وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
شخصی در نمازهای خود، بعد از هر سوره ای که می خوانده است، "کذلک اللّه ربّی" می گفته، وظیفه چیست؟
نمازها محکوم به صحّت است، ولی عمدا این کار را نکند.
نمازها محکوم به صحّت است، ولی عمدا این کار را نکند.
عنوان سوال:
شخصی در نمازهای خود، بعد از هر سوره ای که می خوانده است، "کذلک اللّه ربّی" می گفته، وظیفه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا مأموم می تواند بعد از قرائت سوره ی توحید توسّط امام "کذلک اللّه ربّی" بگوید؟
- بعد از سوره ی اخلاص، چند بار مستحب است "کذلک اللّه ربی" گفته شود؟
- آیا مأموم می تواند پس از این که امام از قرائت سوره ی توحید فارغ می شود "کذلک اللّه ربّی" بگوید؟
- اگر نمازگزار به جهت جهل به وظیفه ، ذکر بحول اللّه را قبل از بلند شدن می گفته است، نمازهای خوانده شده چه حکمی دارد؟
- شخصی از روی عدم آگاهی، حدود 4 سال تسبیحات اربعه را با "بسم اللّه الرحمن الرحیم" خوانده است، حکم نمازهای او چگونه است؟
- در نماز جماعت، فرموده اید: بنابر احتیاط واجب تکبیرة الاحرام مأموم باید بعد از تکبیرة الاحرام واسطه باشد؛ شخصی که مدّت ها این حکم را مراعات نکرده، وظیفه اش در قبال نمازهای جماعتی که قبلاً خوانده چیست؟
- شخصی وضوی نیابتی را اشتباه انجام داده تکلیف نمازهای خوانده شده ی او چیست؟ آیا نایب ضامن است؟
- اگر شخصی در حال رکوع و یا سجود به جای "سبحان ربی الاعلی و بحمده" و یا "سبحان ربی العظیم و بحمده" بگوید "سبحان ربّنا الاعلی" و یا "سبحان ربنا العظیم"، آیا صحیح است؟
- شخصی نمازهای گذشته ی خود را غلط خوانده و یا اصلاً نخوانده است، آیا چنین شخصی می تواند قضای نمازهایش را به جماعت بخواند؟ آیا می تواند بین مأمومین فاصله و اتّصال قرار گیرد؟
- فردی در حالت قرائت سوره ی نماز واجب وقتی شروع به خواندن اوّلین آیه ی سوره کرده، شک می کند که آیا "بسم اللّه " را به قصد همین سوره گفته یا نه! آیا برگردد و دوباره بسم اللّه بگوید یا به شکّ خود اعتنا نکند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اگر "بسم الله الرحمن الرحیم" اول سوره را در نماز واجب به نیت سوره توحید عادت کرده باشیم بگوئیم و تصمیم داشته باشیم سوره ای جز سوره توحید بخوانیم و از روی فراموشی بدون این که توجه کنیم الان چه سوره ای قرار است خوانده شود "بسم الله الرحمن الرحیم" بگوئیم الف-آیا باید دوباره به نیت آن سوره "بسم الله الرحمن الرحیم" بگوئیم؟ آیا احتیاطاً مجاز به دوباره گفتن هستیم؟ در مورد نماز مستحبی چطور؟ اگر به سوره ای جز توحید و کافرون عادت داشته باشیم چطور؟ ب- آیا مجزی است در نماز واجب یا مستحبی از سوره توحید را به سوره کافرون عدول کرد؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی الآن شک می کند نمازهایی که در گذشته خوانده آیا با تمام شرایط و بطور صحیح خوانده یا نه؟ وظیفه اش در حالت ظنّ و اطمینان چیست؟
- [سایر] چرا ذکر (کذالک الله ربی) را قبل از قنوت میگوییم؟
- [سایر] سلام خسه نباشید ببخشید آیادر قنوت نماز مستحبی خواندن سوره ای مثل سوره توحید اشکالی ندارد؟مرجع تقلید ایت الله مکارم شیرازی
- [سایر] گفتن (استغفر الله ربی و اتوب الیه) چه ثوابی دارد؟ چه کنیم مصداق روایتی از حضرت امیر(ع) که بر اساس آن، حضرت به شخصی که نزدشان این ذکر را گفته بود، فرمودند مادرت بر عزایت بنشیند قرار نگیریم؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی در تعداد قنوتهای نمازهای عید سعید فطر و قربان شک کند که آیا پنج قنوت خوانده یا چهار قنوت، نمازش چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] اینجانب تعدادی نماز قضا داشتم که در خواندن آنها به جای ذکر سجده و رکوع یک (سبحان الله) میگفتم، بعداً فهمیدم یک (سبحان الله) برای رکوع و سجده کفایت نمیکند. حال میخواهم بدانم تکلیف نمازهای قضای خوانده شده و همچنین بعضی از نمازهای صبح که در تنگی وقت به این طریق خوانده شده، چیست؟ آیا باید دوباره اعاده گردد یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی در اثنای سوره، یا در آخر سوره شک میکند که آیا در حین شروع به بسم اللَّه قصد همین سوره را نمودم یا سوره دیگر را، تکلیفش چیست؟
- [سایر] باسلام؛ چرا نمازهای ائمه(ع) را خواندن سخت است؟ مثلاً نماز امیرالمؤمنین(ع) چهار رکعت است که در هر رکعت 50 مرتبه سوره توحید دارد؟ یا نماز امام رضا(ع) که باز چهار رکعت است و چندین بار سوره انسان باید خوانده شود؟ آیا آسانتر نبود که مثلاً دو رکعت نماز هدیه به ایشان خوانده میشد؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی از طرف میّت نماز آیات خوانده و بعد از تقسیم سوره توحید از جهت ندانستن مسئله بعد از هر رکوع سمع اللّه لمن حمده گفته و بعد بقیه سوره را خوانده و بعد از خواندن نمازها متلفت شده که اشتباه کرده حالا نمیداند که چه مقدار نماز بوده و اسم شخصهائی که اجیر شده هم از یادش رفته آیا نیاز به نماز قضا دارد یا احتیاج نیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کفایت هر ذکری که در سجده بگوید، خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه (سُبحانَ اللّه) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی الأعْلی وَ بِحَمْدِه) بگوید و مستحب است (سبحان ربّی الأعلی و بحمده) را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید.
- در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه، انسان باید اول سوره حمد و بعد از آن بنابر احتیاط در صورتی که میداند یا میتواند یاد بگیرد، یک سوره تمام بخواند. و بنابر اظهر اگر سوره ضُحی را میخواند باید سوره (الم نشرح) را هم به دنبال آن بخواند و اگر سوره فیل را خواند سوره قریش را هم بخواند.
- یکی از نمازهای مستحبی نماز غفیله است که بین نماز مغرب و عشا خوانده می‌شود. و وقت آن بنابر احوط بعد از نماز مغرب است تا وقتی که سرخی طرف مغرب از بین برود، گرچه احتمال دارد بین نماز مغرب و عشا هر وقت که بود بشود خواند و بنابر اظهر میتوانند نماز غفیله را با نافله مغرب باهم در یک نماز نیت کرده بهجا آورند؛ و در رکعت اول آن، بعد از حمد باید یا بهتر است به جای سوره این آیه را بخوانند: (وَ ذَالنّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَک اِنِّی کنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذَلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ) و در رکعت دوم بعد از حمد به جای سوره این آیه را بخوانند: (وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لا یعْلَمُها اِلاّ هُوَ وَ یعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ماتَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ اِلاّ یعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فی ظُلُماتِ الاْرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ اِلاّ فی کتابٍ مُبِین). و در قنوت آن بگویند: (اَللّهُمَّ اِنّی أَسْئلُک بِمَفاتِحِ الْغَیبِ الَّتی لا یعْلَمُها اِلاّ أنْتَ أنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَفْعَلَ بی...) سپس حاجتهای خود را ذکر کنند و بعد بگویند: (اَللّهُمَّ أَنْتَ وَلِیّ نِعْمَتی وَ الْقادِرُ عَلی طَلِبَتی تَعْلَمُ حاجَتی فَأَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمُ السَّلام لَمّا قَضَیتَها لی).
- کافی بودن هر ذکری که خواست بگوید در رکوع خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه (سُبحانَ اللّه) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی الْعَظیم وَ بِحَمْدِه) بگوید.
- اگر بعد از نماز شک کند که نمازی که خوانده به قصد ظهر خوانده یا عصر، اگر مسافر نیست یک نماز چهار رکعتی و اگر مسافر است یک نماز دو رکعتی به قصد مافیالذمه بخواند کافی است، و اگر شک کرد نمازی که خوانده واجب بوده یا مستحب، باید نماز واجب را بخواند.
- اگر در نماز، غیر سوره (قل هو اللّه احد) و (قل یا أیها الکافرون) سوره دیگری بخواند، تا به نصف نرسیده میتواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند.
- اگر بعد از نماز شک کند که نمازی که خوانده به قصد ظهر خوانده یا عصر، اگر مسافر نیست یک نماز چهار رکعتی و اگر مسافر است یک نماز دو رکعتی به قصد مافی الذمه بخواند کافی است، و اگر شک کرد نمازی که خوانده واجب بوده یا مستحب، باید نماز واجب را بخواند.
- اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره (قل هو اللّه احد) یا سوره (قل یا أیها الکافرون) شود، نمیتواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند، ولی در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر به نصف نرسیده، میتواند آن را رها کند و سوره جمعه و منافقین را بخواند.
- اگر ترتیب قضا شدن نمازهای میت معلوم است، قضای آنها هم باید به ترتیب خوانده شود و اگر ترتیب نمازها را نمیدانند، چنانچه رعایت ترتیب مستلزم تکرار عمل باشد لازم نیست، حتی اگر بدانند که میت ترتیب نمازهای خود را میدانسته است.
- طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود، و اگر خواندن به عربی صحیح ممکن نبود، با سایر زبانها بهصورت صحیح باید خوانده شود، و اگر به عربی میتواند بخواند، ولی عربی صحیح را نمیداند، احتیاط در این است که هم به عربی غیر صحیح و هم به لغت صحیحِ کسی که صیغه طلاق را میخواند خوانده شود. و باید دو مرد عادل صیغه طلاق را بشنوند، و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد باید بگوید: (زَوْجَتِی فَاطِمَةُ طالِق)؛ یعنی: (زن من فاطمه رهاست)، و اگر دیگری را وکیل کند، آن وکیل باید بگوید: (زَوْجَةُ مُوَکلّی فاطِمَةُ طالِق).
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است پیش از شروع در قرائت رکعت اول نماز بگوید : (أعوذ باالله من الشیطان الرجیم ). حمد و سوره را شمرده بخواند و آخر هر آیه را وقف نماید . درصورتی که مأموم است ; یا خود به تنهایی نماز اقامه میکند, بعد از حمد بگوید: (الحمد الله رب العالمین). در رکعت اول هر نماز سوره إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ و در رکعت دوم آن قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌّ بخواند. پس ازقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌّ ّبگوید: (کذلک االله ربّی) (یک تا سه بار). معانی آیات و اذکار را به ذهن آورده و خواهان نعمت الهی و برکناری از نقمت او باشد. (بسم االله...) را در نمازهایی که آهسته خوانده می‌شود, بلند بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است در رکعت اول، پیش از خواندن حمد بگوید: (أَعُوذُ باللَّه من الشَّیطانِ الرّجیم) و بر مردها مستحب است در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم) را بلند بگویند و مستحب است نمازگزار حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجّه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی میخواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید: (الحَمْدُ للَّهِ ربِّ العالَمین) و بعد از خواندن سوره (قُلْ هو اللَّهُ أَحَد) یک یا دو یا سه مرتبه (کذلِکَ اللَّهُ ربّی)، یا سه مرتبه (کذلک اللَّهُ رَبُّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم الله را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در اخر هر ایه وقف کند یعنی ان را به ایه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای ایه توجه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از ان که حمد خودش تمام شد بگوید الحمد لله رب العالمین و بعد از خواندن سوره قل هو الله احد یک یا دو یا سه مرتبه کذلک الله ربی یا سه مرتبه کذلک الله ربنا بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب است در رکعت اول ، پیش از خواندن حمد بگوید اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر ( بسم الله ) را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقفکند ، یعنی آن را به آیة بعد بچسباند ، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد . اگر نماز را به جماعت می خواند ، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند ، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد ، بگوید الحمدلله رب العالمین . بعد از خواندن سورة قل هو الله احد یک یا دو سه مرتبه کذلک الله ربی یا سه مرتبه کذلک الله ربنا بگوید ، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است در رکعت اول؛ پیش از خواندن حمد بگوید: اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم اللّه را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از آنکه حمدخودش تمام شد؛ بگوید: الحمد للّه رب العالمین و بعد از خواندن سوره قل هو اللّه احد؛ یک یا دو یا سه مرتبه کذلک اللّه ربی یا سه مرتبه کذلک اللّه ربنا بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند؛ بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید؛ یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله خوئی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید:" اعوذ بالله من الشیطان الرجیم" و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر" بسم الله" را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن آیه را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت میخواند بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادا میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادی میخواند بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید:" الحمد لله رب العالمین". بعد از خواندن سوره" قل هو الله احد" یک یا دو یا سه مرتبه" کذلک الله ربی" یا سه مرتبه" کذلک الله ربنا" بگوید، و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحب است در رکعت اول، پیش از خواندن حمد بگوید: "أعوُذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیم" و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر "بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم"را بلند بگوید و نیز مستحب است در تمام نمازها حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی: آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره بمعنای آیه توجه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید: "اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ"، و بعد از خواندن سوره توحید، یک، یا دو، یا سه مرتبه "کَذَلِکَ اللهُ رَبِّی" یا سه مرتبه "کَذَلِکَ اللهُ رَبُّنَا" بگوید، و بعد از خواندن سوره، کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید، یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید اَعوُذُبِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیم، و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر اگر امام جماعت است (بسم الله) را بلند بگوید و در حال فرادی آهسته بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: اَلْحَمْدُللهِ ربِّ الْعالَمینَ، و بعد از خواندن سوره (قل هوالله احد) یک یا دو یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللهُ رَبّی) یا (کَذلِکَ اللهُ رَبُّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله مظاهری] مستحب است در رکعت اوّل، پیش از خواندن حمد بگوید: (أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ). و در رکعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر )بِسْمِ اللَّهِ( را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند یعنی آن را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجّه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی میخواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: (اَلْحَمْدُ للَّهِِ رَبِّ الْعالَمینَ). و بعد از خواندن سوره توحید، یک یا دو یا سه مرتبه بگوید: (کَذلِکَ اللَّهُ رَبّی). و یا بگوید: (کَذلِکَ اللَّهُ رَبُّنا). و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است در رکعت اوّل، پیش از خواندن حمد بگوید:(اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیم) و در رکعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر، (بسم الله) را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجّه داشته باشد، اگر نماز را به جماعت میخواند بعد از تمام شدن حمدِ امام و اگر فُرادی می خواند بعد از آن که حمد خودش تمام شد بگوید:(اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ) و بعد از خواندن سورهی (قُل هُوَ اَللهُ اَحَدٌ) یک یا دو یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللهُ رَبِّی) یا سه مرتبه (کَذلِکَ اَللهُ رَبُّنا) بگوید، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.