلوتر ایستادن اجتناب شود.
- در جایی که عدهای مشغول نماز جماعتند، یا نماز آنان تازه تمام شده و صفها بههم نخورده است، اگر انسان بخواهد فُرادی (بهتنهایی) یا با جماعت دیگری که بر پا شده نماز بخواند، با سه شرط اذان و اقامه از او ساقط می‌شود، بنابر اظهر: اول آنکه برای آن نماز، اذان و اقامه گفته باشند؛ دوم آنکه نماز جماعت باطل نباشد؛ سوم آنکه نماز او و نماز جماعت در یک مکان باشد و بنابر احتیاط باید طوری باشد که ملحق به صف بشود، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
- نماز خواندن در ملکی که منفعت آن مال دیگری است، بدون اجازه او باطل است؛ مثلاً در خانه اجارهای اگر صاحبخانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده نماز بخواند، نمازش باطل است، مگر اینکه بداند و یا نشانههایی در کار باشد که گمان کند، مستأجر به نماز خواندن او راضی است، بنابر اظهر، بلکه اگر نداند یا نشانههایی نسبت به عدم رضایت مستأجر در کار نباشد تا موجب گمان به عدم رضایت مستأجر شود، باز میتواند بنابر اظهر نماز بخواند؛ و همچنین است اگر در ملکی که دیگری در آن حقّی دارد نماز بخواند؛ مثلاً اگر میت وصیت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند، تا وقتی ثلث را جدا نکنند، نمیشود در ملک او نماز خواند.
- اگر از بواسیری که دانههای آن بیرون نباشد یا زخمی که توی دهان و بینی و مانند اینها است، خونی به بدن یا لباس برسد، بنابر اظهر نمیتواند با آن نماز بخواند، مگر اینکه عرفاً مضطر و مجبور باشد با همین بدن یا لباس نماز بخواند یا برای شخص او آب کشیدن یا تعویض آنها مشکل و سخت باشد. و اما خون بواسیری که دانههای آن بیرون است و یا اینکه در داخل بوده، ولی مثل بواسیری که در بیرون است بدن یا لباسش را نجس میکند، بدون اشکال نماز خواندن با آن جایز است.
- نافله عصر پیش از نماز عصر خوانده می‌شود و وقت آن تا موقعی است که آن مقدار از سایه شاخص که بعد از ظهر پیدا می‌شود، به چهار هفتم آن برسد و اگر تا این وقت نخواند، تا موقعی که سایه به اندازه دو برابر شاخص بشود وقت فضیلت خواندن نافله عصر است، ولی از نظر فضیلت به وقت قبلی، یعنی چهار هفتم شاخص، نمیرسد؛ و چنانچه بخواهد نافله ظهر یا نافله عصر را بعد از وقت آنها بخواند، بهتر است بنابر اظهر نافله ظهر را بعد از نماز ظهر و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند و باید نیت ادا و قضا نکند.
- کسی که در وسعت وقت مشغول نماز است، اگر در بین نماز بدن یا لباسش نجس شود و نجس طوری نباشد که نماز با آن بیاشکال باشد (که بعداً خواهد آمد) بلکه طوری نجس شود که نماز خواندن با آن صحیح نباشد و پیش از آنکه چیزی از نماز را با نجاست بخواند، ملتفت شود که نجس شده یا بفهمد بدن یا لباسش نجس است و شک کند که همان وقت نجس شده یا از پیش نجس بوده، در صورتی که آب کشیدن بدن یا لباس یا عوض کردن لباس یا بیرون آوردن آن، نماز را به هم نمیزند، باید در بین نماز بدن یا لباس را آب بکشد یا لباس را عوض نماید یا اگر چیز دیگری عورت او را پوشانده، لباس را بیرون آورد. ولی چنانچه طوری باشد که اگر بدن یا لباس را آب بکشد یا لباس را عوض کند یا بیرون آورد، نماز به هم میخورد، یا اگر لباس را بیرون آورد، برهنه میماند؛ باید نماز را بشکند و با بدن و لباس پاک نماز بخواند. و همین حکم در مورد کسی که در بین نماز فهمید که قبلاً بدن یا لباسش نجس شده است، ولی تا به حال نمیدانسته، در مورد بقیه نماز که میخواهد بخواند، بنابر اظهر جاری است.
- معامله سلف شش شرط دارد: 1 باید خصوصیاتی را که قیمت جنس بهواسطه آنها فرق میکند، معین نمایند، ولی دقت زیاد هم لازم نیست، همینقدر که مردم بگویند خصوصیات آن معلوم شده کافی است، پس معامله سلف در نان، گوشت، پوست حیوان و مانند آنها، در صورتی که نشود خصوصیاتشان را بهطوری معین کنند که برای مشتری مجهول نباشد و معامله غرری باشد، باطل است. 2 پیش از آنکه خریدار و فروشنده از هم جدا شوند، خریدار تمام قیمت را به فروشنده بدهد و اگر خریدار از فروشنده طلبکار است خلاف احتیاط است که پول را از طلب خود حساب کند، گرچه جایز بودن این کار خالی از وجه نیست، و چنانچه مقداری از قیمت آن را بدهد، اگرچه معامله به آن مقدار صحیح است، ولی فروشنده میتواند معامله همان مقدار را بههم بزند. 3 بنابر احتیاط واجب، زمان دریافت جنس را کاملاً معین کنند، و چنانچه زمان را معین نکنند و بهطور فعلی بفروشند معامله صحیح است، ولی معامله سلف نیست. 4 وقتی را برای تحویل جنس معین کنند که در آن وقت، بهقدری از آن جنس وجود داشته باشد که اطمینان داشته باشند که نایاب نخواهد بود. 5 بنابر اظهر محل تحویل جنس را معین نمایند، بهطوریکه هیچ یک مغبون نشوند، ولی اگر از نوع معامله جای آن معلوم باشد، لازم نیست اسم آنجا را ببرند، و همچنین کرایه حمل بار باید مشخص شود که به عهده کدام یک میباشد. 6 وزن یا پیمانه آن را معین کنند، و جنسی را هم که معمولاً با دیدن، معامله میکنند اگر سلف بفروشند، اشکال ندارد، ولی باید مثل بعضی از اقسام گردو و تخم مرغ تفاوت افراد آن بهقدری کم باشد که مردم به آن اهمیت ندهند، به هر حال در معامله سلف باید طوری جنس را مشخص کنند که هیچ یک از فروشنده و خریدار مغبون نشوند.
- نافله نماز ظهر پیش از نماز ظهر خوانده می‌شود و وقت آن از اول ظهر است تا موقعی که آن مقدار از سایه شاخص که بعد از ظهر پیدا می‌شود، به اندازه دو هفتم آن شود، مثلاً اگر درازی شاخص هفت وجب باشد، هر وقت مقدار سایهای که بعد از ظهر پیدا می‌شود به دو وجب رسید، آخر وقت نافله ظهر است. امّا بعد از این وقت تا موقعی که سایه به اندازه خود شاخص بشود باز هم نافله ظهر فضیلت دارد، ولی از نظر فضیلت به وقت قبلی نمیرسد؛ و قبل از اذان ظهر و بعد از اینکه سایه به اندازه شاخص شد به امید اینکه الآن خواندن آن خوب باشد، میتوانند نافله ظهر را بخوانند، ولی بنابر احتیاط اگر قبل از ظهر میخوانند نیت ادا و اگر بعد از نماز میخوانند نیت ادا و قضا ننمایند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .در مال حلال مخلوط به حرام , اگر مقدار حرام معلوم باشد , ولی مالک آن معلوم نباشد، در این صورت , مقدار حرام، چه کمتر از خمس باشد یا بیشتر از آن، حکم مجهول المالک را دارد و باید به ولیّ مسلمین پرداخت شود; یا به اذن او صدقه داده شود.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر شخصی گنجی یافت و می داند که متعلق به مسلمان است و مالک آن یا ورثه او موجودند, ولی آنان را نمیشناسد، این مال, حکم گنج را ندارد، بلکه مجهول المالک است و باید آن را تعریف و اعلان نماید و اگر مالک آن به دست نیامد, آن را به حاکم شرع تحویل دهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند که جزء عتایق نباشد و بداند مالک ندارد و یا مالک آن از آن اعراض کرده است، آن گنج مال خود اوست و چنانچه طلا، نقره و یا جواهرات باشد، باید خمس آن را بدهد و چنانچه احتمال دهد که مال یکی از مالکان قبلی است، باید به مالک قبلی اطّلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطّلاع دهد و به همین ترتیب به همه کسانی که پیش از او مالک زمین بودهاند خبر دهد و اگر مالک آن معلوم نشود، حکم مجهول المالک را دارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کفش شخصی را ببرند و کفش دیگری به جای ان بگذارند چنانچه بداند یا از قراین اطمینان کند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد می تواند به جای کفش خودش بردارد و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولی در این فرض باید قیمت ان از کفش خودش بیشتر نباشد وگرنه نسبت به زیادی قیمت حکم مجهول المالک جاری است ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر ان کفش جاری خواهد بود
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند؛ چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد؛ می تواند به جای کفش خودش بردارد. و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است؛ ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد و الا حکم مجهول المالک نسبت به زیادی قیمت جاری است و در غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود مگر آنکه بداند صاحب او از آن کفش اعراض کرده.
- [آیت الله سیستانی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری بجای آن بگذارند ، چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد ، میتواند بجای کفش خودش بردارد ، و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ، ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد ، و الاّ حکم مجهول المالک نسبت به زیادیِ قیمت جاری است ، ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود .
- [آیت الله شبیری زنجانی] نماز خواندن در زمین بسیار وسیعی که برای بیشتر مردم مشکل است موقع نماز از آن جا به جای دیگر بروند جایز و صحیح است؛ هر چند مالک آن از نماز خواندن در آن جا نهی کرده باشد یا این که انسان بداند راضی نیست یا این که مالک آن صغیر یا مجنون باشد، ولی احتیاط مستحب آن است که در این چند صورت در آنجا نماز نخوانند؛ ولی غاصب نباید در مکان غصبی نماز بخواند هر چند بسیار وسیع باشد و نماز او به احتیاط مستحب باطل است. همچنین کسانی مانند همسر و فرزندان و مهمانهای غاصب که به حساب او در این مکان تصرف میکنند. شرط دوم: استقرار است؛ یعنی مکان نمازگزار باید بیتکان باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] نماز خواندن در جای غصبی حرام و بنا بر احتیاط مستحب باطل است بنابراین مکان کسی که بر میت نماز میخواند بنا بر احتیاط مستحب غصبی نباشد و باید از جای میت پستتر یا بلندتر نباشد، ولی پستی و بلندی مختصر اشکال ندارد.
- [آیت الله نوری همدانی] مکان نماز گزار باید از جای میت پست تر یا بلندتر نباشد ، ولی پستی و بلندی مختصر ، اشکال ندارد .
- [آیت الله اردبیلی] کسی که برای نماز اجیر شده، باید طبق وظیفه خود عمل کند، ولی اگر کیفیّت مخصوصی برای خواندن نماز شرط شده باشد و به نظر اجیر آن کیفیّت موجب بطلان نماز نباشد، باید بر طبق آن عمل کند.